TY  - JOUR
TI  - Çalıkuşu’nun öz-çeviri serüveni üzerine betimleyici bir çalışma
AB  - Bu çalışmanın amacı Reşat Nuri Güntekin’in Türk edebiyatının klasikleri arasında yer alan Çalıkuşuadlı eseri bağlamında “öz-çeviri” kavramını yeniden ele almaktır. Çalıkuşu ilk olarak İstanbul Kızıbaşlıklı bir piyes şeklinde yazıldıktan sonra Reşat Nuri tarafından romana “çevrilmiş”, 1921 yılındaVakit gazetesinde eski harflerle tefrika edilmiştir. Kitap şeklindeki ilk baskısı ise 1922 yılındaOrhaniye Matbaası tarafından yayımlanmıştır. 1922 ile 1928 yılları arasında yapılan ilk dörtbaskısının ardından Reşat Nuri tarafından yeni harflerle “yeniden yazılan” Çalıkuşu, 1937’deYedigün’de tefrika edilmiştir. Yeni harfle olan ilk kitap baskısı ise 1939’da İkbal Kitabevi tarafındanyapılmıştır. Çalıkuşu’nun geçirdiği “yeniden yazım” sürecini bir “diliçi çeviri” olarak ele alan ve sözkonusu çeviriyi Reşat Nuri’nin yapmış olması itibarıyla romanı bir “diliçi öz-çeviri” (Canlı, 2018: 59;2019) olarak değerlendiren bu çalışmada “öz-çeviri” kavramına ilişkin çeşitli kuramsal görüşleryeniden ele alınmaktadır. Literatürde öz-çeviri kavramı bugüne kadar dillerarası çeviri (Popovič,1976: 19; Grutman, 2009: 57) ve diliçi çeviri (Canlı, 2018: 59; 2019) kapsamında tartışılmış; özçevirinin“neden” yapıldığı üzerine –iki dil ve kültür arasında gerçekleştiği düşüncesi temel alınarak–bir sınıflandırmaya gidilmiş (Grutman ve Van Bolderen, 2014: 324-327) ve öz-çeviri “olağan dışı” birçeviri örneği olarak görülerek “ya ‘çeviri’ ya da ‘yeniden yazım’”4 (Ehrlich, 2009: 243, 245) şeklindebir sorgulamaya tabi tutulmuştur. Bu çalışmada ise, metinsel ve yanmetinsel (Genette, 1997)öğelerden elde edilen bulgular ışığında, bir roman olarak doğuşu “türlerarası çeviri” (Perteghella,2013: 205) olan Çalıkuşu’nun öz-çeviri sürecinden hareketle, öz-çeviriye ilişkin dillerarası ve diliçiçeviriyi içeren kavramsallaştırmaya yeni bir boyut daha eklenerek “türlerarası öz-çeviri” (“intergenreself-translation”) ve “türlerarası öz-çeviri yazar” (“intergenre-auto-translauthor”)5 kavramlarıönerilmekte; çevirinin tarihselliğinin ve kültüre bağımlılığının altı çizilerek öz-çeviriyi doğurannedenlere ilişkin dillerarası çeviri boyutunda oluşturulan sınıflandırmanın kısıtlılığı ve kısıtlayıcılığıvurgulanmakta; öz-çeviriye ilişkin “‘çeviri’ mi yoksa ‘yeniden yazım’ mı?” sorgulamasınıniçerimlerine ilişkin bir irdelemede bulunulmaktadır.
AU  - Karadağ, Ayşe Banu
AU  - Baydere, Muhammed
DO  - 10.29000/rumelide.606165
PY  - 2019
JO  - RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
VL  - 0
IS  - Ö5
SN  - 2148-7782
SP  - 314
EP  - 333
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/398002
ER  -