Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından
Yıl: 2019 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 266 - 279 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31020/mutftd.548858 İndeks Tarihi: 18-03-2021
Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından
Öz: Kutadgu Bilig, Türk yazın tarihinin en önemli eserlerinden biridir. Bu makalede, Kutadgu Bilig adlı eserde akıl kavramsallaştırması vebununla ilişkili kavramların araştırılması amaçlanmıştır. Eserdeki 4 ana karakterden biri olan Ögdülmiş aklı temsil etmektedir. Busebeple özellikle Ödgülmiş karakterinin yer aldığı bölümler incelemenin ana eksenini oluşturmuştur.Yapılan incelemede akıl, bilgi, erdem ve iyilik kavramlarının birbiriyle sıkı bir ilişki içerisinde yer aldıkları görülmüştür. İnsanındoğuştan akla sahip olduğu, aklın, bilgi ve erdemlerin elde edilmesi için zorunlu bir koşul gibi sunulduğu görülmüştür. Eserde akılfelsefi boyutunun ötesinde somut bir şekilde beyin ve baş ile de ilişkilendirilmiştir. Eserde dikkat çeken bir nokta da akıl ile ruharasında yapılan ayrımdır. Aklın felsefi ve somut değerlendirmeleri ile İbn-i Sina’nın değerlendirmeleri arasındaki benzerlikler ilginçbulunmuştur. Yine eserde dönemin tıp paradigmasına dair önemli ipuçları mevcuttur.
Anahtar Kelime: A Study On Mind And Related Concepts in Kutadgu Bilig; From The Perspective of History of Medicine
Öz: Kutadgu Bilig is one of the most important works of Turkish history of literature. In this article, it is aimed to study the conceptualization of mind and related concepts in Kutadgu Bilig. Ögdülmiş, who is one of the four main characters in the work, symbolize the mind. For this reason, especially the sections, where Ögdülmiş takes place, constitute the main axis of the study. In the study, it’s found out that the concepts of mind, knowledge and virtue are closely related to each other. It’s seen that man has innate intelligence and intelligence is presented as a necessary condition for the acquisition of knowledge and virtues. In the book, beyond its philosophical dimension, the intelligence is also related to the brain and head. One point that draws attention in the book is the distinction made between mind and soul. The similarities between the philosophical and concrete evaluations of the mind and the evaluations of Ibn-Sina’s, are interesting. The book also has important clues about the medical paradigm of the age.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Dilaçar A. Kutadgu Bilig'in 900. Yıldönümü (1069-1079) ve Balasagun’lu Yusuf. Türk Dili. 1969;20(211):6–17.
- 2. Levend AS. Kutadgu Bilig. Türk Dili. 1969;20(211):1–5.
- 3. Has Hâcib Y. Kutadgu Bilig II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi; 1974.
- 4. Alberts O. Der Dichter des in uigurisch-türkischem Dialect geschriebenen Kudatku bilik (1069—70 p. Chr.) ein Schüler des Avicenna. Arch für Philos. 1901;14(3):319–36.
- 5. Türker-Küyel M. Bir Türk Lehçesi Olan Uygurca Yazılmış Kutadgu Bilig’in (1069-1070) Şairi: İbn Sina’nın Bir Öğrencisi. Erdem. 1985;1(1):217–30.
- 6. Arat RR. Kutadgu Bilig I Metin. 2. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları; 1979.
- 7. Has Hacib Y. Kutadgu Bilig. 3. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2017.
- 8. Kaşgarlı M. Divan-ü Lugat-it- Türk (Türk Dili Divanı). 2. Baskı. İstanbul: Salon Yayınları; 2017.
- 9. Divan-i Luqat-i it Türk Dizini [Internet]. 2003. Available from: www.achiq.org/pitikler/dlt---.pdf
- 10. İsrâ Suresi - 70 . Ayet Tefsiri [Internet]. [Erişim tarihi: 23.01.2018]. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/İsrâsuresi/2099/70-ayet-tefsiri
- 11. İyi S, Tepe H. Etik. 1. Baskı. Kuçuradi İ, Taşdelen D, editörler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları; 2011. s. 28-34.
- 12. Platon. Timaios. 1. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2015.
- 13. Flavell JH. Cognitive Development: Past, Present, and Future. Dev Psychol. 1992;28(6):998–1005.
- 14. Önler Z. Kutadgu Bilig’de Ög ve Ukuş kavramları [Internet]. [Erişim tarihi:22.06.2017]. s. 1–8. Erişim adresi: https://www.academia.edu/11732729/KUTADGU_BİLİG_DE_ÖG_ve_UKUŞ_KAVRAMLARI
- 15. Önler Z. Divanû Lügâti’t-Türk ve Kutadgu Bilig’de Tıp Terimleri. Kebikeç. 2006;(22):135–50.
- 16. Türk Medeni Kanunu [Internet]. [Erişim tarihi:06.06.2017]. Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
- 17. Türk Ceza Kanunu [Internet]. [Erişim tarihi:21.06.2017]. Erişim adresi: www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
- 18. Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. 5. Baskı. Ankara: BilgeSu; 2014. s.9-43.
- 19. Ross D. Aristoteles. 2. Baskı. Ankara: Kabalcı Yayıncılık; 2014. s. 181-205.
- 20. Özden H. Kutadgu Bilig’de Ahlak Kavramı ve Tıp Etiğine Etkisi. 1. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat; 2007. s.33-35, 153-154.
- 21. Çotuksöken B, Babür S. Metinlerle Ortaçağda Felsefe. 3. Baskı. Ankara: BilgeSu; 2015. s.119-127.
- 22. Magee B. Büyük Filozoflar: Platon’dan Wittgenstein’a Batı Felsefesi. 1. Baskı. İstanbul: Paradigma; 2001. s.172-193.
- 23. Kirsch JL, Simeon D, Berlin H, Hollander E. Disruptive, Impulse Control, and Conduct Disorders: Intermittent Explosive Disorder, Kleptomania, and Pyromania. In: Tasman A, Kay J, Lieberman JA, First MB, Riba MB, editors. Psychiatry. 4th ed. Willey Blackwell; 2015. pp. 1367–70.
- 24. Bayat AH. Tıp Tarihi. 2.Baskı. İstanbul: Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği; 2010. s. 241.
- 25. İnan A. Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar. 3. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi; 1986. s.177-178.
- 26. Acıduman A, Şems Ş. El- Kânûn Fî’t- Tıbb’ı Doğru Anlayabilmek: Kitâbu Teşrîhi’l-Vucûd/Risâle fî Teşrîhi’l-Aʿzâʾ üzerinden İbn Sînâ felsefesi ve tıbbına özet bir bakış. In: El-Kânûn fî’t-Tıbb’ın 1000 Yılı İbn-i Sînâ’ya Saygı Paneli. İstanbul; 2014.
- 27. Arslan A. Felsefeye Giriş. 23. Baskı. Ankara: Adres Yayınları; 2016.s. 72-73, 152-153.
- 28. Crivellato E, Ribatti D. Soul, mind, brain: Greek philosophy and the birth of neuroscience. Brain Res Bull. 2007;71(4):327–36.
- 29. Kandel ER, Huspeth AJ. The Brain and Behavior. In: Kandel ER, Schwartz JH, Jessell TM, Siegelbaum SA, Hudspeth AJ, editors. Principles of Neural Science. 5th ed. McGrawHill Medical; 2013. pp. 5–20.
- 30. Şenel C. Yeni Eflatunculuk. In: İslam Ansiklopedisi [Internet]. Türkiye Diyanet Vakfı; 2013. Available from: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c43/c430236.pdf
- 31. Solomon RC, Higgins KM. Felsefenin Kısa Tarihi. 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2013. s.180-185.
- 32. Porter R. Kan Revan İçinde: Tıbbın Kısa Tarihi. 2. Baskı. İstanbul: Metis Bilim; 2016. s.70-71.
- 33. Acıduman A. İbn-i Sina’nın Tıp Tarihindeki Yeri: Kuhn’ca Bir Yaklaşımla. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası. 2002;55(2):115–22.
| APA | YILDIZ A (2019). Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. , 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| Chicago | YILDIZ ABDULLAH Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. (2019): 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| MLA | YILDIZ ABDULLAH Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. , 2019, ss.266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| AMA | YILDIZ A Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. . 2019; 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| Vancouver | YILDIZ A Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. . 2019; 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| IEEE | YILDIZ A "Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından." , ss.266 - 279, 2019. 10.31020/mutftd.548858 |
| ISNAD | YILDIZ, ABDULLAH. "Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından". (2019), 266-279. https://doi.org/10.31020/mutftd.548858 |
| APA | YILDIZ A (2019). Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 9(2), 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| Chicago | YILDIZ ABDULLAH Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9, no.2 (2019): 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| MLA | YILDIZ ABDULLAH Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, vol.9, no.2, 2019, ss.266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| AMA | YILDIZ A Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019; 9(2): 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| Vancouver | YILDIZ A Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019; 9(2): 266 - 279. 10.31020/mutftd.548858 |
| IEEE | YILDIZ A "Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından." Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 9, ss.266 - 279, 2019. 10.31020/mutftd.548858 |
| ISNAD | YILDIZ, ABDULLAH. "Kutadgu Bilig’de Akıl ve İlişkili Kavramlar Üzerine Bir Araştırma; Tıp Tarihi Açısından". Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9/2 (2019), 266-279. https://doi.org/10.31020/mutftd.548858 |
