Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler

ÖZDENK, Gülcan DEMİR; ÖZCEBE, Lütfiye Hilal

Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler

Gülcan DEMİR ÖZDENK, (Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Hizmetleri MYO Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölümü, Kırşehir, Türkiye)

Lütfiye Hilal ÖZCEBE (Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara)

Türkiye Halk Sağlığı Dergisi

28 12

Yıl: 2018 Cilt: 16 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 178 - 189 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 01-05-2021

Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler

Öz:

Amaç: Bir üniversitede görev yapan 18-64 yaş arasındaki personelin beslenme okuryazarlığı (BOY), beslenme alışkanlıkları ve ilişkili olan bazı sosyodemografik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Kesitsel nitelikteki araştırmanın evrenini bir üniversiteye bağlı farklı yerleşkelerde çalışan personel oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri, tanımlayıcı özellikler, yetişkinlerde beslenme okuryazarlığı değerlendirme aracı (YBOYDA) ölçeği vebeslenme alışkanlıkları puanlaması soru formu ile 2015 yılı içerisinde toplanmıştır. Örneklem seçilmemiştir, çalışanların %85,9’una ulaşılmıştır (n=476). Verilerin değerlendirilmesi SPSS 20.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Verilerin özetlenmesinde tanımlayıcı istatistikler, gruplar arası karşılaştırmalarda ki-kare testi ve ileri analiz için ikili lojistik regresyon kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma kapsamındaki çalışanların %67,4’ü erkek olup, yaş ortalaması 36.4±8.23 yıldır. Katılımcıların %32.1’i yeterli beslenme okuryazarlığı düzeyine,%8,4’ü iyi beslenme alışkanlığına sahiptir. Yetersiz beslenme okuryazarlığına BOY’a sahip olma ilkokul ve ilköğretim kurumlarından mezun olanlarda üniversite ve üstü mezuniyeti olanlara göre 5.85 kat (%95 GA: 3.12-10.97), bekârlarda evlilere göre 2.53 kat %95 GA:1.11-5.75) daha yüksektir. Kadınlarda ve evlilerde beslenme alışkanlıkları daha kötüdür [sırasıyla; (OR:1.702, %95 GA: 1.10-2.61) (OR=2.45, %95 GA:1.28-1.33]. Beslenme alışkanlıkları ise kadınlarda veevlilerde daha kötüdür (sırasıyla: OR=1.70, %95 GA: 1.10-2.61 ve OR=2.45, %95 GA:1.28-1.33). Buna karşın beslenme alışkanlığıyla beslenme okuryazarlığı arasında anlamlı bir ilişki saptanamamıştır. Sonuç: Yetişkinlere yönelik sağlık eğitimi programlarında, beslenme okuryazarlığı düzeylerinin değerlendirilmesi ve yükseltilmesine özel müdahalelere gereksinim bulunmaktadır.

Anahtar Kelime:

Nutrition literacy, dietary behaviours and related factors among university personnel

Öz:

Objective: The aim of this study is to determine the nutrition literacy (NL), dietary habits and some related sociodemographic characteristics of personnel, aged 18-64, working in a university. Methods: The universe of this cross-sectional research is comprised of staff working in different campuses connected to a university. The data for the study, along with the descriptive characteristics, were collected, in 2015, with the evaluation instrument of nutrition literacy on adults (EINLA) and dietary habits scoring questionnaire. No sample was selected in this research and 85.9% of the employees were reached (n=476). The analysis of the data was performed by using the SPSS 20.0 package programme. The software was used to create descriptive statistics for the summation of the data, chi-square tests to compare between groups, and binary logistic regression for further analysis. Results: 67.4% of the employees within the study were male and the mean age was found to be 36.4±8.23. 32.1% of the participants had an adequate nutrition literacy level and 8.4% of them had good dietary habits. Low nutrition literacy was more common among primary school graduates when compared to university school graduates (OR= 5.85, %95 CI: 3.12-10.97), and for single people than married people (OR= 2.53 times, %95 CI: 1.11-5.75). Nutritional habits were worse among women (OR= 1.70, 95% CI: 1.10-2.61) and for married people (OR= 2.45, 95% CI:1.28-1.33). However, there was no significant association found between nutrition habits and nutrition literacy. Conclusion: In health education programs intended for adults, there is a need for specific interventions for the evaluation and improvement of nutrition literacy levels.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Bas Bueno-de-Mesquita, H. Noncommunicable Diseases of Major Public Health Interest and Prevention. Asia-Pacific Journal of Public Health 2015; 27(8S):110- 111.
Riley, L., Guthold, R., Cowan, M., et al. The World Health Organization STEPwise Approach to Noncommunicable Disease Risk-Factor Surveillance: Methods, Challenges and Opportunities. American Journal of Public Health 2016; 106(1):74-75.
WHO (World Health Organization).(2016a).10 Facts on Noncommunicable Diseases. Available at: http://www.who.int/features/factfiles/nonc ommunicable_diseases/en/ Accessed: June 20, 2017.
WHO. Healthy Diet. Available at: http://www.who.int/mediacentre/factsheet s/fs394/en/ Accessed: May 20, 2016.
Bowman, S.A. Dietary and Lifestyle Practices of Normal Weight and Overweight U.S. Adults. In: Body mass ındex: New research [online]. Available at: https://books.google.com.tr/books?id=dxLc Cbv0Q_IC&pg=PA65&dq=L.A.+Ferrera+Body +mass+%C4%B1ndex+2005&hl=tr&sa=X&v ed=0ahUKEwjur6P5hMvUAhVNblAKHYRtCz AQ6AEIKjAB#v=snippet&q=Bowman&f=fals e. Accessed: July 7, 2015.
Kokkinos, P. Obesity and Physical Activity. In: Physical Activity and Cardiovascular Disease Prevention [online]. Available at: https://books.google.com.tr/books?id=gUo1 U_J8APMC&pg=PR2&dq=kokkinos+2010&hl =tr&sa=X&ved=0ahUKEwjcZSwhcvUAhVJKFAKHcilCHgQ6AEIJTAA#v=snippet&q=obesity%20epidemiology&f=false. Accessed: June 20, 2017.
WHO(c). Obesity and Overweight. Available at: http://www.who.int/mediacentre/factsheet s/fs311/en/ Accessed: April 19, 2016.
Gibbs H. and Chapman-Novakofski K. Exploring Nutrition Literacy: Attention to Assessment and The Skills Clients Need. Health 2012; 4(3): 120-124.
Gibbs H. and Chapman-Novakofski K. (2013). Establishing Content Validity for The Nutrition Literacy Assesment Instrument. Preventing Chronic Disease 2013;10(3):120- 129.
Vidgen H.A. and Gallegos D. Defining Food Literacy and Its Components. Appetite 2014;76(2014):50-59.
Carbone, E. T., and Zoellner, J. M. Nutrition and health literacy: a systematic review to inform nutrition research and practice. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2012;112(2):254-265
Zoellner J, Connell C, Bounds W, Crook L and Yadrick K. Nutrition Literacy Status and Preferred Nutrition Communication Channels Among Adults in the Lower Mississippi Delta. Prev Chronic Dis. 2009;6(4): A128.
Gibbs, H. D. (2012). Nutrition Literacy: Foundations and Development of An İnstrument For Assessment. PhD Thesis, University of Illinois at Urbana-Champaign. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Mart 18, 2017
Keser, A. ve Çıracıoğlu, E.D. Sağlık ve Beslenme Okuryazarlığı. İç: F. Yıldırım, A. Keser editörler. Sağlık Okuryazarlığı. 1. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi; 2015. s.39-55.
TBSA. (2014). Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010: Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 931, Ankara.
THSK. Available at: http://www.thsk.gov.tr/guncel/haberler/5- haberler/turkiye-beslenme-ve-saglikarastirmasi-2017-tbsa-2017.html. Accessed: 5 Haziran 2018,
Yücel, B. Sağlık çalışanlarının beslenme alışkanları ve beslenme bilgi düzeylerinin incelenmesi. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Haziran 18, 2018
1Gündoğdu S. Adana ilinde görev yapan okulöncesi öğretmenlerinin beslenme bilgi düzeyleri ve alışkanlıklarının araştırılması. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Haziran 18, 2018
Gül, T. Sağlıklı beslenme kavramı ve üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarına yönelik tutum ve davranışları. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Haziran 18, 2018
Büyükçavuşoğlu, Ö. Afyonkarahisar Devlet Hastanesi’nde ayakta tedavi gören obez yetişkin (20–65 yas) hastaların beslenme bilgi düzeylerinin ve beslenme alışkanlıklarının saptanması. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Haziran 18, 2018
Cullen, T., Hatch, J., Martin, W., Higgins, J. W., & Sheppard, R. (2015). Food literacy: definition and framework for action. Canadian Journal of Dietetic Practice and Research, 76(3), 140-145.
Perry, E. A., Thomas, H., Samra, H. R., Edmonstone, S., Davidson, L., Faulkner, A., ... & Kirkpatrick, S. I. Identifying attributes of food literacy: A scoping review. Public health nutrition. 2017;20(13):2406-2415.
Velardo, S. The nuances of health literacy, nutrition literacy, and food literacy. Journal of nutrition education and behavior. 2015;47(4):385-389.
Cesur, B., Koçoğlu, G. ve Sümer, H. Evaluation Instrument of Nutrition Literacy on Adults (EINLA) A Validity and Reliability Study. Integrative Food, Nutrition and Metabolism 2015; 2(3):174-177.
Cesur, B. Sivas il merkezi yetişkin nüfusta beslenme okuryazarlığı durumu ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/Ulusal TezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. Erişim: Mart 18, 2017
Arslan, P., Karaağaoğlu, N., Duyar, I. ve Güleç, E. Yükseköğretim Gençlerinin Beslenme Alışkanlıklarının Puanlandırma Yöntemi ile Değerlendirilmesi. A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 1995;37(1):155-168.
Duman, E. İlköğretim 7.-8. sınıfların beslenme durumları, antropometrik ölçümleri ile akademik başarılarının ilişkilendirilmesi. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Mart 18, 2017
Carbone, ET. and Gibbs, HD. Measuring nutrition literacy: Problems and potential solutions. Journal of Nutritional Disorders and Therapy 2013; 3(1):e105
Aihara, Y. and Minai, J. Barriers and Catalysts of Nutrition Literacy Among Elderly Japanese People. Health Promotion International 2011; 26(4):20-23.
Barut Uyar, B. Yetişkin bireylerin sağlıklı yeme indekslerinin belirlenmesi. İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Mart 18, 2017
Patel, P., Panaich, S., Steinberg, J. et al. Use of Nutrition Literacy Scale in Elderly Minority Population. The Journal of Nutrition, Health & Aging 2013;17(10):894- 896.
Huizinga, M. M., Carlisle, A. J., Cavanaugh, K. L. et al. Literacy, Numeracy, and PortionSize Estimation Skills. American Journal of Preventive Medicine 2009;36(4):324-328.
Yannakoulia, M., Panagiotakos, D., Pitsavos, C., Skoumas, Y., & Stafanadis, C. Eating patterns may mediate the association between marital status, body mass index, and blood cholesterol levels in apparently healthy men and women from the ATTICA study. Social Science & Medicine. 2008;66(11);2230-2239.
Kumlin, L., Latscha, G., Orth‐Gomér, K., Dimberg, L., Lanoiselee, C., Simon, A., ... & Coeur Study Group. Marital status and cardiovascular risk in French and Swedish automotive industry workers–cross sectional results from the Renault–Volvo Coeur study. Journal of internal medicine. 2001;249(4):315-323.
Woo, J., Leung, S. S. F., Ho, S. C., Sham, A., Lam, T. H., & Janus, E. D. Influence of educational level and marital status on dietary intake, obesity and other cardiovascular risk factors in a Hong Kong Chinese population. European Journal of Clinical Nutrition. 1999;53(6):461-7.
Tsuji, M., Arima, H., Ohkubo, T., Nakamura, K., Takezaki, T., Sakata, K., ... & Ueshima, H. Socioeconomic Status and Knowledge of Cardiovascular Risk Factors: NIPPON DATA2010. Journal of epidemiology, 28(Supplement_III), 2018;S46-S52.
Parmenter, K., Waller, J., & Wardle, J. Demographic variation in nutrition knowledge in England. Health education research. 2000;15(2):163-174.
Sözen, S., Bilir, N., Yıldız, A. N., Yıldız, E.ve Sözen, T. Metal Sektöründe Bir İşyerinde Çalışanların Beslenme Alışkanlıkları ve İlişkili Antropometrik Ölçümleri. Toplum Hekimliği Bülteni 2009;28(3):8-13.
Ceviz, D. Kamuda çalışan erkek ve kadınların fiziksel uygunluk, beslenme ve spor alışkanlıklarının değerlendirilmesi (Elazığ İli Örneği). İç: Ulusal Tez Merkezi [online]. Mevcut: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez SorguSonucYeni.jsp. Erişim: Mart 18, 2017
Erçim R.E. ve Pekcan G. Genç Yetişkinlerin Beslenme Durumunun Sağlıklı Yeme İndeksi-2005 İle Değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi 2014;42(2):91-98.
Çam, M., Büyükdere, Y., Bozoğlan, H., Bulduk, Ü., Çalık, G., Fışkın, G., ... & Pekcan, G. Değişik illerde yaşayan 19-49 yaş grubu yetişkin bireylerde Akdeniz diyetine uyumun saptanması. IX uluslararası beslenme ve diyetetik kongresi Ankara:2-5 Nisan 2014, DOI:10.13140/RG.2.2.31590.83520
Şavran, T. G. (2014). Sağlıkta Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri: Eskişehir'de Kırsal ve Kentsel Alanlarda Kadın Sağlığı. Fe J Fem Crit Dergi Fem Elestiri. 2014;6(1):98-116.
Yurtseven E., Eren F., Vehid S., Köksal S., Erginöz E. ve Erdoğan M.S. Beyaz Yakalı Çalışanların Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi 2014;15(1):20-26
Clark, A. M., Duncan, A. S., Trevoy, J. E., Heath, S., & Chan, M. Healthy diet in Canadians of low socioeconomic status with coronary heart disease: Not just a matter of knowledge and choice. Heart & Lung: The Journal of Acute and Critical Care. 2011;40(2):156-163.
Turrell, G., Bentley, R., Thomas, L. R., Jolley, D., Subramanian, S. V., & Kavanagh, A. M. A multilevel study of area socio-economic status and food purchasing behaviour. Public health nutrition. 2009;12(11):2074-2083.

APA	ÖZDENK G, ÖZCEBE L (2018). Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. , 178 - 189.
Chicago	ÖZDENK Gülcan DEMİR,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. (2018): 178 - 189.
MLA	ÖZDENK Gülcan DEMİR,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. , 2018, ss.178 - 189.
AMA	ÖZDENK G,ÖZCEBE L Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. . 2018; 178 - 189.
Vancouver	ÖZDENK G,ÖZCEBE L Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. . 2018; 178 - 189.
IEEE	ÖZDENK G,ÖZCEBE L "Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler." , ss.178 - 189, 2018.
ISNAD	ÖZDENK, Gülcan DEMİR - ÖZCEBE, Lütfiye Hilal. "Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler". (2018), 178-189.

APA	ÖZDENK G, ÖZCEBE L (2018). Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 16(3), 178 - 189.
Chicago	ÖZDENK Gülcan DEMİR,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 16, no.3 (2018): 178 - 189.
MLA	ÖZDENK Gülcan DEMİR,ÖZCEBE Lütfiye Hilal Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, vol.16, no.3, 2018, ss.178 - 189.
AMA	ÖZDENK G,ÖZCEBE L Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2018; 16(3): 178 - 189.
Vancouver	ÖZDENK G,ÖZCEBE L Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2018; 16(3): 178 - 189.
IEEE	ÖZDENK G,ÖZCEBE L "Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler." Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 16, ss.178 - 189, 2018.
ISNAD	ÖZDENK, Gülcan DEMİR - ÖZCEBE, Lütfiye Hilal. "Bir üniversite çalışanlarının beslenme okuryazarlığı, beslenme davranışları ve ilişkili faktörler". Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 16/3 (2018), 178-189.