Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 462 - 478 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-05-2021

Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü

Öz:
Kolektivist yapıların temel dinamiğini toplumsal hiyerarşiler oluşturur. Diğer bir ifadeyle top-lumdaki hiyerarşik yapılar doğası gereği güçlü örgütlü yapılar tesis etmeye yönelir. Aynı durum dini topluluk için de geçerlidir. Dini bir topluluğun kolektif doğası, kendisini en iyi onun hiyerarşik yapı-sında belli eder. Bu çalışmada hiyerarşik yapıların dini birliği (kolektivizmi) nasıl örgütlediği ele alınmakta ve bu kapsamda üç tür hiyerarşi tespit edilmektedir. Birincisi, maddi hiyerarşidir. Bu, di-nin kurumsal yapısı tarafından belirlenir, sert bir hiyerarşidir. İkincisi manevi hiyerarşidir. Bu, dinin kurumsal olmayan yapısı tarafından belirlenir. Manevi hiyerarşinin başında din kurucusu (peygam-ber) bulunur. Sırasıyla ona yakın kişiler hiyerarşinin katmanlarına yerleşir. Üçüncüsü ise kronolojik hiyerarşidir. Bu hiyerarşi geleneklerin buyurgan niteliğini tanımlar. Dini bir gelenek, dini mesaja ulaşmak isteyen bir birey veya toplum için bir başvuru kaynağına dönüşmüşse orada kronolojik bir hiyerarşi tesis edilmiş demektir. Hiyerarşik yapılar bireyci anlayışların dışlanmasına yol açar. Hiye-rarşik yapılar arttıkça bireyselleşme azalır, Hiyerarşik yapılar azaldıkça bireyselleşme artar.
Anahtar Kelime:

Hierarchies and Their Role in Organizing a Religious Community

Öz:
Social hierarchies constitute the basic dynamics of collectivist structures. In other words, hierarchical structures in society tend to establish strong organized structures by their nature. The same situation is true for the religious community. The collective nature of a religious commu-nity manifests itself best in its hierarchical structure. In this study, how hierarchical structures or-ganize religious unity (collectivism) is discussed and three types of hierarchies are determined in this context. The first is the concrete hierarchy. This is determined by the institutional structure of reli-gion, it is a hard hierarchy. The second is the spiritual hierarchy. This is determined by the non-institutional nature of religion. The founder of the religion (prophet) is at the head of the spiritual hierarchy. In turn, people close to him are placed in the layers of the hierarchy. The third is the chronological hierarchy. This hierarchy defines the imperious nature of traditions. If a religious tra-dition has become a reference for an individual or a society that wants to reach the religious message, it means a chronological hierarchy has been established there. Hierarchical structures lead to the exclusion of individualistic understandings. As hierarchical structures increase, individualization decreases, as hierarchical structures decrease, individualization increases.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Armstrong, Karen, Tanrının Tarihi: İbrahim’den Günümüze 4000 Yıllık Tanrı Arayışı, (çev. Oktay Özel vdğr), Ayraç Yayınevi, Ankara 1998.
  • Arslantürk, Zeki - Amman, Tayfun, Sosyoloji: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler. Çamlıca Yayınları, İstanbul 2013.
  • Aycan, İrfan, “Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1996, c. 14, ss.427-428.
  • Çakırtaş, Mehmet, “Emeviler Döneminin Şiddet Merkezli Okunmasının Tarihsel Temelleri”, (ed. Mehmet Bulut - Aydın Kudat),II. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Gelenek ve Bilgi Bütünlüğü Sempozyumu Bildiri Kitabı, İstanbul 2019, ss. 190-201.
  • Çelik, Sebahattin, “Emevi Devlet Otoritesinin Tesisinde Haccac b. Yusuf es-Sakafî’nin Fonksiyoner Rolü”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2003, c.1, sayı: 1, ss.19-35.
  • Erginli, Zafer (ed.), Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, (çev. Zafer Erginli vdğr), Kalem Yayınevi, İstanbul 2006.
  • Fanıd, Nematollah, “İran İslam Cumhuriyetinin Hükümet Sistemi”, 2015, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, c. 7, sayı: 12, ss. 283-296.
  • Fenton, Paul B., “Yahudi Mistisizmi ve İslam Tasavvufunda Evliyâ Hiyerarşisi”,(çev. Salih Çift), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007, c.16, sayı: 2, ss. 369-391.
  • Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, İnsan Yayınları, İstanbul 2014.
  • Gürkan, Salime Leyla, Yahudilik, İSAM Yayınları, İstanbul 2008.
  • el-Iş, Yusuf, “Emevi Yönetimine Genel Bir Bakış”, (çev. Ömer Aras), Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, c.5, sayı: 10, ss. 177-188.
  • Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2010.
  • Kara, Seyfullah, “İslam Tarihinde İlk Zihniyet Sapması: Emevîler Döneminde Otoritenin Dünyevîleştirilmesi”, İSTEM: İslâm San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, 2006, sayı: 8, ss. 145-170.
  • Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Emevîler ve Hilafet”. Geçmişten Günümüze Hilafet, İlem Yay., İstanbul 2019, ss. 55-114.
  • Le Bon, Gustave, Kitleler Psikolojisi, (çev. Hasan İlhan), Hayat Yayıncılık, İstanbul 1997.
  • Mensching, Gustav, Din Sosyolojisi: Din Kültür ve Toplum İlişkileri, (çev. Mehmet Aydın), Literatürk Yayınları, Konya 2012.
  • Olgun, Hakan, Tuz ve Işık: Hz. İsa’nın Dağ Vaazı, İnsan Yayınları, 2015. Öngören, Reşat, “Tarikat”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2011, c. 40, ss. 95-105.
  • Özkan, Mustafa, “Emevîler Dönemi Cami- Siyaset İlişkisi ve Sonuçları Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Uluslararası Cami Sempozyumu, c. 2, İnönü Üniversitesi Yay.,Malatya 2018,ss. 817-830.
  • Ritzer, Georg, Sosyoloji Kuramları, (çev. Himmet Hülür), Deki Basım Yay., Ankara 2011.
  • Russell, Bertrand, Power: A New Social Analysis, Routledge Press, London 2004. Shahak, İsrael, Yahudi Tarihi ve Yahudi Dini, (çev. Ahmet Emin Dağ), Düşün Yayıncılık, İstanbul 2015.
  • Tekin, Mustafa, Kutsalın Serüveni: Modern ve Postmodern Süreçte Dinin Sosyolojik Açılım İmkânı: Modern ve Postmodern Süreçte Dinin Sosyolojik Açılım İmkânı, Açılım Kitap, İstanbul 2003.
  • Tiger, Lionel - McGuire, Michael, Tanrı Beyni: Beyin Neden İnanç Üretir? (çev. Ayşe Seda Toksoy), Alfa Yayınları, İstanbul 2014.
  • Tosun, Necdet, “Silsile”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009, c. 37, ss. 206-207.
  • Wach, Joachim, Din Sosyolojisine Giriş, (çev. Battal İnandı), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1987.
  • Weber, Max, Sosyoloji Yazıları, (çev. Taha Parla), Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul 2004.
  • Wilber, Ken, Transandantal Sosyoloji, (çev. Cemil Polat), İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
  • Wilson, Bryan, Dini Mezhepler: Sosyolojik Bir Araştırma, (çev. Ali İhsan Yitik - A. Bülent Ünal), İz Yayıncılık, İstanbul 2004.
  • Yılmaz Gömbeyaz, Melek, “Emevîler Dönemi Bir Irak Genel Valisi Portresi: Ömer b. Hübeyre (ö. 110/728)”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016, c. 3, sayı: 2, ss.121-156.
  • Yılmaz, Metin, “İtaatkâr Toplum Oluşturma Aracı Olarak İşkence (Emevî Örneği)”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2008, c. 8, sayı: 1, ss. 77-116.
  • Yücel, İrfan, Peygamberimizin Hayatı, DİB Yayınları, Ankara 2017.
  • Yüksel, Mücahit, “Siyasî Despotizmden Uzak Müsamahakâr Bir Emevî İdarecisi Profili: Ömer b. Abdülazîz”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / Van İlahiyat Dergisi, 2020, c. 8, sayı: 12, ss. 27-48.
APA AGÇOBAN S (2020). Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. , 462 - 478.
Chicago AGÇOBAN SIDDIK Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. (2020): 462 - 478.
MLA AGÇOBAN SIDDIK Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. , 2020, ss.462 - 478.
AMA AGÇOBAN S Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. . 2020; 462 - 478.
Vancouver AGÇOBAN S Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. . 2020; 462 - 478.
IEEE AGÇOBAN S "Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü." , ss.462 - 478, 2020.
ISNAD AGÇOBAN, SIDDIK. "Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü". (2020), 462-478.
APA AGÇOBAN S (2020). Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. İslami Araştırmalar, 31(3), 462 - 478.
Chicago AGÇOBAN SIDDIK Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. İslami Araştırmalar 31, no.3 (2020): 462 - 478.
MLA AGÇOBAN SIDDIK Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. İslami Araştırmalar, vol.31, no.3, 2020, ss.462 - 478.
AMA AGÇOBAN S Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 462 - 478.
Vancouver AGÇOBAN S Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 462 - 478.
IEEE AGÇOBAN S "Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü." İslami Araştırmalar, 31, ss.462 - 478, 2020.
ISNAD AGÇOBAN, SIDDIK. "Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü". İslami Araştırmalar 31/3 (2020), 462-478.