İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine

KÖKEŞ, Fatih; ACIDUMAN, AHMET

doi:10.31020/mutftd.566182

İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine

Ahmet Acıduman, (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Ana Bilimdalı)

Fatih Kökeş (İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Yüksek Okulu)

Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi

7 0

Yıl: 2019 Cilt: 9 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 302 - 311 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31020/mutftd.566182 İndeks Tarihi: 19-03-2021

İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine

Öz:

Bu yazıda İbn Hubel el-Baġdādī’in Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserindeki kafa yaraları ve kafatası kırıkları ile ilgili bölümlerinTürkçeye kazandırılması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada adı geçen eserin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihive Etik Anabilim Dalı Kütüphanesi’nde bulunan matbu bir nüshası kullanılmıştır. Kafa yaraları konusu Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ındördüncü cildinde “Faṣl fī cirāh ve teferruḳi’l-ittiṣāl” başlıklı bölümün son kısmında yer alırken, kafatası kırıkları “Faṣl fī kesri’l-ḳıḥf”başlığı altında ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır. Türkçeye çevirisi yapılan bu bölümler yazının bulgular bölümünde sunulmuştur.Bulgular bölümünde sunulan bu bilgilerin, literatürdeki konuyla ilgili bilgilerle karşılaştırılarak tıp tarihi içerisindeki yerleribelirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ın kafa yaraları hakkındaki kaynağının İbn Sīnā’nın el-Kānun fī’ṭṬıbb’ı olduğunu söylemek mümkün görünürken, kafatası kırıkları ile ilgili bölümün ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Sınāʿati’ṭṬıbbiyye’sine benzerlik gösterdiği ve bu eserin ilgili bölümde Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’a kaynaklık etmiş olabileceğinidüşünülmüştür.

Anahtar Kelime:

On head wounds and skull fractures in Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb by Ibn Hubal

Öz:

The aim of this article is to gain to the history of Turkish medicine literature and to evaluate the knowledge about the head wounds and skull fractures in Ibn Hubal al-Baghdādī’s Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb. In the study a printed copy, which is in the library of the Department of History of Medicine and Ethics, Ankara University Faculty of Medicine, is used. The subject of head wounds is in the last part of the chapter “Faṣl fī jirāh ve tafarruq al-ittiṣāl” in the fourth volume of Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb, while the skull fractures are considered as a separate section under the heading “Faṣl fī kasri’l-qıḥf”. These sections translated into Turkish are presented in the results section of the manuscript. This information presented in the results section is compared with the relevant information in the literature and its place in the history of medicine was evaluated. As a result, it is possible to say that the source of Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb about head wounds is Ibn Sīnā’s al-Qānūn fī al-Ṭibb. It is thought that the section about the skull fractures is similar to the section in Kāmil al-Sināʿat al-Ṭibbiyya by ʿAlī b. al-ʿAbbās al-Majūsī and that this work may have been the source of Ibn Hubal al-Baghdādī’s Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb in the related chapter.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. İbn Abī Uṣaybiʿa. ʿUyūnu’l-Anbā fī Tabaḳāti’l-Aṭibbā. [y.y?]: Matbaʿatu’l-Vahbiyya; 1882. pp: 304-6.
2. Vernet J. Ibn Hubal. In: Lewis B, Ménage VL, Pellat Ch, Schacht J, editors. The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume III. Leiden: E.J.Brill, London: Luzac & Co.; 1971. p: 802.
3. Harvey ER. Ibn Hubal. In: Selin H, editor. Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in NonWestern Cultures, Volume I (A-K). 2nd ed. Berlin, Heidelberg, New York: Springer; 2008. pp: 1104-5.
4. Kitâbu’l-Mukhtâr. Arabic Catalogue: Vol 4 [cited 2007 Aug 4]. Available from: http://kblibrary.bih.nic.in/Vol04/Bp084.htm.
5. Acıduman A, Er U. İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da omurga hastalık ve travmaları üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2018;8(1):71-81.
6. Muhaẕẕabu’d-dīn Abī’l-Ḥasan ʿAlī b. Aḥmad b. Alī b. Hubal al-Baġdādī. Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb, aṭ-ṭabʿatu’l-ulā [Birinci Baskı], al-Cuzʾ al-Rābiʿ [Dördüncü Cilt]. Ḥaydarābād: Maṭbaʿatu Camʿiyyati Dāʾirati’l-Maʿārifi’l-ʿUsmāniyya (Haydarabad: Osmanlı Maarif Cemiyeti Dairesi Matbaası); 1364. pp:208-9, 227-30.
7. Güneş K. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları; 2011.
8. Lane EW. An Arabic-English Lexicon. In Eight Parts. Part 6. Beirut: Librairie du Liban; 1968.
9. ʿAlī b. Rabban al-Ṭabarī. Firdausu’l-Ḥikmat or Paradise of Wisdom. Edited by M.Z. Siddiqi. Subsidesed by the E.G.W. Gibb Memorial Trust. Berlin: Kunstdruckerei Sonne; 1928. pp:137-8.
10. Acıduman A, Tuzcu K, Belen D. One of the earliest accounts of head wounds in Firdaws al-Ḥikma by al-Ṭabarī from the 9th century. World Neurosurg 2017;107:834-8.
11. Abū Bakr Muḥammad b. Zakariyyā al-Rāzī. Kitāb al-Manṣūrī. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, No. 3751; pp: 117a-b.
12. Acıduman A, Aşkit Ç, Belen D. Medieval times’ influencing figure Rhazes’s approach to head injuries in Liber Almansoris. World Neurosurg 2014;82(6):1325-30.
13. ʿAlī b. al-ʿAbbas al-Majūsī. Kāmilu’ṣ-Sınāʿati’ṭ-Ṭibbiyye. İkinci Cilt. Būlāḳ: Al-Matbaʿāt al-Kubrā al-ʿĀmira; 1294 [1877]. pp:217-8,501-4.
14. Aciduman A, Arda B, Kahya E, Belen D. The Royal Book by Haly Abbas from the 10th century: one of the earliest illustrations of the surgical approach to skull fractures. Neurosurgery 2010;67(6):1466-75.
15. Abū’l-Ḳāsim Ḫalaf b. ʿAbbās b. al-Zahrāvī. Al-Taṣrīf mavsūʿa ṭibbiyya mina’l-ḳarni’l-ʿāşiri’l-mīlādī. Ḥaḳḳaḥu ve tarcamahu: alDuktūr Ṣubhī Maḥmūd Ḥamāmī. Muʾassasatu’l-Kuwayt li’t-Taḳaddumi’l-ʿİlmī; 2004. pp:1025-6.
16. Albucasis. On Surgery and Instruments. A Definitive Edition of the Arabic Text with English Translation and Commentary by M.S. Spink and G.L. Lewis. London: The Wellcome Institute of the History of Medicine; 1973. pp:698-711.
17. Acıduman A. İbn-i Sina, Ebu’l-Kasım Ez-Zehravi, Şerefeddin Sabuncuoğlu ve Tokatlı Mustafa Efendi’nin Eserleri Işığında 11. ve 18. Yüzyıllar Arasında Nöroşirürji. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Danışman: Prof. Dr. Berna Arda. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı; 2005. pp: 72-6, 85-6, 99, 117-26, 167-8, 177, 189-95.
18. Abū ʿAlī ibn Sīnā. Kitābu’l-Ḳānūn fī’ṭ-Ṭibb. Romae: In Typographia Medicea; 1593. pp: [3]:307, [4]:85, 113-5.
19. Aciduman A, Arda B, Özaktürk FG, Telatar ÜF. What does Al-Qanun Fi Al-Tibb (the Canon of Medicine) say on head injuries? Neurosurg Rev 2009;32(3):255-63.
20. Zeyneddīn Ebū İbrāhīm İsmāʿīl b. Ḥüseyn Curcānī. Ẕaḫīre-i Ḫārezmşāhī Tercümesi. Türkçeye çeviren: Defterdar Ebū’l-Fāżl Meḥmed b. İdrīs Bitlīsī. 2. Cilt. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, E.H. 1832; 959/1551-52. pp: 315a, 327b-9a.
21. Acıduman A, Şems Ş. İsmâ‘îl Cürcânî’nin Zahîre-i H’ârezmşâhî adlı eserinin XVI. yüzyıl Türkçe çevirisinde kafatası anatomisi, hidrosefali ve kafatası kırıkları üzerine. Türk Nöroşirürji Dergisi 2014;24(3):225-38.
22. Paulus Aeginata. The Seven Books of Paulus Aeginata. Translated from the Greek with a Commentary Embracing a Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians on All Subjects Connected with Medicine and Surgery by Francis Adams. In three volumes. Vol. 2. London: Printed for the Sydenham Society; 1846. pp: 429-34.
23. Aşkit Ç. Soranus’ text “On Signs of Fractures”. Archivum Anatolicum 2018;12/2:13-30.
24. Hippocratic Writings. Translated by Francis Adams. In: Hutchins RM, editor in chief. Great Books of the Western World. 10. Hippocrates-Galen. Chicago, London, Toronto: William Benton, Publisher, Encyclopaedia Britannica, Inc.; 1952. pp:63- 70.
25. Abū ʿAlī ibn Sīnā. Taḫbīzu’l-Maṭḥūn fī Tercemet-i Ḳānūn. Çeviren: Toḳādī Muṣṭafā Efendi b. Aḥmed b. Ḥasan. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hamidiye Koleksiyonu, No. 1015. p:528a.

APA	ACIDUMAN A, KÖKEŞ F (2019). İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. , 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
Chicago	ACIDUMAN AHMET,KÖKEŞ Fatih İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. (2019): 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
MLA	ACIDUMAN AHMET,KÖKEŞ Fatih İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. , 2019, ss.302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
AMA	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. . 2019; 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
Vancouver	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. . 2019; 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
IEEE	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F "İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine." , ss.302 - 311, 2019. 10.31020/mutftd.566182
ISNAD	ACIDUMAN, AHMET - KÖKEŞ, Fatih. "İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine". (2019), 302-311. https://doi.org/10.31020/mutftd.566182

APA	ACIDUMAN A, KÖKEŞ F (2019). İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 9(3), 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
Chicago	ACIDUMAN AHMET,KÖKEŞ Fatih İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9, no.3 (2019): 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
MLA	ACIDUMAN AHMET,KÖKEŞ Fatih İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, vol.9, no.3, 2019, ss.302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
AMA	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019; 9(3): 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
Vancouver	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019; 9(3): 302 - 311. 10.31020/mutftd.566182
IEEE	ACIDUMAN A,KÖKEŞ F "İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine." Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 9, ss.302 - 311, 2019. 10.31020/mutftd.566182
ISNAD	ACIDUMAN, AHMET - KÖKEŞ, Fatih. "İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine". Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9/3 (2019), 302-311. https://doi.org/10.31020/mutftd.566182