Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği

DENİZ, ORHAN; YILDIZ, MEHMET ZEYDİN

Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği

Mehmet Zeydin YILDIZ, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Van, Türkiye)

Orhan DENİZ (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Van, Türkiye)

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

31 7

Yıl: 2005 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 15 - 31 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği

Öz:

Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Van Gölü, 3.626 km2 lik alanıyla dünyanın en büyük sodalı gölü durumundadır. Asya kıtasında yer alan Hazar, Aral, Balkaş ve Urmiye göllerinde olduğu gibi, Van Gölü'nde de su seviyesi sabit kalmayıp yağış, sıcaklık ve diğer çevresel faktörlere bağlı olarak sürekli değişiklikler göstermektedir. Kapalı havza göllerinin genel bir özelliği olan bu durum, Van Gölü'nde uzun zamandan beri gözlenmektedir. Van Gölü çevresindeki tarım alanları ve kentsel - kırsal yerleşmeler üzerinde uzun yıllık, yıllık ve mevsimlik seviye değişmeleri, büyük etkilerde bulunmuş ve yapılan ölçümlere göre, son 50 yıl içinde (1950-2000) göl seviyesinde yaklaşık 3 m. yükselme meydana gelmiştir. 1993-94 yıllarındaki hızlı yükselme sonucu yüzlerce konut ve binlerce dekar tarım alanı su altında kalmış ve önemli bir çevresel probleme neden olmuştur.Bu çalışmada, Van Gölü'ndeki seviye değişmelerinin yönü, kıyıdaki yerleşmelerin bundan etkilenme biçimi ve alınması gereken önlemlerin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Su Kaynakları Çevre Çalışmaları Coğrafya Çevre Bilimleri Limnoloji Ekoloji

The Impacts of the Level Changes in Closed Basin Lakes On the Coastal Settlements: The Lake Van Example

Öz:

Lake Van, situated within the domains of East Anatolia Region, has got a diameter of 3574 km2 and thus, is considered to be the biggest soapy lake in the world. As it has been evident in Hazar, Aral, Balkash and Urmia lakes, the level of water in Lake Van does not remain steady and so shows changes due to such factors as rainfalls, temperature and other ecological conditions. Such peculiarity has long been observed in Lake Van for it is one of the main characteristics of the closed basin lakes. The changes observed in the level of Lake Van through out years and decades have had many impacts on both agricultural areas and urban- rural settlements around the lake, and caused a heihgtering of the level approximating 3 meters in the last 50 years of period (1950-2000). In consequence of the rapid heightering of the level of water in the lake during the period between 1993-1994 thousands of squares of agricultural land and hundreds of houses have been under, leading to an ecological mayhem. Our study is focusing on the means and modes of this change in the level of the water and thus aims at conducting further research for this environmental phenomenon as well as proposing measures to be taken for the settlements on nearby areas of the lake.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Su Kaynakları Çevre Çalışmaları Coğrafya Çevre Bilimleri Limnoloji Ekoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ATALAY,İ., 1987, Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Univ. Yay., No: 9, İzmir.
BARKA, A. ve ŞAROĞLU, F., 1995, "Van Gölü su Seviyesi Yükselmesinin Tektonik ile İlişkisi", Van Gölü Su Seviyesinin Yükselmesi Nedenleri, Etkileri ve Çözüm Yolları Sempozyumu (20-22 Haziran 1995) içinde, Van Valiliği Yayını, Van.
BURNEY, C.A., 1957, "Urartian Fortress and Towns In The Van Region", Anatolian Studies, Vol. X, s.37-53.
DEGENS, E.T. ve Dig., 1978, "Van Gölü'nün Jeolojik Gelişimi: Bir Özet", The Geology of Lake Van içinde, M.T.A. Yayınlarından No: 169, s.147-158.
E.İ.E.İ. 1996, Göl Seviyeleri, Elektrik İdaresi Etüt İşleri Genel Müdürlüğü Yayını. Ankara.
E.İ.E.İ. 2000, Türkiye Akarsularmda Süspanse Sediment Gözlemleri ve Sediment Taşınım Miktarları, E.İ.E.İ. Genel Müd. Yay. No: 20-17, Ankara.
ERİNÇ, S.; 1953, Doğu Anadolu Coğrafyası, İst. Univ. Yay. No: 572, İstanbul.
EVLİYA ÇELEBİ, 7955, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt: ,111-IV, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
GHAHERI, M ve Diğ., 1999, "Lake Urmia, İran: A Summary Review", International Journal of Salt Lake Research, No: 8, s. 19-22.
GLANTZ, M. H ve FIGUEROA, R. M., 1997, "Does The Aral See Merit Heritage Status?", Global Environmental Change, Vol. 7, No: 4. s. 357-380.
GÜRER, İ., YILDIZ D., 1996, Van Gölü'ndeki Ani Seviye Değişimlerini inceleme Raporu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Yay., Ankara.
İNANDIK, H., 1965, Türkiye Gölleri (Morfolojik ve Hidrografik Özellikler), İ. Ü. Coğ. Enst. Yay. No: 44, İstanbul.
KADIOĞLU, M., ŞEN, Z. ve BATUR, F., 1997, "The Greatest Soda- Water Lake in The World and How It Is Influenced by Climatic Change", Annales Geophysicae, Vol. 15, s. 1489-1497.
KADIOĞLU, M., 1995, "Van Gölü'ndeki Su Seviye Yükselmesinin Meteorolojik Faktörler ile İlgisi", Van Gölü Su Seviyesinin Yükselmesi Nedenleri, Etkileri ve Çözüm Yolları Sempozyumu (20-22 Haziran 1995) içinde, Van Valiliği Yayını, Van.
KEMPE, S., KHOO, F. ve GÜRLEYİK, Y., 1978, "Hydrography of Lake Van and Its Drainage Area", The Geology of Lake Van içinde, M.T.A. Yayınlarından No: 169, s. 30-44.
LAHN, E., 1948, Türkiye Göllerinin Jeolojîs.i ve Jeomorfolojisi Hakkında Bir Etüd, MTA Yay., Seri: B No: 12, Ankara.
LANDMANN, G., REIMER, A. ve KEMPE, S., 1996, "Climatically Induced Lake level Changes at Lake Van, Turkey, During The Plaistocene / Holocene Transition", Global Biochemical Cycles, Vol. 10, No: 4, s. 797-808.
LAYARD, A.H., 1853, Discoveries In the Ruins of Nineveh and Babylon, Part II, London.
LYNCH, H.F.B., 1965, Armenia: Travels and Studies, Vol. II, Khayat Book Publishing Co., Beirut.
MEHMED CEMAL, 1920, Anadolu: İstatistiki, İktisadi, Askeri Coğrafya, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet.
MÜSEYİBOV, M. A. 1998, Azerbaycan 'in Fiziki Coğrafyası, Maarif Neşriyatı, Baku.
ÖZLER, H. M., 2002, "Hidrochemistry and Salt-Water Intrusion in The Van Aquifer, East Turkey", Environmental Geology, Vol. 43, No:7, s. 759-775.
SCHWEIZER, G., 1975, Untersuchungen Zur Physio-geographic Von Ostanatolien und Nordwest Iran, Tubinger Geographische Studien No: 60, Tubingen.
TUNCEL, M., 1981, "Türkiye'de Doğal Olaylar Sonucunda Yer Değiştiren Kentler", Yerbilimleri Dergisi, Sayı: 1-2, s. 115-124.
TÜMERTEKİN, E ve ÖZGÜÇ, N., 2002, Beşeri Coğrafya, Çantay Kitabevi, 1st.
WALTHAM, T. ve SHOLJI, L, 2001, "The Demise of The Aral Sea - An Environmental Disaster", Geology Today, Vol. 17, no: 6, s. 218-224.
Bitlis Valiliği Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünün 09.11.1995 Tarih ve 1679 Sayılı Raporu İle 22.04.1996 Tarih ve 36/595 Sayılı Raporu
DSİ XVII. Bölge Müdürlüğü'nün 1995 Yılındaki Van Gölü İle İlgili Özet Çalışmaları
E.İ.E.İ. Van Bölge Şefliği Verileri
Van Merkezde Görevli Kriz Komisyonunun 29. 04. 1994 Tarihli Raporu ile 30.10.1995 Tarih ve 5636 Sayılı Raporu
Van Meteoroloji İstasyonu Verileri

APA	YILDIZ M, DENİZ O (2005). Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. , 15 - 31.
Chicago	YILDIZ MEHMET ZEYDİN,DENİZ ORHAN Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. (2005): 15 - 31.
MLA	YILDIZ MEHMET ZEYDİN,DENİZ ORHAN Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. , 2005, ss.15 - 31.
AMA	YILDIZ M,DENİZ O Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. . 2005; 15 - 31.
Vancouver	YILDIZ M,DENİZ O Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. . 2005; 15 - 31.
IEEE	YILDIZ M,DENİZ O "Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği." , ss.15 - 31, 2005.
ISNAD	YILDIZ, MEHMET ZEYDİN - DENİZ, ORHAN. "Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği". (2005), 15-31.

APA	YILDIZ M, DENİZ O (2005). Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 15 - 31.
Chicago	YILDIZ MEHMET ZEYDİN,DENİZ ORHAN Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15, no.1 (2005): 15 - 31.
MLA	YILDIZ MEHMET ZEYDİN,DENİZ ORHAN Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.15, no.1, 2005, ss.15 - 31.
AMA	YILDIZ M,DENİZ O Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 15(1): 15 - 31.
Vancouver	YILDIZ M,DENİZ O Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 15(1): 15 - 31.
IEEE	YILDIZ M,DENİZ O "Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği." Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, ss.15 - 31, 2005.
ISNAD	YILDIZ, MEHMET ZEYDİN - DENİZ, ORHAN. "Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15/1 (2005), 15-31.