Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*
Yıl: 2018 Cilt: 18 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 387 - 400 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33420/marife.420478 İndeks Tarihi: 11-03-2021
Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*
Öz: İslam’ın temel kaynakları olan Kur’an ve hadisin Arapça olması, dilbilimi ile ilgilenen alimlerin dikkatini çekmiştir. Bazı alimler sarf, nahiv ve belagat ile ilgili çalışmalar yapmışlar bazıları da hadislerde geçen garîb kelimeleri açıklayan eserler kaleme almışlardır. Garîbu’l-Hadis, rivayetlerde aktarılan ve anlamı kapalı olan kelimelerin manalarıyla ilgilenen hadis ilminin bir alt disiplinidir. İlk dönemlerde Garîbu’l-Hadîs konusu lügatlerde ve bazı hadis kitaplarında ele alınmış daha sonraları sadece hadislerde geçen kelimelerin anlamlarını inceleyen müstakil çalışmalar vücûda gelmiştir.Bu çalışmalardan biri, 288/901 yılında Malazgirt’te doğan ve 356/967 yılında vefat eden Ebû Alî el-Kâlî’nin el-Bârî’ adlı eseridir. Bu eser, temelde Arap dilindeki müşkil kelimelerin anlamlarını açıklayan bir sözlük çalışmasıdır. Ancak eserde hatırı sayılır düzeyde hadis de yer almıştır. Çalışmada ilk olarak Garîbu’l-Hadîs ilminin tarihçesi ele alınıp Kâlî’nin hayatı hakkında bilgi verilecek daha sonra el-Bâri’ adlı eserinde geçen bazı hadisler tespit edilip söz konusu eserin Garîbu’l-Hadîs ilmi çerçevesinde değerlendirilmesinin mümkün olup olmadığı tartışılacaktır.
Anahtar Kelime: Evaluation of Abû Ali Al-Kâli’s Book Named Al-Bâri’ In The Context Discipline of Garîb Al-Hadith
Öz: The fact that the language of the two sources of Islam (Quran and hadith) is Arabic has attracted the attention of linguistics. Some linguistic scholars have made studies on morphology, syntax and rhetoric and others have received works describing unknown words/garîb in the hadiths. Garîb al-Hadith is a subdiscipline of the hadith which deals the meanings of the words conveyed in narrations. In the early periods, this subject was expressed in dictionaries and some sources of hadith but later self-contained studies related to the meaning of the words in the hadiths started to reveal. One of these works is the work of al-Bari’ of Abu Ali al-Kâlî, who was born in Malazgirt in 288/901 and died in 356/967. This work is basically a dictionary work that explains the meanings of the unknown words in the Arabic language. However, there are many hadiths at a considerable level in the work. The methodology of the paper will be as follows: Firstly, the information about history of Garîb al-Hadith and al-Kâli’s life was given after that some hadiths were determined and studied in his work al-Bâri’. Secondly, the sufficiency of the work was discussed in terms of Garîb al-Hadith.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Altundağ, Mustafa. “Sahîh Kırâatlerin Arap Lehçeleri İle İlişkisi Üzerine”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2001): 23-48.
- Aslan, Ahmet. “Arap Dilinde Sözlük Çalışmaları”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1997): 348-357.
- Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İfav Yayınları, 2013.
- el-Beyhakî, Ebubekir Ahmed b. el-Huseyin. el-Cami’ li şuabi’l-îman. Thk. Abdulali Abdulhamid, Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Bulut, Ali. “Câhiliye Şiirinde Bazı Dînî Motifler”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18-19 (2005): 213-235.
- Certel, Hüseyin. “Dinî İletişim ve Liderlik Açısından Hz. Peygamber’in Sıfatları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi VII. Kutlu Doğum Sempozyumu (2004): 245-248.
- Demirci, Muhsin. “Herevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 17: 220-221. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Elmalı, Hüseyin, “Kâlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24: 259-260. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- el-Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
- el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrahim. Garîbu’l-hadîs. Thk. Abdülkerim İbrahim, Dımaşk: Daru’l-Fikr, 1982.
- el-Herevî, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm. Garîbu’l-hadîs. Haydarabad: Dairatu’l-Maarif, 1964.
- İbn Haldûn, Muhammed b. Muhammed el-Mağribî. Mukaddime. Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.
- İbn Hallikân, Şemsuddin Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtu’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İhsan Abbas, Beyrut: Daru Sadir, tsz.
- İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim. Garîbu’l-hadîs. Thk. Abdullah el-Cebûrî, Bağdat: el-Cumhuriyetu’l-Irakiyye Vizaretu’l-Evkaf, 1977.
- İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim. Islâhu galati ebî Ubeyde fî garîbi’l-hadîs. Thk. Abdullah el-Cebûrî, Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 1983.
- İbn Manzur, Cemaluddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisanü’l-Arab. Kahire: Daru’l-Mearif, tsz.
- İbnu’n-Nedîm, Muhammed b. İshak en-Nedim. el-Fihrist. Beyrut: Daru’l-Marife, 1978.
- İbn Salah, Osman b. Abdirrahman. Ulûmu’l-hadîs. Haleb: Mektebetu’l-Fârâbî, 1984.
- el-Kâlî, Ebu Ali el-Bağdadî. el-Bâri’ fi’l-lügat. Thk. Haşim Taan, Beyrut: Mektebetu’n-Nahda, 1975.
- el-Kâlî, Ebu Ali el-Bağdadî. el-Emâli. Takdim Muhammed Abdulcevad el-Esmai, Mısır: el-Heyetu’l-Mısrıyyah, 1975.
- Kandemir, M. Yaşar, “Garîbu’l-Hadîs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13: 376-378, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Komisyon. el-Mu’cemu’l-vasît. İstanbul: Mektebetu’l-İslamiyye.
- Müslim, Ebu’l-Huseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Muslim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Naim, Ahmet. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi (Mukaddime). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Başbakanlık Basımevi, 1982.
- en-Nesâî, Ahmed b. Şu’ayb. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Hasan Abdulmunim, Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 2001.
- en-Nîsâburî, Ebu Abdillah el-Hakim. el-Müstedrek ‘ala’s-sahîhayn. Beyrut: Daru’l-Marife, tsz.
- er-Râcihî, Şerefuddîn Ali. Mustalahu’l-hadîs ve eseruhu ala’d-dersi’l-lügavî inde’l-Arab. Beyrut: Daru’n-Nehdati’l-Arabiyya, ty.
- er-Râmehürmüzî, Hasan b. Abdirrahman. el-Muheddisu’l-fâsil beyne’r-râvî ve’l-vâî. Thk. Muhammed Accâc, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1391.
- es-Suyûtî, Celalüddîn. Tedrîbu’r-râvî fi şerhi takrîbi’n-Nevevî. Thk. Ebu Kuteybe Nazar Muhammed, Beyrut: Müessesetu’r-Reyyan, 2009.
- es-Suyûtî, Celalüddîn. Büğyetu’l-vu’ât fî tabakâti’l-lügaviyyîne ve’n-nuhât. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1979.
- Tülücü, Süleyman, “el-Bâri’”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5: 73-74, İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Uysal, Muhittin, “Hadisin Arap Dilbilimine Katkısı ve Hadisle İstişhâd Meselesi”, Marife 6/1 (2006): 97-126.
- Yıldırım Enbiya. “Hadislerin Mana ile Rivayeti”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996): 279-314.
- Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. Trc. Rahmi Ayas ve Azmi Yüksel, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, no: 175, 1986.
- Yılmaz, İbrahim. Panayırlar ve Arap Dili ve Edebiyatının Gelişmesinde Oynadığı Rol. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2008.
- ez-Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Fâik fî garîbi’l-hadîs. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî ve Muhammed Ebu’l-Fudayl İbrahim, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1414.
- Ziriklî, Hayruddîn. el-A’lâm kamûsu terâcim. Beyrut: Daru’l-İlm, 2002.
| APA | KANARYA B (2018). Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. , 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| Chicago | KANARYA Bayram Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. (2018): 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| MLA | KANARYA Bayram Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. , 2018, ss.387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| AMA | KANARYA B Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. . 2018; 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| Vancouver | KANARYA B Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. . 2018; 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| IEEE | KANARYA B "Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*." , ss.387 - 400, 2018. 10.33420/marife.420478 |
| ISNAD | KANARYA, Bayram. "Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*". (2018), 387-400. https://doi.org/10.33420/marife.420478 |
| APA | KANARYA B (2018). Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 18(2), 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| Chicago | KANARYA Bayram Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18, no.2 (2018): 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| MLA | KANARYA Bayram Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.18, no.2, 2018, ss.387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| AMA | KANARYA B Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2018; 18(2): 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| Vancouver | KANARYA B Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2018; 18(2): 387 - 400. 10.33420/marife.420478 |
| IEEE | KANARYA B "Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 18, ss.387 - 400, 2018. 10.33420/marife.420478 |
| ISNAD | KANARYA, Bayram. "Garîbu’l-Hadîs İlmi Bağlamında Ebû Ali El-Kâlî’nin El-Bâri‘ Adlı Eserinin Değerlendirilmesi*". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18/2 (2018), 387-400. https://doi.org/10.33420/marife.420478 |
