İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları
Yıl: 2018 Cilt: 9 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 7 - 26 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 19-03-2021
İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları
Öz: Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Cüzey el-Kelbî el-Gırnâtî (ö. 741/1340), et-Teshîl li-‘ulûmi’t-tenzîl adlı tefsîrinde Taberî’nin (ö. 310/923) el-Câmi’u’l-beyân’ı, İbn Atıyye’nin (ö. 541/1147) el-Muharraru’l-vecîz’i ve Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) el-Keşşâf’ından istifâde etmiştir. İbârelerinin kısalığı, tekrarlardan kaçınması ve gereksiz uzatmalara girmemesi yönüyle bu tefsir, muhtasar tefsirlerden kabul edilmektedir. Bu tefsîri ön plana çıkaran hususlardan biri de Kur’ân ilimleri ve tefsîr usûlü ile ilgili mühim bilgiler ihtivâ eden iki mukaddimesinin bulunmasıdır. Bu mukaddimelerin ilkinde İbn Cüzey, tefsîrinde takip edeceği metotları ayrıntılı bir şekilde izah etmiş; Kur’ân’ın ana konuları, Kur’ân tarihi, müfessirlerin tabakaları ve ihtilaf sebepleri gibi mevzular üzerinde durmuştur. Bunun dışında tefsir, kıraat, nahiv, fesâhat, beyân, belâgat, ahkâm, kasas, tasavvuf, usûlü’d-dîn, usûlü’l-fıkh, nâsih-mensûh, i’câzu’l-Kur’ân, fedâilü’l-Kur’ân vb. alanlarda faydalı bilgiler vermiştir. Tefsîrin ikinci mukaddimesi ise bir lûgat kitabını andırmaktadır. İbn Cüzey burada, Kur’ân’da birçok defa geçen; anlaşılması zor veya manası müphem olan kelimeleri Arapça alfabetik sıraya göre açıklamıştır.
Anahtar Kelime: Quranic Sciences And İssues of Methodology of Tafsir in the İntroduction Chapter of Ibn Juzay’s Tafsir Titled al-Tashil li ‘Ulum al-Tanzil
Öz: Abu al-Kâsım Muhammad b. Ahmad b. Muhammad b. Juzayy al-Kalbi al-Gırnati (d. 741-1340), in his al-Tashîl li Ulum al-Tanzîl, is benefited from Tabari’s (d. 310/923) al-Cami‘al-Bayan, Ibn Atiyya’s (d. 541/1147) al-Muharrar al-Vaciz and Zamakhshari’s al-Kashshaf. This tafsir, with his short phrases and avoiding repetitions and unnecessary extensions, is regarded as a short commentary. One of the issues that bring this commentary forward is his two mukaddimas (introductions) that contain very important information about Tafsir Methodology and Quranic Sciences. In the first of these mukaddimas, Ibn Juzayy explained the methods in detail which he would follow in his Tafsir; he dwelled on the issues like the main themes of the Qur’an, the history of the Qur’an, the categories of the commentators and the reasons for disputes. Additionally, he provided useful information in such areas; tafsir, qıraah, nahiv, fasahah, bayân, balâgah, ahkâm, kasas, tasawwuf, usul al-dîn, usul al-fıqh, nâsikh-mansûkh, i’jâz al-Qur’ân, fadâil al-Qur’ân and so on. The second mukaddima of his Tafsir resembles a dictionary book. Ibn Juzayy, in this second mukaddima, explained the words which are repeatedly used in Qur’an and are difficult to understand or have unclear meaning according to Arabic alphabetical order.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abduh er-Râcih. Tatbîkü’s-Sarfî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyyeti, 2009.
- Abdülmüte’âl es-Sa’îdî. Buğyetü’l-Îzâh li-Telhîsi’l Miftâh. Kâhire: Mektebetü’l- Âdâb, 1999/2000.
- Ahmet Cevdet Paşa. Belâgat-ı Osmâniyye. Haz. Turgut Karabey, Mehmet Atalay. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
- Bağış, Mehmet. “Beydâvî Tefsîri’nin Ulûmu’l-Kur’ân ve Tefsir Usûlü Açısından Tahlîli”. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2017.
- Beyhâkî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Sünenü’l-Beyhâkî el-Kübrâ. Tahkik: Muhammed Abdülkâdir ‘Ata. 10 cilt. Mekke: Mektebetü Dâru’l-Bâz, 1414/1994.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008.
- Birışık, Abdülhamit. “Kıraat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 426-427. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
- Bolelli, Nusrettin. Belâgat/Arap Edebiyâtı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh-u Buhârî. Tahkik: Muhammed Züheyr b. Nâsır. Şerh: Mustafa Dîb el-Buğâ. 9 cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
- Bulut, Ali. “Erken Dönem Tefsir Mukaddimelerinin Tefsir Usûlü Açısından Değerlendirilmesi”. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2009).
- Cârim, Ali; Emîn, Mustafa. el Belâğatü’l-Vâzıha. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz., Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf Ali b. Muhammed. et-T’arîfât. Tahkik: Muhammed Abdurrahman el-Mar’aşlî. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2007/1428.
- Çetin, Abdurrahman. Kur’ân İlimleri ve Kur’an-ı Kerîm Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
- Çetiner, Bedreddin. “Ahkâmü’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 551552. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Çuhadar, Mustafa, “Fesahat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 423-424. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân. Sünenü’d-Dârimî, Tahkik: Huseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 4 cilt. Suûdi Arabistan: Dâru’l-Muğnî, 2000/1412.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
- Duman, M. Zeki. Uygulamalı Tefsir Usulü ve Tefsir Tarihi. Kayseri: Erciyes Üni. Yayınları, 1992.
- Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Tahkik: Mustafa Abdulkâdir ‘Ata. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990/1411.
- İbn Cüzey, Muhammed b. Ahmed el-Ğırnâtî. et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl. Tahkik: Abdullâh el-Hâlidî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, tsz.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-‘Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, 1414.
- Kaya, Remzi, “Kur’an-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11, sy. 2 (2002): 31-58.
- Kılıç, Hulusi, “Belâgat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 380-381. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Komisyon (İbrahim Mustafa, Ahmed Hasan, ez-Zeyyât, Hâmid Abdülkadir, M. Ali en-Neccâr). Mu‘cemu’l-Vesît. 2 cilt. Kâhire: Dâru’d-D’avâ, tsz.
- Mennâ’ el-Kattân. Mebâhis fî Ulûmu’l-Kur’ân. Dimeşk: Müessetü’r-Risâleti Nâşirûn, 2011.
- Muhammed Safâ Şeyh İbrahim Hakkî, Ulûmu’l-Kur’ân min Hilâli Mukaddimâti’t-Tefâsîr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1425/2004.
- Müsâid b. Süleymân b. Nâsır et-Tayyâr. Şerhu Mukaddimeti’t-Teshîl lî ‘Ulûmi’t-Tenzîl. Dâru İbnü’l-Cevzî, 1431.
- Müslim b. Haccâc, Ebu’l-Hasan el-Kuşeyrî. Sahîh-u Müslim. Tahkik: Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, tsz.
- Okumuş, Mesut. “Ulûmu’l-Kur’ân (Kur’ân İlimleri)”, Tefsîr El Kitabı içinde, ed. Mehmet Akif Koç. 331-370. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Özdemir, Mehmet, “Müvelledûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 228-229. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Özel, Ahmet. “İbn Cüzey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 406-407. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Özel, Mustafa. Kur’ân ve Tefsir Terimleri sözlüğü. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
- Pak, Zekeriya, “Rivayet Ağırlıklı Tefsirler”, Tefsîr El Kitabı içinde, ed. Mehmet Akif Koç. 175-186. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Râğıb, Ebu’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed el-Isfahânî. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Tahkik: Safvân Adnân ed-Davdî, Dimeşk: Dâru’l-Kalem; Beyrut: Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
- Se’âlibî, Ebû zeyd Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. Cevâhirû-l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Tahkik: Muhammed Ali Muavviz; Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arab, 1418.
- Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. Dürrû’l-Mensûr. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.
- Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kurân, Muhammed Ebu’lFazl İbrahim. 4 cilt. Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-‘Ammetü li’l-Kütüb, 1394/1974.
- Şeyhzâde el-Kôcevî, Muhammed b. Muslıhiddîn Mustafa. Hâşiyetü Şeyhzâde ale Tefsîri’l-Kâdi Beydâvî. Tahkik: Muhammed Abdülkâdir Şâhin. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-Kebîr, Tahkik: Hamdi b. Abdülmecîd es-Selefî. 25 cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994/1415.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd Ebû Câfer. Câmi’u’l-Beyân. Tahkik: Ahmed Muhammed Şâkir. Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
- Tehânevî, Muhammed b. Ali. Mevsûatü Keşşâfi Istılâhati’l-Fünûn ve’l-‘Ulûm. Tahkik: Ali Dahrûc. 2 cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
- Ünal, Mehmet. “Kur’ân’ın İç Düzeni”, Tefsîr El Kitabı içinde, ed. Mehmet Akif Koç. 107-118. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Ünal, Mehmet. “Kur’ân’ın Fonetik Naklinin Tarihi (Kıraat İlmi ve Kısa Tarihi)”, Tefsîr El Kitabı içinde, ed. Mehmet Akif Koç. 61-100. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İ’câzü’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 403406. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Zebîdî, Ebu’l-Feyz Muhammed b. Muhammed Murtazâ. Tâcu’l-Arûs. 40 cilt. Dâru’l-Hidâye, tsz.
- Zehebî. Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. 3 cilt. Kâhire: Mektebetü Vehbe, tsz.
- Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Abdillâh, b. Bahâdır. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Tahkik: Muhammed ebu’l-Fadl İbrahim. 4 cilt. Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Arabiyye, 1376/1957.
- Zübeyrî, Ali Muhammed. İbn Cüzey ve Menhecühü fi’t-Tefsîr. 2 cilt. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1987.
- Zürkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm. Menâhilü’l-İrfân. Tahkik: Ahmed İsâ el-Ma’sarâvî, 2 cilt. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 2010.
| APA | BAGIS M (2018). İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. , 7 - 26. |
| Chicago | BAGIS MEHMET İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. (2018): 7 - 26. |
| MLA | BAGIS MEHMET İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. , 2018, ss.7 - 26. |
| AMA | BAGIS M İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. . 2018; 7 - 26. |
| Vancouver | BAGIS M İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. . 2018; 7 - 26. |
| IEEE | BAGIS M "İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları." , ss.7 - 26, 2018. |
| ISNAD | BAGIS, MEHMET. "İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları". (2018), 7-26. |
| APA | BAGIS M (2018). İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 9(19), 7 - 26. |
| Chicago | BAGIS MEHMET İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 9, no.19 (2018): 7 - 26. |
| MLA | BAGIS MEHMET İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.9, no.19, 2018, ss.7 - 26. |
| AMA | BAGIS M İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2018; 9(19): 7 - 26. |
| Vancouver | BAGIS M İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2018; 9(19): 7 - 26. |
| IEEE | BAGIS M "İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları." ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 9, ss.7 - 26, 2018. |
| ISNAD | BAGIS, MEHMET. "İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları". ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 9/19 (2018), 7-26. |
