Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

KOÇ, ZEHNI; ÜNVER, Halime

Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Halime Ünver, (Keele University, School of Psychology)

Zihni Koç (Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Türk Eğitim Bilimleri Dergisi

7 1

Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 117 - 140 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 06-04-2021

Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz:

Bu araştırmanın amacı ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin siber zorbalık davranışları ileproblemli internet kullanımları ve riskli internet davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma ilişkiseltarama modelinde bir çalışma olup, Bolu İli, Gerede İlçesi’nde çeşitli ortaöğretim kurumlarında eğitim gören 523öğrenci ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında “Kişisel Bilgi Formu”, “Siber Zorbalık Ölçeği”, “İnternetteBilişsel Durum Ölçeği” ve “Riskli İnternet Davranışları Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde,betimsel istatistikler, Saphiro Wilk’s, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H Testi kullanılmıştır. Yapılan analizlersonucunda, siber zorbalık, problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışları arasında pozitif yönde ortadüzeyde bir ilişki bulunmuştur. Ek olarak erkek öğrencilerin riskli internet davranışlarının kızlardan daha yüksekolduğu, İmam Hatip Lisesinde okuyan, ödev sitelerini kullanan ve ebeveynleri ile internet etkinliklerini paylaşanöğrencilerin siber zorbalık, problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışları puanlarının diğer liselerdeokuyan, sosyal medya sitelerini kullanan ve ebeveynleri ile internet etkinliklerini paylaşmayan öğrencilerden düşükolduğu görülmüştür. Öğrencilerin yaşları ile siber zorbalık davranışları, problemli internet kullanımları ve riskliinternet davranışları arasında anlamlı bir fark olmadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelime:

Öz:

The aim of this research is to investigate the relationships among cyberbullying, problematic internet use and risky internet behaviors of the secondary school students. This research is based on relational screening model and surveyed among 523 students studying at various schools in Bolu Province, Gerede District. ”Personal Information Form”, “Cyberbullying Scale”, “Cognitive Position on Internet Scale”, “Risky Internet Behaviors Scale” were used to collect data. Descriptive statistics, Saphiro Wilk’s, Mann Whitney U and Kruskal Wallis H test were used while analyzing the data. As a result of the analysis made, a moderate-level positive correlation is found among cyberbullying, problematic internet use and risky internet behavior of students. Additionally, It is found that boys have higher risky internet behaviors than girls and students who study at the Religious High School, who use homework websites and who share internet activities with their parents have less cyberbullying, problematic internet use and risky internet behavior scores than those being student in other high schools, using social media sites and not sharing internet activities with their parents. There was no statistically meaningful difference in students’ cyber bullying behaviors, problematic internet use and risky internet behaviors based on their age.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akın, A. & İskender, M. (2011). Internet addiction and depression, anxiety and stress. International Online Journal of Educational Sciences, 3(1), 138-148.
Alao, A. O., Sodenberg M., Pohl E.L. & Alao A.L. (2006). Cybersuicide: review of the role of the internet on suicide, Cyberpsychology & Behavior, 9(4), 489-493.
Altundağ, Y . (2016). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık ve problemli internet kullanımı ilişkisi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3 (1), 27-43.
Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoğlu, A., Sarıbeyoğlu, S., Çıplak, S., Yılmaz, N. ve Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. CyberPsychology and Behavior 11(3), 253-262.
Arıcak, O. T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, 34(1), 167-184.
Arıcak, O. T., Kınay, H., ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeği’nin ilk psikometrik bulguları. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 101-114.
Arıman, F. (2007). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ile okul iklimi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklașımlar, 1, 55–67.
Balcı, Ş. ve Gülnar, B. (2009). Üniversite öğrencileri arasında internet bağımlılığı ve internet bağımlılarının profili. Selçuk İletişim, 6 (1), 5- 22.
Balta, Ö. Ç. ve Horzum, M. B., (2008). Web tabanlı öğretim ortamındaki öğrencilerin internet bağımlılığını etkileyen faktörler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 41(1), 187-205.
Bazarova, N. N. (2016). Sharing our lives online: Risks and exposure in social media. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 60(1), 190- 192.
Berber-Çelik, Ç. ve Odacı, H. (2013). The relationship between problematic internet use and interpersonal cognitive distortions and life satisfaction in university students. Children and Youth Services Review, 35, 505–508.
Berson, I.R., Berson M.J. & Ferron J.M. (2002), Emerging risks of violence ın the digital age: lessons for educators from an online study of adolescent girls in the United States, Journal of School Violence, 1, 51-71.
Best, P., Manktelow, R., & Taylor, B. (2014). Online communication, social media and adolescent wellbeing: A systematic narrative review. Children and Youth Services Review, 41, 27-36.
Burnukara, P. (2009). İlk ve orta ergenlikte geleneksel ve sanal akran zorbalığına ilişkin betimsel bir inceleme. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Büyüköztürk, Ş. (2004). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E., Akgün, Ö.E., Kardeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma teknikleri. Ankara: Pegem.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Kardeniz, Ş., ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
Büyükşahin-Çevik, G. ve Çelikkaleli, Ö. (2010). Ergenlerin arkadaş bağlılığı ve internet bağımlılığının cinsiyet, ebeveyn tutumu ve anne-baba eğitim düzeylerine göre incelenmesi. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 225–240.
Campbell, M. A. (2005). Cyber bullying: an old problem in a new guise. Australian Journal of Guidance and Counselling, 15(01), 68-76.
Cansever, B. (2013). Ergenlerin internet kullanımın toplumsal ilişkilerde yarattığı sorunlar. Melek Kalkan ve Canani Kaygusuz (Ed.) içinde, İnternet Bağımlılığı Sorunlar ve Çözümler. (s. 193-210) Ankara: Anı.
Cengizhan, C. (2003, Aralık). Bilgisayar ve internet bağımlılığı. IX. Türkiye'de İnternet Konferansı, İstanbul.
Ceyhan, E. (2008). Ergen ruh sağlığı açısından bir risk faktörü: İnternet bağımlılığı. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15, 109–116.
Cicioğlu, M. (2014). Öğrencilerin problemli internet kullanımı ve siber zorbalık davranışlarına ilişkin görüşleri. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Ciminli, A , Kağan, M . (2016). Ergenlerde sanal zorbalık ve mağduriyetin cinsiyet, sınıf, okul değişkenleri ve kişilik özellikleriyle ilişkisinin incelenmesi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3(2), 14-34.
Cömert, I.T. ve Ögel, K. (2009). İstanbul örnekleminde internet ve bilgisayar bağımlılığının yaygınlığı ve farklı etkenlerle ilişkisi. Türkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine, 6(1), 9-16.
Çağır, G. ve Gürgan, U. (2010). Lise ve üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanım düzeyleri ile algılanan iyilik halleri ve yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 70–85.
Çelen, F. K., Çelik, A. ve Seferoğlu, S. S. (2011). Çocukların İnternet kullanımları ve onları bekleyen çevrim-içi riskler. Akademik Bilişim, 2-4.
Çetinkaya, B. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde siber zorbalığın yaygınlığı. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Davis, R. A., Flett, G. L., & Besser, A. (2002). Validation of a new scale for measuring problematic Internet use: Implications for preemployment screening. CyberPsychology & Behavior, 5(4), 331-345.
Demir, Ö , Seferoğlu, S . (2016). Bilgi okuryazarlığı, internet bağımlılığı, sanal aylaklık ve çeşitli diğer değişkenlerin sanal zorbalık ile ilişkisinin incelenmesi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3(1), 1-26.
Derin, S., & Bilge, F. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35-51.
Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Educational Sciences: Theory and Practice, 9(3), 1291-1325.
Dursun, Ö. & Akbulut, Y. (2010). Investigation of cyberbullying victimization and communication styles in a hybrid learning environment. In IODL & ICEM International Joint Conference and Media Days, Eskisehir, Turkey.
Erdur-Baker, Ö. ve Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: Siber zorbalık. Eğitim Araştırmaları, 27, 31-42.
Erdur-Baker, Ö. & Topçu, Ç. (2008). Siber Zorbalık. Deniz Deryakulu (Ed.) içinde, Bilişim teknolojileri öğretiminde sosyo-psikolojik değişkenler. (s. 105-123). Ankara: Maya Akademi.
Eroğlu, Y. (2011). Koşullu öz-değer, riskli internet davranışları ve siber zorbalık/mağduriyet arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Eroğlu, A., & Bayraktar, S. (2017). İnternet bağımlılığı ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi.
Esen, E. (2010). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sosyal değişkenlerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Estitüsü, İzmir. Güvenir, H. A. (2005). Türkiye’de internet. Dergi Bilkent, 4, 8–9.
Henkoğlu, H. Ş., Mahiroğlu, A., ve Keser, H. (2015). Ortaokul öğrencilerinin bilgiye erişim aracı olarak İnternete yaklaşımları: Betimleyici bir çalışma. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 6(1), 72-110.
IWS-İnternet Dünya İstatistikleri (Internet users in the World) (2017). İnternet’ten 17.03.2017’te erişilmiştir. http://www.internetworldstats.com /stats.html
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. (25.Baskı) Ankara: Nobel.
Kurtaran, G. T. (2008). İnternet bağımlılığını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Lenhart, A., Madden, M. & Hitlin, P. (2005). Teens and technology: Youth are leading the transition to a fully wired and mobile nation. İnternet’ten 27.01.2014’te erişilmiştir. http://www.pewinternet.org/Reports/2005/ Teens-and-Technology.aspx
Li, Q. (2008). A cross-cultural comparison of adolescents' experience related to cyberbullying. Educational Research, 50(3), 223-234.
Livingstone, S. & Helpser, E. (2008). Parental mediation of children’s Internet use, Journal Of Broadcasting & Electronic Media, 52, 581-599.
Makas, Y. (2008). Lise öğrenimi gören gençlerin internet kullanımının psikososyal durum ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Odacı, H. ve Kalkan, M. (2010). Problematic internet use, loneliness and dating anxiety among young adult university students. Computers & Education, 55, 1091–1097.
Odacı, H. (2013). Risk-taking behavior and academic self-efficacy as variables accounting for problematic internet use in adolescent university students. Children and Youth Services Review. 35, 183–187.
Ögel, K. (2012). İnternet bağımlılığı, internetin psikolojisini anlamak ve bağımlılıkla başa çıkmak. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Özbay, A. (2013). Ergenlerde siber zorbalık, siber mağduriyet, aleksitimi ve öfke ifade etme biçimleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özcan, N. K., & Buzlu, S. (2005). Problemli internet kullanımını belirlemede yardımcı bir araç:“internette bilişsel durum ölçeği” nin üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliği. Journal of Dependence, 6, 19-26.
Özçınar, Z. (2011). The relationship between internet addiction and communication, educational and physical problems of adolescents in North Cyprus. Australian Journal of Guidance and Counselling, 21(1), 22-32.
Özel, S. (2013). Lise öğrencileri arasında siber zorbalık, siber mağduriyet, depresyon ve benlik saygısı ilişkisi. Yüksek lisans tezi. Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Peker, A., Eroğlu, Y. ve Çitemel, N. (2012). Boyun eğici davranışlar ile siber zorbalık ve siber mağduriyet arasındaki ilişkide cinsiyetin aracılığının incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 9(1), 205-221.
Peker, A. (2013). İnsani değerler yönelimli psikoeğitim programının problemli internet kullanımı ve siber zorbalık üzerindeki etkisi. Doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Rosmalen-Nooijens, K., Wong, S. L. F., Prins, J., & Lagro-Janssen, T. (2017). Young people, adult worries: Randomized controlled trial and feasibility study of the internet-based selfsupport method “Feel the ViBe” for adolescents and young adults exposed to family violence. Journal of Medical Internet Research, 19(6), e204.
Say, G., ve Batıgün, A. D. (2016). Problemli internet kullanımı ile ebeveyn-ergen ilişki niteliği, yalnızlık, öfke ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi Düşünen Adam, 29(4), 324-334.
Sayar, K. (2002). Psikolojik mekan olarak siberalan. Yeni Symposium. 40(2), 60–67.
Semerci, A. (2017). Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve mağduriyet durumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1285-1300.
Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık / siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Sırakaya, M. (2011). Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımı ve internet özyeterlik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Slonje, R. & Smith, P. K. (2008), Cyberbullying: Another main type of bullying. Candinavian Journal Of Psychology, 49, 147-154.
Şahin, M., Sarı, S. V., Özer, Ö. ve Er, S. H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarda bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
Şahin, M., Aydın, B. ve Sarı, S. V. (2012). Cyber bullyıng, cyber vıctımızatıon and psychologıcal symptoms: a study ın adolescents. Cukurova University Faculty of Education Journal, 41(1), 53-59.
Tahiroğlu, A. Y., Çelik, G. G., Fettahoğlu, Ç., Yıldırım, V., Toros, F., Avcı, A. ve diğerleri. (2010). Psikiyatrik bozukluğu olan ve olmayan ergenlerde problemli internet kullanımı. Nöropsikiyatri Arşivi, 47, 241-246.
Tutgun, A. (2009). Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK): Hane halkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması (2014). İnternet’ten 25.12.2014’te erişilmiştir. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id =1028
Yılmaz, H., (2010). An examination of preservice teachers' perceptions about cyberbullying. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 6(4), 263-270.
Yılmaz, M. F. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşlarının problemli internet kullanımı ve bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Yücel, N. & Gürsoy, F. (2013). Ergenlerin akran ilişkileri ile yalnızlık düzeylerinde internet kullanımının etkisi. Melek Kalkan ve Canani Kaygusuz (Ed.) içinde, İnternet Bağımlılığı Sorunlar ve Çözümler. (s. 211-230). Ankara: Anı.
Yüksel, M., & Yılmaz, E. (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 15(3), 1031-1042.
Zorbaz, O. (2013). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının sosyal kaygı ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

APA	ÜNVER H, KOÇ Z (2017). Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. , 117 - 140.
Chicago	ÜNVER Halime,KOÇ ZEHNI Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (2017): 117 - 140.
MLA	ÜNVER Halime,KOÇ ZEHNI Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. , 2017, ss.117 - 140.
AMA	ÜNVER H,KOÇ Z Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. . 2017; 117 - 140.
Vancouver	ÜNVER H,KOÇ Z Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. . 2017; 117 - 140.
IEEE	ÜNVER H,KOÇ Z "Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi." , ss.117 - 140, 2017.
ISNAD	ÜNVER, Halime - KOÇ, ZEHNI. "Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". (2017), 117-140.

APA	ÜNVER H, KOÇ Z (2017). Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 117 - 140.
Chicago	ÜNVER Halime,KOÇ ZEHNI Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 15, no.2 (2017): 117 - 140.
MLA	ÜNVER Halime,KOÇ ZEHNI Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, vol.15, no.2, 2017, ss.117 - 140.
AMA	ÜNVER H,KOÇ Z Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2017; 15(2): 117 - 140.
Vancouver	ÜNVER H,KOÇ Z Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2017; 15(2): 117 - 140.
IEEE	ÜNVER H,KOÇ Z "Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi." Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, ss.117 - 140, 2017.
ISNAD	ÜNVER, Halime - KOÇ, ZEHNI. "Siber Zorbalık ile Problemli İnternet Kullanımı ve Riskli İnternet Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 15/2 (2017), 117-140.