Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı

ŞEVİK, İrem; ÖZYALÇIN, Ezgi; YASİN, Yeşim; AYDEMİR, Osman Erkin

doi:10.20518/tjph.480627

Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı

Yeşim YASİN, (Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul, TÜRKİYE)

Osman Erkin AYDEMİR, (Ardahan Devlet Hastanesi, Ardahan, Türkiye)

İrem ŞEVİK, (Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İstanbul, TÜRKİYE)

Ezgi ÖZYALÇIN (Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İstanbul, TÜRKİYE)

Türkiye Halk Sağlığı Dergisi

17 6

Yıl: 2019 Cilt: 17 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 350 - 361 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.20518/tjph.480627 İndeks Tarihi: 28-04-2021

Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı

Öz:

Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet temelli tıp, 2000’li yılların başından itibaren üzerinde çalışılmaya başlayan görece yeni bir alandır. Amerika Birleşik Devletleri ve kıta Avrupası’ndan birçok ülkede ilgi görmüş, birçok üniversitede kurumsallaşmıştır. Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet temelli tıp yaklaşımı geleneksel tıbbın uzun bir zamandır gör(e)mediği bir konuya, hastalıkların ve diğer tıbbi durumların epidemiyoloji, prognoz, koruma, tedavi ve sonuçlar açısından kadına ve erkeğe göre nasıl farklılaşabildiğini göstermeye çalışır. Araştırmalar, bu perspektifin ihmal edilmesinin özellikle kadınların sağlığı açısından ne kadar tehlikeli sonuçlarının olabileceğini açıkça ortaya koymuştur. Kardiyoloji, bu alanda en fazla öne çıkmış uzmanlıklardan biridir. Bu makale tıbbın bu özellikli alanı Türkiye akademyasına tanıtmak ve cinsiyet ve toplumsal cinsiyet temelli tıp yaklaşımın tıbba ve halk sağlığına yaptığı temel katkıları ele almayı amaçlamaktadır. Makalede, kişiye özel tıp yaklaşımının farklarının da altı çizilecek ve yapılabilecek çalışmalarla ilgili birkaç öneri yer alacaktır.

Anahtar Kelime:

Still Blurred: Sex and Gender Based Medicine Approach

Öz:

Sex and gender based medicine is a relatively new area of interest. Studies concerning this topichave started to emerge quite recently, only since the beginning of the 2000’s. It has becomepopular both in the United States and Europe and has been institutionalized in many universities.Sex and gender based medicine is an approach that attempts to show how diseases and othermedical conditions differ between men and women in terms of epidemiology, prognosis,prevention, treatment and outcomes: all considerations which have been ignored or overlookedby traditional medical approaches for a long time. Research has clearly put forward how the lackof this perspective can be detrimental to the health of women in particular. Cardiology is one ofthe leading specialties through which this approach is epitomized. This article aims to introducethis distinct area in medicine to Turkish academia and attempts to review the basic contributionsof sex and gender based approach to medicine and public health. The article also seeks tounderline differences between this approach and personalized medicine and provide suggestionsabout research prospects.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık

1. Legato M “Beyond women’s health: The new disciple of gender-specific medicine”, Medical Clinics of North America 2003;88: 917-37.
2. Morris M “Shaping Women’s Health Research: Scope and Methodologies.” (online) Available at: https://cdn.dal.ca/content/dam/dal housie/pdf/diff/ace-women-health/ACEWH_shaping_womens_he alth_research.pdf (Erişim Tarihi: 21.10.2018).
3. Regitz-Zagrosek, V. Why do we need gender medicine? in Oertelt-Prigione S, Regitz-Zagrosek V, editors. Sex and Gender Aspects in Clinical Medicine. 1st ed. Springer London; 2012, s: 10
4. Pinn VW “A View of the History of Sex/Gender Medicine in the United States”, The International Society of Gender Medicine: History and Highlights, In: Marianne J. Legato ve Marek Glezerman, editors. Academic Press. 2017, p.17-21
5. Regitz-Zagrosek, V. Why do we need gender medicine? in Oertelt-Prigione S, Regitz-Zagrosek V, editors. Sex and Gender Aspects in Clinical Medicine. 1st ed. Springer London; 2012, s: 1-5.
6. Hochleitner, M., Nachtschatt, U., Siller, H. How Do We Get Gender Medicine Into Medical Education? Health Care for Women International. 2013; 34(1): 3–13.
7. Tokgözlüoğlu L., Aytekin S., Çam N., et al. Kadın Kalbinde Kırmızı Alarm (online) Available at: https://www.tkd.org.tr/menu/111/ kadin-kalbinde-kirmizi-alarm (Erişim Tarihi :22.03.2019)
8. Pope JH, Aufderheide TP, Ruthazer R, et al. Missed diagnoses of acute cardiac ischemia in the emergency department. N Engl J Med. 2000; 342(16): 1163-1170.
9. Dey S, Flather MD, Devlin G, et al. Sex-related differences in the presentation, treatment and outcomes among patients with acute coronary syndromes: the Global Registry of Acute Coronary Events. Heart. 2009; 95(1): 20-26.
10. Kark JD, Sandholzer C, Friedlander Y, Utermann G. Plasma Lp(a), apolipoprotein(a) isoforms and acute myocardial infarction in men and women: a case-control study in the Jerusalem population. Atherosclerosis. 1993; 98(2): 139- 151
11. Tobin JN, Wassertheil-Smoller S, Wexler JP, et al. Sex bias in considering coronary bypass surgery. Ann Intern Med. 1987; 107(1): 19-25.
12. Crilly M, Bundred P, Hu X, Leckey L, Johnstone F. Gender differences in the clinical management of patients with angina pectoris: a cross-sectional survey in primary care. BMC Health Serv Res. 2007; 7: 142.
13. Appelman, Y., van Rijn, B. B., ten Haaf, M. E., Boersma, E., & Peters, S. A. E. Sex differences in cardiovascular risk factors and disease prevention. Atherosclerosis, 2015;241(1), 211– 218.
14. Bugiardini R, Bairey Merz CN. Angina with “normal” coronary arteries: a changing philosophy. JAMA. 2005; 293(4): 477-484.
15. Von Mering GO, Arant CB, Wessel TR, et al. Abnormal coro- nary vasomotion as a prognostic indicator of cardiovascular events in women: results from the National Heart, Lung, and Blood Institute-Sponsored Women’s Ischemia Syndrome Evaluation (WISE). Circulation. 2004; 109(6): 722-725.
16. Buchthal SD, den Hollander JA, Merz CN, et al. Abnormal myocardial phosphorus-31 nuclear magnetic resonance spectroscopy in women with chest pain but normal coro nary angiograms. N Engl J Med. 2000; 342(12): 829-835.
17. Soldin OP, Mattison DR. Sex differences in pharmacokinetics and pharmacodynamics. Clin Pharmacokinet. 2009;48: 143-157.
18. Harms CA, Rosenkranz S. Sex differences in pulmonary function during exercise. Med Sci Sports Exerc. 2008;40:664-668.
19. Rohatagi S, Calic F, Harding N, et al. Pharmacokinetics, pharmacodynamics, and safety of inhaled cyclosporin A (ADI628) after single and repeated administration in healthy male and female subjects and asthmatic patients. J Clin Pharmacol. 2000;40:1211-1226.
20. Narciso-Schiavon JL, Schiavon Lde L, Carvalho-Filho RJ, et al. Gender influence on treatment of chronic hepatitis C genotype 1. Rev Soc Bras Med Trop. 2010;43:217-223.
21. Rosano GM, Lewis B, Agewall S, et al. Gender differences in the effect of cardiovascular drugs: a position document of the Working Group on Pharmacology and Drug Therapy of the ESC. European Heart Journal. 2015; 36(40): 2677–2680.
22. Durazzo, M. Gender specific medicine in liver diseases: A point of view. World Journal of Gastroenterology. 2014; 20(9), 2127.
23. Bösch, F., Angele, M. K., & Chaudry, I. H. Gender differences in trauma, shock and sepsis. Military Medical Research 2018;5(1).
24. Moylan CA, Brady CW, Johnson JL, Smith AD, Tuttle-Newhall JE, Muir AJ. Disparities in liver transplantation before and after introduction of the MELD score. JAMA. 2008; 300: 2371- 2378.
25. Chen EH, Shofer FS, Dean AJ, et al. Gender disparity in analgesic treatment of emergency department patients with acute abdominal pain. Acad Emerg Med. 2008; 15(5): 414- 8.
26. Paller C. J., Campbell C. M., Edwards R. R., Dobs A. S. Sex-Based Differences in Pain Perception and Treatment. Pain Medicine (Malden, Mass.), 2009; 10(2): 289–299.
27. Marek Glezerman. Gender Medicine: The Groundbreaking New Science of Gender- and Sex-Related Diagnosis and Treatment. 1st ed, New York, Peter Mayer Publishers. 2016: 169.
28. Agabio, R., Pisanu, C., Gessa, G. L., & Franconi, F. Sex Differences in Alcohol Use Disorder. Current Medicinal Chemistry. 2017; 24(24).
29. Ober, C., Loisel, D. A., & Gilad, Y. (2008). Sex-specific genetic architecture of human disease. Nature Reviews Genetics, 9(12), 911- 922.
30. Addis, M. E. Gender and Depression in Men. Clinical Psychology: Science and Practice, 2008; 15(3): 153–168.
31. Arenas, M. L., & Greif, G. L. Issues of fatherhood and recovery for VA substance abuse patients. Journal of Psychoactive Drugs, 2000;32, 339- 341.
32. Wilson, S., & Durbin, C. E. Effects of paternal depression on fathers’ parenting behaviors: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 2010;30, 167-180.
33. Ovseiko PV, Greenhalgh T, Adam P, Grant J, Hinrichs-Krapels S ve ark. A global call for action to include gender in research impact assessment. Health Res Policy Syst. 2016; 14:50
34. Craner JR, Sigmon ST & McGillicuddy ML. Does a Disconnect Occur Between Research and Practice for Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD) Diagnostic Procedures?, Women & Health 2014, 54(3): 232- 244.
35. Marek Glezerman. Gender Medicine: The Groundbreaking New Science of Gender- and Sex-Related Diagnosis and Treatment. 1st ed, New York, Peter Mayer Publishers. 2016, s.43.

APA	YASİN Y, AYDEMİR O, ŞEVİK İ, ÖZYALÇIN E (2019). Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. , 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
Chicago	YASİN Yeşim,AYDEMİR Osman Erkin,ŞEVİK İrem,ÖZYALÇIN Ezgi Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. (2019): 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
MLA	YASİN Yeşim,AYDEMİR Osman Erkin,ŞEVİK İrem,ÖZYALÇIN Ezgi Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. , 2019, ss.350 - 361. 10.20518/tjph.480627
AMA	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. . 2019; 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
Vancouver	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. . 2019; 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
IEEE	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E "Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı." , ss.350 - 361, 2019. 10.20518/tjph.480627
ISNAD	YASİN, Yeşim vd. "Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı". (2019), 350-361. https://doi.org/10.20518/tjph.480627

APA	YASİN Y, AYDEMİR O, ŞEVİK İ, ÖZYALÇIN E (2019). Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 17(3), 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
Chicago	YASİN Yeşim,AYDEMİR Osman Erkin,ŞEVİK İrem,ÖZYALÇIN Ezgi Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 17, no.3 (2019): 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
MLA	YASİN Yeşim,AYDEMİR Osman Erkin,ŞEVİK İrem,ÖZYALÇIN Ezgi Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, vol.17, no.3, 2019, ss.350 - 361. 10.20518/tjph.480627
AMA	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2019; 17(3): 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
Vancouver	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2019; 17(3): 350 - 361. 10.20518/tjph.480627
IEEE	YASİN Y,AYDEMİR O,ŞEVİK İ,ÖZYALÇIN E "Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı." Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 17, ss.350 - 361, 2019. 10.20518/tjph.480627
ISNAD	YASİN, Yeşim vd. "Hâlâ Göremediklerimiz: Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Tıp Yaklaşımı". Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 17/3 (2019), 350-361. https://doi.org/10.20518/tjph.480627