Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü

Berat ÇİÇEK, (Muş Alparslan Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Muş, Türkiye)
Erman KILINÇ (Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Ulukışla Meslek Yüksekokulu, Niğde, Türkiye)
Business and Economics Research Journal
13 5
Yıl: 2020 Cilt: 11 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 555 - 570 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.20409/berj.2020.267 İndeks Tarihi: 12-05-2021

Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü

Öz:
Bu çalışmanın temel amacı, teknostresin örgütlerdeki presenteizm ve işten ayrılma niyetine etkisinde dönüşümcü liderliğin aracı rolünü tespit etmektir. Araştırma kapsamında veri toplama araçları olarak anket formları kullanılmıştır. Alan araştırması için Malatya ili seçilmiş ve bu ilde görev yapan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) çalışanlarına anket formları dağıtılmıştır. Uygulama aşamasında verilere öncelikle güvenilirlik, normallik ve faktör analizleri yapılmış ardından ise yapısal eşitlik modeli kurulmuştur. Araştırma sonucunda teknostresin tekno - aşırı yük, tekno -karmaşıklık ve tekno - iş güvencesizliği boyutları için presenteizm davranışını etkilediği; teknostresin tekno - karmaşıklık, tekno - iş güvencesizliği ve tekno - belirsizlik boyutları için dönüşümcü liderlik algısını etkilediği; dönüşümcü liderliğin presentezim davranışını ve işten ayrılma niyetini etkilediği ve dönüşümcü liderliğin teknostres ile presenteizm arasındaki ilişkide aracı rol oynadığı bulunmuştur. Elde edilen sonuçların örgütlerde sıklıkla görülen teknostresin etkilerini azaltmaya ve presenteizm ile işten ayrılma niyetlerinin örgütlerde yayılmasının önüne geçmeye katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelime:

The Mediating Role of Transformational Leadership in the Effect of Technostress on Presenteeism and Intention to Leave

Öz:
The main purpose of this study is to determine the mediating role oftransformational leadership in the effect of technostress on presenteeism and intentionto quit in organizations. Survey forms were used as data collection tool. Malatyaprovince was chosen for the field study and survey forms were distributed to employeeswho work in the Turkish State Railways. In the application phase, firstly reliability,normality and factor analysis were performed and then the structural equation modelwas established. As a result of the research, technostress influenced presenteeismbehavior for techno - overload, techno - complexity and techno - job insecuritydimensions; technostress affects the perception of transformational leadership fortechno - complexity, techno - job insecurity and techno - uncertainty dimensions,transformational leadership affects presenteeism behavior and intention to quit, andtransformational leadership plays a mediating role in the relationship betweentechnostress and presenteeism. It is thought that the results obtained will contribute toreducing the effects of technostress which is frequently seen in organizations andpreventing the spread of presenteeism and intention to quit in organizations.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akınoğlu, H. F. G. (1993). Teknostres. Türk Kütüphaneciliği, 7(3), 159-173
  • American Institute of Stress, (2007). Job stress. http://www.stress.org/job.htm (Erişim Tarihi: 13.12.2019)
  • Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411-423.
  • Ariyabuddhiphongs, V., & Kahn, S. I. (2017). Transformational leadership and turnover intention: The mediating effects of trust and job performance on café employees in Thailand. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 16(2), 215-233.
  • Attar, M. (2014). Üst düzey yöneticilerin liderlik özelliklerinin örgütsel ustalık düzeyine etkisi: Türk bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
  • Ayyagari, R., Varun, G., & Russell, P. (2011). Technostress: Technological antecedents and implications. Management Information Systems, 35(4), 831-859.
  • Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74-94.
  • Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173- 1182.
  • Bartlett, K. R. (1999). The relationship between training and organizational commitment in the health care field. The University of Illinois, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Chicago, USA.
  • Bass, B. M. (1997). Does the transactional–transformational leadership paradigm transcend organizational and national boundaries? American Psychologist, 52(2), 130-139.
  • Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1994). Transformational leadership and organizational culture. The International Journal of Public Administration, 17(3), 541-554.
  • Bayar, A. (2016). Eğitim kurumlarında presenteizm’in azaltılmasında ödüllendirmenin rolü. Bahçeşehir Üniversitesi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Bayarçelik, E. B., & Fındıklı, M. (2017). İş tatminin, örgütsel adalet ve işten ayrılma niyeti ilişkisindeki aracılık rolü. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 16-31.
  • Boyer-Davis, S. (2018). The relationship between technology stress and leadership style: An empirical investigation. Journal of Business and Educational Leadership, 8(1), 48-65.
  • Boyer-Davis, S. (2019). The empirical relationship between leadership style and technostress. ASBBS Proceedings, 26, 99-112.
  • Brillhart, P. E. (2004). Technostress in the workplace: Managing stress in the electronic workplace. Journal of American Academy of Business, 5(1/2), 302-307.
  • Cammann, C., Fichman, M., Jenkins, G. D., & Klesh, J. (1983). Michigan organizational assessment questionnaire. In S. E. Seashore, E.E. Lawler, P. H. Mirvis, & C. Cammann (Ed.), Assessing organizational change: A guide to methods, measures, and practices, New York: Wiley-Interscience, 71–138.
  • Champion, S. (1988) Technostress technology's toll. School Library Journal, 35, 48-51.
  • Clark, K., & Kalin, S. (1996). Technostressed out? How to cope in the digital age. Library Journal, 121(13), 30-32.
  • Cooper, C. L., & Williams, S. (1994). Creating healthy work organizations. San Francisco: John Wiley & Sons.
  • Coşkun, Ö. (2012). İki işyerinde işe devamsızlık ve kendini işe verememede etkili faktörlerin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Craney, T. A., & Surles, J. G. (2002). Model-dependent variance inflation factor cutoff values. Quality Engineering, 14(3), 391-403.
  • Cullen, J., & McLaughlin, A. (2006). What drives the persistence of presenteeism as a managerial value inhotels?: Observations noted during an Irish work-life balance research project, International Journal of Hospitality Management, 25(3), 510-516.
  • Çetin, D., & Bülbül, T. (2017). Okul yöneticilerinin teknostres algıları ile bireysel yenilikçilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1241-1264.
  • Çetin, D. (2017). Okul yöneticilerinin teknostres algıları ile bireysel yenilikçilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Edirne ili örneği). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
  • Çiçek, B., & Aknar, A. (2019). Kişilik özelliklerinin tükenmişlik ve presenteizm davranışları üzerindeki etkisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(3), 1234-1258.
  • Çiftçi, B. (2010). İşte var ol(ama)ma sorunu ve işletmelerin uygulayabileceği çözüm önerileri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(1), 153-174.
  • D’abate, C. P., & Eddy, E. R. (2007). Engaging in personal business on-the-job: Extending the presenteeism construct. Human Resource Development Quarterly, 18(3), 361-383.
  • Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., & Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223.
  • Ferreira, A. I., & Martinez, L. F. (2012). Presenteeism and burnout among teachers in public and private portuguese elementary schools. The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4380–4390.
  • Fieseler, C., Grubenmann, S., Meckel, M., & Müller, S. (2014, January). The leadership dimension of coping with technostress. 47th Hawaii International Conference on System Sciences, IEEE, 530-539.
  • Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
  • Fried, Y., Shirom, A., Gilboa, S., & Cooper, C. L. (2008). The mediating effects of job satisfaction and propensity to leave on role stress-job performance relationships: Combining meta-analysis and structural equation modeling. International Journal of Stress Management, 15(4), 305-328.
  • George, R., Chiba, M., & Scheepers, C. B. (2017). An investigation into the effect of leadership style on stress-related presenteeism in South African knowledge workers. SA Journal of Human Resource Management, 15(1), 1-13.
  • Gül, H. (2003). Bilgi toplumu karizmatik liderliğin sonu olur mu? http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
  • Hang-Yue, N., Foley, S., & Loi, I. R. (2005). Work role stressors and turnover intentions: A study of professional clergy in Hong Kong. International Journal of Human Resource Management, 16(11), 2133–2146.
  • Harman, H. H. (1967). Modern factor analysis. Chicago: University of Chicago Press.
  • Hemp, P. (2004). Presenteeism: At work-but out of it. Harvard Business Review, 82(10), 49-58.
  • Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
  • Hung, W. H., Chang, L. M., & Lin, C. H. (2011). Managing the risk of overusing mobile phones in the working environment: A study of ubiquitous technostress. In: Proc 15th pacific Asia conference on information systems, Brisbane, 1–12.
  • Iacobucci, D., Saldanha, N., & Deng, X. (2007). A meditation on mediation: Evidence that structural equations models perform better than regressions. Journal of Consumer Psychology, 17(2), 139-153.
  • Ilgaz, G., Özgür, H., & Çuhadar, C. (2016). The adaptation of technostress scale into Turkish. Abstracts of the 11th International Balkan Education and Science Congress, (p. 6) Poreč, Croatia.
  • Isetti, D., & Meyer, T. (2014). Workplace productivity and voice disorders: A cognitive interviewing study on presenteeism in individuals with spasmodic dysphonia. Journal of Voice, 28(6), 700-710.
  • Issa, H., & Bahli, B. (2018). Understanding the consequences of technostress: A non-linear perspective. In ECIS (p. 71).
  • İşçan, Ö. F., & Moç, T. (2018). Çalışanların presenteizm (işte sözde var olma) davranışlarının işe yabancılaşmalarına etkisi: Bir kamu kurumu örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 379-402
  • Kahn, J. H. (2006). Factor analysis in counseling psychology research, training, and practice: Principles, advances, and applications. The Counseling Psychologist, 34(5), 684-718.
  • Kaya, E. (2010). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Sağlık personeli üzerinde bir uygulama. Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
  • Khan, I., Nawaz, A., Khan, F., Khan, H., & Yar, N. B. (2013). Determining the impact of demographics on the intention to leave of academicians in HEIs of the DCs like Pakistan. Global Journal of Management and Business Research Administration and Management, 13(7), 40-48.
  • Kılınç, E. (2019). Stratejik ve dönüşümcü liderlik ile işgören performansı ilişkisi: Sağlık sektöründe bir araştırma. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
  • Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
  • Knani, M. (2013). Exploratory study of the impacts of new technology implementation on burnout and presenteeism. International Journal of Business and Management, 8(22), 92.
  • Koopman, C., Pelletier, K. R., Murray, J. F., Sharda, C. E., Berger M. L., Turpin R., Hackleman, P., Gibson, P., Holmes D. M., & Bendel T. (2002). Stanford presenteeism scale: Health status and employee productivity. Journal of Occupational Environmental Medicine, 44, 14-20.
  • Larjovuori, R. L., Bordi, L., Mäkiniemi, J. P., & Heikkilä-Tammi, K. (2016). The role of leadership and employee well-being in organizational digitalization. Tiziana Russo-Spenaand Cristina Mele, 1141-1154.
  • Laspinas, M. L. (2015). Technostress: Trends and challenges in the 21st century knowledge management. European Scientific Journal, 11(2), 205-217.
  • Lee, Y. K., Chang, C. T., Lin, Y., & Cheng, Z. H. (2014). The dark side of smartphone usage: Psychological traits, compulsive behavior and technostress. Computers in Human Behavior, 31, 373-383.
  • Lowe, G. (2004) Here in body, absent in productivity - presenteeism hurts! http://www.refresher.com/!gslpresenteeism.html (Erişim Tarihi: 25.12.2019).
  • Marsh, H. W., Balla, J. R., & McDonald, R. P. (1988). Goodness-of-fit indexes in confirmatory factor analysis: The effect of sample size. Psychological Bulletin, 103(3), 1-25.
  • Martens, M. P. (2005). The use of structural equation modeling in counseling psychology research. The Counseling Psychologist, 33(3), 269-298.
  • Muthén, L. K., & Muthén, B. (2017). Mplus user's guide: Statistical analysis with latent variables, user's guide.
  • Nielsen, K., & Daniels, K. (2016). The relationship between transformational leadership and follower sickness absence: The role of presenteeism. Work and Stress, 30(2), 193-208.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J. Y., & Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: A critical review of the literature and recommended remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879–903.
  • Quintana, S. M., & Maxwell, S. E. (1999). Implications of recent developments in structural equation modeling for counseling psychology. The Counseling Psychologist, 27(4), 485-527.
  • Ragu-Nathan, T. S., Tarafdar, M., Ragu-Nathan, B. S., & Tu, Q. (2008). The consequences of technostress for end users in organizations: Conceptual development and empirical validation. Information Systems Research, 19(4), 417- 433.
  • Riedl, R., Kindermann, H., Auinger, A., & Javor, A. (2012). Technostress from a neurobiological perspective. Business & Information Systems Engineering, 4(2), 61-69.
  • Saarvala, E. (2006). Presenteeism: The latest attack on economic and human productivity. Human Resources Management, 1, 1-10.
  • Samuel, R. J., & Wilson, L. M. (2007). Is presenteeism hurting your workforce?. Employee Benefit Plan Review, 61(11), 5.
  • Sanderson, P. A. (2003). The relationships between empowerment and turnover intentions in a structured environment: An assessment of the navy’s medical service corps. Regent University, School of Leadership Studies.
  • Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A., & King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338.
  • Sivo, S. A., Fan, X., Witta, E. L., & Willse, J. T. (2006). The search for" optimal" cutoff properties: Fit index criteria in structural equation modeling. The Journal of Experimental Education, 74(3), 267-288.
  • Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2019). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.
  • Tarafdar, M., Ragu-Nathan, T. S., Ragu-Nathan, B., & Tu, Q. (2007). The impact of technostress on productivity. Journal of Management Information Systems, 24(1), 301-328.
  • Tekingündüz, S., & Kurtuldu, A. (2015). İşten ayrılma niyeti, iş tatmini, örgütsel bağlılık, liderlik ve iş stresi arasındaki ilişkilerin analizi: Bir hastane örneği. International Journal of Human Sciences, 12(1), 1501- 1517.
  • Tekingündüz, S., Top, M., & Seçkin, M. (2015). İş tatmini, performans, iş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Hastane örneği. Verimlilik Dergisi, 1(4), 39-64
  • Tu, Q., Wang, K., & Shu, Q. (2005). Computer-related technostress in China. Communication of the ACM, 48(4), 77–81.
  • Weston, R., & Gore Jr., P. A. (2006). SEM 101: A brief guide to structural equation modeling. The Counseling Psychologist, 34, 719-751.
  • Williams, J., & MacKinnon, D. P. (2008). Resampling and distribution of the product methods for testing indirect effects in complex models. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 15(1), 23-51.
APA Cicek B, KILINÇ E (2020). Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. , 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
Chicago Cicek Berat,KILINÇ Erman Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. (2020): 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
MLA Cicek Berat,KILINÇ Erman Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. , 2020, ss.555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
AMA Cicek B,KILINÇ E Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. . 2020; 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
Vancouver Cicek B,KILINÇ E Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. . 2020; 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
IEEE Cicek B,KILINÇ E "Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü." , ss.555 - 570, 2020. 10.20409/berj.2020.267
ISNAD Cicek, Berat - KILINÇ, Erman. "Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü". (2020), 555-570. https://doi.org/10.20409/berj.2020.267
APA Cicek B, KILINÇ E (2020). Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. Business and Economics Research Journal, 11(2), 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
Chicago Cicek Berat,KILINÇ Erman Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. Business and Economics Research Journal 11, no.2 (2020): 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
MLA Cicek Berat,KILINÇ Erman Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. Business and Economics Research Journal, vol.11, no.2, 2020, ss.555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
AMA Cicek B,KILINÇ E Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. Business and Economics Research Journal. 2020; 11(2): 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
Vancouver Cicek B,KILINÇ E Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü. Business and Economics Research Journal. 2020; 11(2): 555 - 570. 10.20409/berj.2020.267
IEEE Cicek B,KILINÇ E "Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü." Business and Economics Research Journal, 11, ss.555 - 570, 2020. 10.20409/berj.2020.267
ISNAD Cicek, Berat - KILINÇ, Erman. "Teknostresin Presenteizm ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Dönüşümcü Liderliğin Aracı Rolü". Business and Economics Research Journal 11/2 (2020), 555-570. https://doi.org/10.20409/berj.2020.267
Sayfa Oluşturulma Tarihi
30-04-2024 22:16

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları