Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği
Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 513 - 528 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-05-2021
Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği
Öz: Eyyûbîlerdönemi ulemasından İbn Hallikan,Memlükler döneminde önemli vazifeler elde etmiştir. O ilk olarak 1247 tarihinde Kahire kadılkudatı Bedreddin es-Sincarî’nin naibliğini yap-mıştır. İbn Hallikan Dımaşk kadılkudatlığına atanana kadar bu görevi deruhte etmiştir. İbn Hallikan’a kadılık görevinin yanı sıra müderrislik vazifesi de tevdi edilmiş, Adiliye, Nasıriyye, Azraviyye Felekiyye Rükniye ve Behnesiye gibi Dımaşk’ın en önemli medreselerinde görev almış-tır. Eyyûbîler dönemi hükümdarlarından el-Melikü’s-Sâlih Necmüddîn Eyyûb devrinde başlayan vazifesi, el-Melikü’l-Muazzam Turan Şah, Şecerüddür, İzzeddin Aybek et-Türkmânî, II. el-Melikü’l-Eşref Mûsâ, Nureddin Ali, el-Melikü’l-Muzaffer Seyfüddin Kutuz, el-Melikü’z-Zâhir Rüknüddîn Baybars, el-Melikü’s-Saîd Bereke, el-Melikü’l-Âdil Bedreddin Sulamış ve el-Melikü’l-Mansûr Seyfeddin Kalavun’a kadar devam etmiş ve bu dönemde çok önemli tecrübeler edinmiştir. İbn Hallikan aynı zamanda Memlüklü dönemi kadılık uygulamasındaki ilkleri yaşayan birisi ol-muştur. Yeni adli sistem uygulanmaya başlamadan önce de o üç yıl kadılkudat olarak görev yap-mış ve ümera nezdinde oldukça itibar kazanmıştır.
Anahtar Kelime: The Roles of the Scholar’s in Mamluks period of Syria: As a Pattern of Ibn Khallikan
Öz: One of the most prominent scholar of Ayyubid’s period, Ibn Khallikan, had fulfilled important works in Memluk’s time. First of all, he had worked as a regent of Qadi al-Qudad of Cairo, Badr al-din al-Sanjary (Muslim judge) in 1247. Ibn Khallikan assumed that work until he had assigned as a Damascus’s Muslim Judge. Beside his duty as Qadi, he also worked as a mudderis in famous Damascus madrassahs as Adiliye, Nasiriyye, Azraviyye, Felekiyye, Rükniye and Behnesiye. His duty which was started in Ayyubi’s Ruler of el- Malik al- Salih Najm al-Din’s pe-riod, continued in the rules of al-Malik al-Muazzam Turan Shah, (Shajar al-Durr, Izz al-din Aybek al-Turkmanı, II. al-Malik al-Ashraf Mousa, Nur al-din Ali, al-Malik al-Muzaffar Sayf al-din Kutuz, al-Malik al-Zâhir Rukn al-dîn Baybars, al-Malik al-Said Baraka, al-malik al-Adil Badr al-din Sulamısh and al-Malik al-Mansûr Sayf al-din Kalawun) and he had gained great experienc-es during this time-period. And he had been also the first to experienced the Memluk’s period Qadiluk practices. Before the new judical system began to be implemented, he had worked as Qadi al-Qudad for 3 years and he was achieved great reputation by the Umera.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Askalanî, İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine (nşr. Muhammed Seyyid Câdelhak), Kahire 1966.
- Atmaca, Esra, “Memlûkler Döneminde Halep İlmî Hayatında Ders Halakaları ve Ulemâ Tarafından Okutulan Ders Kitaplarının Tespiti”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015, c. 2, sayı: 3, ss. 59.
- Ayaz, Fatih Yahya, “Memlük-Türkiye (Anadolu) Selçuklu Münasebetleri”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2016, sayı: 1, ss. 73-115.
- ----------------------, “Memlük Sultan ve Emîrlerinin Hanefîliğe Tutkunluğu Üzerine”, IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Hanefîlik-Mâturîdîlik, 05-07 Mayıs 2017, c. 2, Kastamonu Üniversitesi Yay., Kastamonu 2017, ss. 440-453.
- Aynî, Bedreddin, İkdü'l-cüman fî tarihi ehli'zzaman: Asru selatini'l-memalik, Kahire 2010.
- Basuğuy, Bedrettin, “Yedinci Haçlı Seferi: el- Melikü’l-Muazzam Tûrânşâh, Saint Louis ve Mansûra Savaşı”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, c. 5, sayı: 10, ss. 167-201.
- Chamberlain, Michael, Ortaçağ’da Bilgi ve Sosyal Pratik, Şam, 1190-1350, (çev. Büşra Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014.
- Çakır, Ömer Faruk, “Nizâm Olgusu Çerçevesinde Memlûk Sultanları ile Seçkinlerin Mücadeleleri”, Tarih Okulu Dergisi, 2019, sayı: 40. ss. 492-510.
- Çelebi, Ahmed, İslâm’da Eğitim Öğretim Tarihi, (trc. Ali Yardım), Damla Yayınları, İstanbul 1983.
- Baybars el-Mansûrî, Zübdetü’l-Fikre fî Târîhi’l- Hicre, (thk. D. S. Richards), Beyrut 1998. Devâdarî, Ebû Bekir, Kenzü'd-dürer ve câmiü'lgurer, (thk. Ulrich Haarmann), Kahire 1971.
- Emiroğlu, Nagihan, “Memlük Dönemi Hanefî Muhaddisleri ve Şafiîlerle Olan Münasebetleri”, IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Hanefîlik- Mâturîdîlik-, 05-07 Mayıs 2017, c. 2, Kastamonu Ün. Yayınları, Kastamonu 2017, ss.280-292.
- Gezen, Nihal, “Memlûklerde Saltanat Naiplerinin İktidar Üzerine Etkileri (1250- 1314)”, 2019, Asos Journal: The Journal of Academic Social Science, 2019, sayı: 97, ss.263-289.
- İbn Abdüzzahir, Muhyiddin, Teşrîfü’l-eyyâm ve’l-‘usûr fîsîreti’l-Meliki’l-Mansûr (nşr. Murad Kâmil - Muhammed Ali en-Neccâr), Kahire 1961.
- ---------------------, er-Ravzü’z-zâhir fî sîreti’l- Meliki’z-Zâhir (nşr. Abdülaziz el-Huveytır), Riyad 1976.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ, Tabakâtü’l-fukâhâi’şŞâfi‘ iyyîn, Kahire 1993.
- -----------------------, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetü'l-Maârif, Beyrut 1981.
- -----------------------, el-Bidaye ve'n-Nihaye, (çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yayınları, İstanbul 1994.
- İbnü'l-Cevzi, Sıbt, Telbisu İblis, (thk. es-Seyyid Cümeyli), Beyrut, Dârü’l-Kitabi’l-Arabi, 1414/1994.
- İsnevî, Cemaleddin, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyye, (thk. Abdullah Muhammed el-Cüburi), Riyad 1981.
- Kanat, Cüneyt, “Baybars Zamanında Memlûkİlhanlı Münasebetleri (1260-1277)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 2001, c. 16, sayı: 1, ss. 31-45.
- Keleş, Mahmut Recep, Nil ile Fırat’ı Kavuşturan Âlim İbn Hallikan, Rağbet Yay., İstanbul 2019.
- Kopraman, Kâzım Yaşar, "Baybars I", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1992 c. 5, ss. 221-223.
- Kurtuluş, Rıza, "İbn İsfendiyâr", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1999, c. 20, s. 93.
- Kütübi, Selahaddîn, Uyûnü’t-tevârih, (thk. Ahmed Abdüssettar -Eymen Fuad Seyyid), Kahire 1438/2017.
- Makdisî, Ebû Şâme, ez-Zeylu ʿalâ’r-Ravzateyn, (thk. İbrahim Şemseddîn), Beyrut 2005.
- Makdisi, George, Ortaçağ’da Yüksek Öğretim: İslâm Dünyası ve Hristiyan Batı, (çev. Ali Hakan Çavuşoğlu-Tuncay Başoğlu), Gelenek Yayınları, İstanbul 2004.
- Makrizî, Takıyyuddin Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Ali, Kitâbü's-sülûk li-ma'rifeti düveli'lmülûk, Kahire 1973.
- ----------------------, Kitâbü'l-mukaffa'l-kebir, (thk. Muhammed Ya'lavi), Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut 1991/1411.
- Nuaymî, Muhyiddin, ed-Dâris fî târih’il-Medâris, (thk. Cafer el-Haseni), Kahire 1988.
- Nüveyrî, Ahmed b. Abdülvehhâb, Nihâyetü’lereb, (thk. Necib Mustafa Fevvaz - Hikmet Fevvaz), Beyrut 2004.
- Ocak, Ahmet, Selçuklu Devri Üniversiteleri Nizâmiye Medreseleri, Nizamiye Akademi Yay., İstanbul 2017.
- Provence, Michael, The Great Syrian Revolt and the Rise of Arab Nationalism, University of Texas Press, Austin 2005.
- Safedi, Ebû Said, A’yanü’l-asr ve a’vanü’nnasr, (thk. Ali Ebû Zeyd - Mahmûd Salim Muhammed - Nebil Ebû Amse - Muhammed Mev’ud), Dımaşk 1998. Safedî, Ebu Said, Kitabü'l-Vafi bi'l-Vefeyat (nşr. Helmut Ritter v.dğr.), Wiesbaden 1962.
- Sukâî, Fazlullah, Tali Kitabi Vefeyati'l-a'yan (nşr. ve trc. Jacqueline Sublet), Dımaşk 1974.
- Şeker, Mehmet - Özbek, Süleyman, “Memlük Emiri Sungur el-Aşkar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2019, c. 123, sayı: 242, ss. 205-218.
- Talas, M. Asad, Nizamiyye Medresesi ve İslâm’da Eğitim-Öğretim, (çev. Sadık Cihan), Etüt Yayınları, Samsun 2000.
- Tomar, Cengiz, "Tarih (Mısır, Suriye ve Filistin)", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2011, c. 40, ss. 40-45.
- Tülücü, Süleyman, "İbn Matrûh", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1999, c. 20, ss.173-174.
- Yalçın, M. Fatih, “Eyyûbîler Döneminde Şam’da Kadınlar Tarafından Kurulan Hanefîler’e Ait Medreseler”, History Studies Dergisi, 2014, c. 6, sayı: 6, ss. 217- 229.
- Yılmaz, Harun, “Medrese Nedir? XII. ve XIII. Yüzyıllarda Dımaşk Medreseleri Üzerine Bir İnceleme”, Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 2016, c. 21, sayı:40, ss. 33-70.
- -------------------, “Dımaşk’ın En Zor Yılı: Şehrin Moğollar Tarafından İşgali (658/1260)”, İslâm Araştırmaları Dergisi, 2017, sayı: 37, ss. 71-99.
- ------------------, “Medrese Geleneğinde Yenilik ve Kurumsallaşma: XV. ve XVI. Yüzyıl Osmanlı Medreseleri”, Osmanlı Medreseleri: Eğitim, Yönetim ve Finans, (Editörler: Fuat Aydın - Mahmut Zengin - Kübra Cevherli - Yunus Kaymaz), Mahya Yayınları, İstanbul 2019.
- Yiğit, İsmail, “Memlükler Dönemi (1250-1517) İlmi Hareketine Genel Bir Bakış”, Türkler, c. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 748-756.
- ---------------, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi: Memlükler, c. 7, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1991.
- Yunînî, Kutbüddîn, Zeylü miratü’z-Zaman, Haydarabad 1954.
| APA | KELES M (2020). Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. , 513 - 528. |
| Chicago | KELES MAHMUT RECEP Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. (2020): 513 - 528. |
| MLA | KELES MAHMUT RECEP Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. , 2020, ss.513 - 528. |
| AMA | KELES M Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. . 2020; 513 - 528. |
| Vancouver | KELES M Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. . 2020; 513 - 528. |
| IEEE | KELES M "Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği." , ss.513 - 528, 2020. |
| ISNAD | KELES, MAHMUT RECEP. "Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği". (2020), 513-528. |
| APA | KELES M (2020). Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. İslami Araştırmalar, 31(3), 513 - 528. |
| Chicago | KELES MAHMUT RECEP Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. İslami Araştırmalar 31, no.3 (2020): 513 - 528. |
| MLA | KELES MAHMUT RECEP Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. İslami Araştırmalar, vol.31, no.3, 2020, ss.513 - 528. |
| AMA | KELES M Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 513 - 528. |
| Vancouver | KELES M Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği. İslami Araştırmalar. 2020; 31(3): 513 - 528. |
| IEEE | KELES M "Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği." İslami Araştırmalar, 31, ss.513 - 528, 2020. |
| ISNAD | KELES, MAHMUT RECEP. "Memlüklü Dönemi Suriye’de Âlimlerin Rolleri: İbn Hallikan Örneği". İslami Araştırmalar 31/3 (2020), 513-528. |
