Yıl: 2018 Cilt: 37 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 139 - 157 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.7822/omuefd.427161 İndeks Tarihi: 05-03-2021

Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği

Öz:
Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Bu kapsamda sınıf öğretmenlerinin çevresel tutumları üzerinde; üniversitede çevre ile ilgili bir ders alıp almama, görev yaptığı okulun bulunduğu ilçenin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi, çocukluğunun geçtiği yerleşim yeri ve cinsiyet gibi değişkenlerin etkisinin ortaya çıkartılması hedeflenmektedir. Bu amaca ulaşmak için çalışmada Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeği, Samsun ilindeki ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerine uygulanmıştır. Çalışmada Samsun ilinin örneklem olarak seçilmesinde; konumu, sosyo-ekonomik yapısı, ulaşılabilirlik durumu, öğretmen sayısı ve özellikleri ile kırsal ve kentsel özellik taşıyan yerleşim yerlerine sahip olmasıyla sınıf öğretmelerinin çevresel tutumlarının incelenmesi için uygun bir mekân olduğu kanaati etkili olmuştur. Veriler, Samsun’un 14 ilçesinde görev yapan 515 sınıf öğretmeninden toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi ve varyans analizi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda Samsun ilindeki sınıf öğretmenlerinin çevre konusunda yüksek bir tutuma sahip oldukları görülmektedir. Bununla birlikte veriler, kadınların erkeklere oranla daha yüksek çevresel endişe göstererek daha doğa merkezli bir tutumda oluklarına işaret etmektedir. Ayrıca görev yapılan yerin gelişmişlik durumu artıkça öğretmelerin daha fazla insan merkezli bir tutuma yöneldikleri görülmektedir. Ancak öğretmenlerin üniversite eğitimleri süresince çevre eğitimi dersi alıp almamalarıyla doğa merkezli çevresel bir tutum kazanmaları arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmamaktadır. Yani çevre eğitimi, doğa merkezli çevresel bir tutum kazanmada etkili bir argüman olmasına rağmen bu çalışmada çevre eğitimi dersi alma, öğretmenlerin doğa merkezli bir tutum kazanmaları üzerinde etkili olmamıştır. Üniversitelerde okutulan çevre eğitimi derslerinin kazanımlarının teorikten çok davranış ve tutum odaklı olarak yeniden düzenlenerek disiplinler arası bir yaklaşımla yürütülmesi yerinde olacaktır.
Anahtar Kelime:

Investigation of Primary School Teachers’ Attitudes towards the Environment: Samsun City Case

Öz:
Environment can be defined as a habitat for living things, a source of nutrition, happiness. In other words, environment can be expressed as a common shared area where all living creatures live on Earth. All living creatures can make changes on environment they live in, as well as they are being influenced by various interactions by environment. From this perspective, environment has an important role of creatures’ lives whether they sustain their lives healthier or not. Despite that knowledge, environmental problems are the most important problems facing today's world (Toprak, 2006). Until the Industrial Revolution, environment is the dominant power over all life on Earth. However, with the beginning of the Industrial Revolution, this power balance has been controlled by the human (Karabıçak & Armağan, 2004; Şahin, Ünlü, & Ünlü, 2016). This change of power balance to benefit of human has resulted in rapid and unconscious depletion of resources on Earth and beginning of environmental problems (Sever & Yalçınkaya, 2012). In addition, activities which carried out by human lead to environmental pollution and as a result of these activities the ecological balance has been disrupted (Polat & Kırpık, 2013). After the realization of the degradation of ecological balance and understanding that environmental pollution has reached global dimensions, sustainable development and environmental education gained importance (Akçay & Pekel, 2017; Toprak, 2006). Environmental education can be defined as an interdisciplinary approach that aims at creating knowledge, skills, consciousness, and attitudes through education about environmental problems to individuals (Akınoğlu & Sarı, 2009; MNE, 2018). This education is the only way to prevent environmental pollution. Therefore, it is important for individuals to participate in environmental education process in a qualified and planned way. Although environmental education is a long process from birth to death, this education is formally initiated at primary school level in our country. In addition to this information, environment education is not an independent course, but this education course is taught in Science of Life, Science and Social Studies courses with an interdisciplinary approach (Akınoğlu & Sarı, 2009; MNE, 2018). For this reason, primary school teachers should be capable of teaching environment education sufficiently. Therefore, it would be more appropriate to examine primary school teachers’ perceptions about environment. These perceptions eventually will affect their teaching methods of environment education. In this research, it is aimed to determine the primary school teachers’ attitudes about environment who are working in Samsun. In order to achieve this aim, the New Ecological Paradigm scale was applied to the primary school teachers. In the research, a quantitative research method was used. The study was conducted using cross-sectional survey. The universe of the study covers a total of 3509 primary school teachers who are working in Samsun. The sample of the study is composed of 515 primary school teachers who are working 14 districts in Samsun. The sample was determined by stratified sampling method. The data in the study were collected by the New Ecological Paradigm (NEP) scale, revised by Dunlap et al. (2000). The reliability coefficient of the scale is 0.83. This scale is a 5-point Likert type measuring instrument consisting of 15 questions related to environmental attitude. The New Ecological Paradigm scale explanatory factor analysis shown, 15 items and 2 factorial structure. The first part of scale is for ecocentric attitude while the second part is for anthropocentric attitude. In order to collect demographic information, participants were asked their sexes, their schools, most of their childhood where they live, and whether they took environmental course or not. Data were collected spring term of the 2017-2018 academic year. The data collected with New Ecological Paradigm scale were analyzed with statistical package program. The independent sample t-test was used in order to compare attitudes of primary school teachers towards environment by their gender and whether they took environmental lessons at university or not. Variance analysis was used to compare primary school teachers' attitudes about environment. Tukey test was used when differences were found in variance analysis. The fact that the general average of primary school teachers' highly nature-centred attitudes indicates that they are sensitive to this issue. The fact, which the general average of primary school teachers' attitudes towards the human-centred environment (3.41) is moderate, indicates that they have a centralized focus on environmental issues, partly on the issue. The test results show that the difference between the ecocentric attitudes of male and female primary school teachers are significant and that the ecocentric attitudes of female primary school teachers are highe
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçay, N. O., Halmatov, M., & Ekin, S. (2017). Okul öncesi öğretmeni adaylarının ağaç ve çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13
  • Akçay, S., & Pekel, F. O. (2017). Öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevre. 11741184.
  • Akın, G. (2006). Küresel ısınma, nedenleri ve sonuçları. Dergisi, 46 (2), 2943. , 0 118. İlköğretim Online, 16 Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih(3), Coğrafya Fakültesi
  • Akınoğlu, O., & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
  • Albrecht, D., Bultena, G., Hoiberg, E., & Nowak, P. (1982). Measuring environmental concern: The new environmental paradigm scale. The Journal of Environmental Education, 13(3), 39-43.
  • Alım, M. (2014). The knowledge and attitudes of primary school teaching students towards environment. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(31), 23-36.
  • Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(20), 507-532.
  • Arcury, T. A., Johnson, T. P., & Scollay, S. J. (1986). Ecological worldview and environmental knowledge: The new environmental paradigm. The Journal of Environmental Education, 17(4), 35-40.
  • Aydın, F., & Ünaldı, Ü. E. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları. Kalem Uluslararasi Egitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3, 11-41.
  • Aytaç, M., & Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5(1), 14-22.
  • Baykal, H., & Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, O.E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Corral-Verdugo, V., & Armendariz, L. I. (2000). The “new environmental paradigm” in a Mexican community. The Journal of Environmental Education, 31(3), 25-31.
  • Çavuşoğlu, F., Altay, B., Nuriyeva, G., & Öngör, B. (2017). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 20(4), 253-258.
  • Demir, H., İ., & Yoldaş, C. (2016). İlköğretim öğretmen adaylarının çevre tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Social Sciences Studies, 4(1), 31-51.
  • Demirel, M., Gürbüz, B., & Karaküçük, S. (2009). Rekreasyonel aktivitelere katılımın çevreye yönelik tutum üzerindeki etkisi ve Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeği’nin geçerliği ve güvenirliği. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(2), 47-50.
  • Deniş, H., & Genç, H. (2007). Çevre bilimi dersi alan ve almayan sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye ilişkin tutumları ve çevre bilimi dersindeki başarılarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 20-26.
  • Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G., & Jones, R. E. (2000), New trends in measuring environmental attitudes: Measuring endorsement of the new ecological paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56, 425-442.
  • Edgell, M. C., & Nowell, D. E. (1989). The new environmental paradigm scale: Wildlife and environmental beliefs in British Columbia. Society & Natural Resources, 2(1), 285-296.
  • Erol, G., H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
  • Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır?. Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlıgı Yayın Organı, 65(66), 1-13.
  • Eryılmaz, Ç., & Kıran, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinin çevre algısı: Sinop Üniversitesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(61), Aralık, 186-199.
  • Evin Gencel, İ. (2007). Kolb’un deneyimsel öğrenme kuramına dayalı öğrenme stilleri envanteri- III’ü Türkçeye uyarlama çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 120-139.
  • Genç, M., & Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 1(1), 9-19.
  • Günden, C., & Miran, B. (2008). Yeni çevresel paradigma ölçeğiyle çiftçilerin çevre tutumunun belirlenmesi: İzmir ili Torbalı ilçesi örneği. Ekoloji 18(69), 41-50.
  • Hawcroft, L. J., & Milfont, T. L. (2010). The use (and abuse) of the new environmental paradigm scale over the last 30 years: A meta-analysis. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 143-158.
  • Karabıçak, M. & Armağan, R. (2004). Çevre sorunlarının ortaya çıkış süreci, çevre yönetiminin temelleri ve ekonomik etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 203-228.
  • Kayalı, H. (2010). Sosyal Bilgiler, Türkçe ve Sınıf Öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 258-268.
  • Kılıç, S. & İnal, M. E. (2010). Yüksek öğretimde çevre eğitimi alan ve almayan öğrencilerde çevre bilinci: Niğde Üniversitesi örneği. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 3(2), 70-83.
  • Luzar, E. J., Diagne, A., Gan, C., & Henning, B. R. (1995). Evaluating nature-based tourism using the new environmental paradigm. Journal of Agricultural and applied Economics, 27(2), 544-555.
  • MEB (2018). Fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325 adresinden 24.09.2018 tarihinde erişildi.
  • Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2014). TR83 bölgesi sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi: Amasya, Çorum, Samsun, Tokat. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı.
  • Özçağ, M., & Hotunluoğlu, H. (2015). Kalkınma anlayışında yeni bir boyut: Yeşil ekonomi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 303-324.
  • Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 403-422.
  • Sam, N., Sam, R., & Öngen, K. B. (2010). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutumlarının yeni çevresel paradigma ve benlik saygısı ölçeği ile incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-16.
  • Sever, R., & Yalçınkaya. E. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevresel tutumlarının incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 1-15.
  • Sungur, S. A. (2017). Lisans öğrencilerinin çevreye yönelik etik tutumları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 469-479.
  • Şahin, S. H., Ünlü, E., & Ünlü, S. (2016). Öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Education Sciences, 11(2), 82-95.
  • Pe'er, S., Goldman, D., & Yavetz, B. (2007). Environmental literacy in teacher training: Attitudes, knowledge, and environmental behavior of beginning students. The Journal of Environmental Education, 39(1), 45-59.
  • Polat, N., Zengin, M. & Gümüş, A. (2011). İstilacı balık türleri ve yaşam stratejileri. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 1(4), 63-86.
  • Polat, S. & Kırpık, C. (2013). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 205- 227.
  • Rideout, B. E., Hushen, K., McGinty, D., Perkins, S., & Tate, J. (2005). Endorsement of the new ecological paradigm in systematic and e-mail samples of college students. The Journal of Environmental Education, 36(2), 15-23.
  • Roberts, J. A., & Bacon, D. R. (1997). Exploring the subtle relationships between environmental concern and ecologically conscious consumer behavior. Journal of Business Research, 40(1), 79-89.
  • Teyfur, E. (2016). Yeni ekolojik paradigma ölçeğine göre koruma alanlarında yaşayan lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları: Datça örneği. Turkish Journal of Educational Studies, 3(2), 67-82.
  • Teyfur, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin çevreye yönelik görüşleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 73-87.
  • Toprak, D. (2006). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevre politakaları ve mali araçlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 146-169.
  • Tuna, M. (2006), Türkiye’de çevrecilik: Türkiye’de çevreye ilişkin toplumsal eğilimler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Türkeş, M. (2006). Küresel iklimin geleceği ve Kyoto Protokolü. Jeopolitik, 29, 99-107.
  • Yaren, F. B. (1995). Yaşamı kavrayış üzerine yapılanan sorun: Çevre sorunu, değişen dünya görüşü ekonomi-ekoloji ilişkileri bağlamında ekolojik kalkınma. Yeni Türkiye Dergisi-Çevre Özel Sayısı, Temmuz-Ağustos, 90-102.
  • Yavetz, B., Goldman, D., & Pe’er, S. (2009). Environmental literacy of pre-service teachers in Israel: A comparison between students at the onset and end of their studies. Environmental Education Research, 15(4), 393-415.
APA GÜL S, Cobanoglu I, Aydoğmuş M, Türk H (2018). Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. , 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
Chicago GÜL Seyfullah,Cobanoglu Ibrahim Hakan,Aydoğmuş Mücahit,Türk Harun Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. (2018): 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
MLA GÜL Seyfullah,Cobanoglu Ibrahim Hakan,Aydoğmuş Mücahit,Türk Harun Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. , 2018, ss.139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
AMA GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. . 2018; 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
Vancouver GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. . 2018; 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
IEEE GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H "Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği." , ss.139 - 157, 2018. 10.7822/omuefd.427161
ISNAD GÜL, Seyfullah vd. "Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği". (2018), 139-157. https://doi.org/10.7822/omuefd.427161
APA GÜL S, Cobanoglu I, Aydoğmuş M, Türk H (2018). Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
Chicago GÜL Seyfullah,Cobanoglu Ibrahim Hakan,Aydoğmuş Mücahit,Türk Harun Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 37, no.2 (2018): 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
MLA GÜL Seyfullah,Cobanoglu Ibrahim Hakan,Aydoğmuş Mücahit,Türk Harun Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.37, no.2, 2018, ss.139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
AMA GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2018; 37(2): 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
Vancouver GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2018; 37(2): 139 - 157. 10.7822/omuefd.427161
IEEE GÜL S,Cobanoglu I,Aydoğmuş M,Türk H "Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği." Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, ss.139 - 157, 2018. 10.7822/omuefd.427161
ISNAD GÜL, Seyfullah vd. "Sınıf Öğretmenlerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi: Samsun İli Örneği". Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 37/2 (2018), 139-157. https://doi.org/10.7822/omuefd.427161