Yıl: 2020 Cilt: 17 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 87 - 109 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17131/milel.715148 İndeks Tarihi: 12-05-2021

İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî

Öz:
Moğolların hâkimiyet kurmaya çalıştığı Müslüman coğrafyaların Sünnî unsurları güçlü bir direnç gösterirken Şiîlerin kendilerini desteklemeleri siyasi olarak Moğolları rahatlatan bir faktör olmuştu. Şiîliler açısından da Moğolların İslam dünyasında belirmeleri ve İlhanlılar dönemi önemli bir siyasi süreç olmuştu. Şiîliğin gelişimi açısından İlhanlı hakimiyeti önemli fırsatlar sunmuştu. Bu sadece Şiî tarihi değil İran tarihi açısından da önem taşımaktaydı. Özellikle İmâmiyeŞiîleri bu dönemde bağımsız siyasi bir güç olma ve yönetime müdahale etme fırsatını ele geçirdiği gibi daha önce ne-redeyse hiçbir tesiri görülmedikleri İran’a yayılma fırsatı bulmuştu. Bugün Şiîlik ile neredeyse özdeşleşen İran coğrafyasının XIII. yüzyıl öncesinde büyük bir kısmının yaygın olarak Sünnî olduğu bilinmektedir. Moğol isti-lasının oluşturduğu zemin üzerinde tarihte ilk defa Şiîİmâmiye, bir Moğol devleti olan İlhanlılar döneminde resmi mezhep olma gibi bir niteliğe ka-vuşmuş böylece İran-Azerbaycan’ın uzun bir sürece yayılacak olan Şiîleşme süreci de başlamıştır. Çalışmada, Moğol hakimiyetinin Şiî dün-yaya ne gibi fırsatlar sunduğu ve bunların Şiîlerce nasıl değerlendirildiği, İran ve Azerbaycan coğrafyasının ne gibi aşamalardan sonra Şiîleştiği, hepsinden önemlisi de Şiîlerin sağladığı bu fırsatı sadece siyasal nüfuzla-rını arttırmak için mi kullandığı sorularına; ayrıca İmâmiye Şiasına aitliteratürün bu devirde Sünnî literatüre kıyasla nasıl bir gelişme gösterdiği soru sunadönemin kaynaklarından hareketlecevap aranacaktır
Anahtar Kelime:

The Ilkhanid Sovereignty and the Shiites of Imamate

Öz:
WhiletheSunnielements of theNear East, in whichMongolsweretryingtodominate, showed strongresistancetothenewconjuncturethatemerged in theirland. Intheeyes of theShiites, theemergence of theMon-gols in theIslamic World andtheIlkhanidperiodwereimportantpoliticaldevelopments. TheIlkhaniddomination providedimportantopportunitiesforthedevelopment of theShiiteideology. Thiswasimportant not onlyforShiitehistory but alsoforthehistory of Iran. EspeciallytheShiites of Imamate had thechancetoexpandtheirexistencewithin theIranianre-gion in thatperiodbesidesgettingthechance of being an independentpo-liticalpower, too. Today, Iran’sgeography, which is almostidentifiedwiththeShiite, was, especiallybeforethe 13thcentury, generallyknown as theland of theSunnis. AftertheMongolianinvasion, ShiiteofImamateforthefirst time in historygainedtheidentity of an officialstatesect in theIlkhanids, whowere a Mongolianstate, andstartedtheprocess of Shiiteexpansion in theIranianAzerbaijanregion. Inthisstudy, theresultsandtheoptions of theMongoliansovereigntytotheShiite World and how theShiitesevaluatedthese; theprocess of theexpansion of theShiite idea in theIranianandAzerbaijanregionwilltryto be answered. Besidesthese, as perhapsthemostimportantpart, whethertheShiitesusedthesechancesonlytoexpandtheirpoliticalauthorityovertheirregionand how thedata of ShiiteImamateliterature made a progresswhencomparedwiththeSun niliterature of the time willtryto beanswered.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alican, Mustafa.Tarihin Kara Yazgısı Moğollar.İstanbul: 2015.
  • Bademci, Ali. Cengiz Yasası ve Timur Tüzükatı.İstanbul:2012.
  • Baltacı, Halil. Necmeddîn Dâye Râzî.İstanbul:2011.
  • Bausani, A.“İlhanlı Hakimiyeti Zamanında İran’da Din”. Tarih Araştırma-ları Dergi si.Çev. Mustafa Uyar XX/32 (Ankara 2002).
  • Bausani, A. “Relegion Under theMongols”.The Cambridge History of Iran, Ed. J. A. Boyle .London :1968, V.
  • Benâketî,Davud .Tarih-i Benâketî. N şr. M. Şiar Tahran:1969.
  • Beyanî , Şirin .Din-i Devlet: Der İran Asr-ı Moğol. II.Tahran:1385.
  • Brockelman, Carl.“Beyzavî”. İA.II.
  • Curt,Alinge . Moğol Kanunları. Çev.Coşkun Üçok.Ankara: 1967.
  • Cüveynî, Atamelik. Tarih-i Cihan Güşâ. III.Çev. Mürsel Öztürk.Ankara: 1988.
  • Daftary, F.Short Histor y of The Ismailis, Edinburg:EdinburgUniversity,1998.
  • Devletşah Tezkiresi, Ç ev. Necati Tural.İstanbul: 1977,II.
  • Eflâkî,Ahmed .Menakıb’ul-Arîfîn. II.Nşr. Tahsin Yazıcı.Ankara: 1986.
  • Erdem,İlhan .“Olcâytu Han’ın Ölümüne Kadar İlhanlılar’da Yaşanan Siya-sal -Kültürel Gelişmeler ve Yakın-Doğu’ya Etkileri”.Tarih Araştırma-ları Dergisi XX/31 (Ankara :2000).
  • Hemâdanî, ReşidüddînFazlullâh. Tarih-i Mubârek-î Gâzân Han. N şr. Karl Jhan .London: 1940.
  • İbn Fuvâtî .Havâdisu’lCami’ave’t-tacârib en-nâfî’a Fil-mi’e el-Sâbî’a.Nşr. Mus-tafa Cevâd.Bağdad:1932.
  • İbnTeymiyye.Hapishane Mektupları.Der. Mehmet Emin Akın İstanbul: 2019.
  • Jamal,NadiaEboo .Survining the Mongols, Nizârî Quhistânî and the Continuity of Ismaili Tradition in Persia.London: 2002.
  • Kanat, Cüneyt.“Baybars Zamanında İlhanlı-Memlûk İlişkileri (1260-1277)” Tarih İncelemeleri Dergisi.16/1 (2001).
  • Kâşânî,Ebû El -Kâsım B. Abdullah Muhammed B. Ebû Tâhir ‘Abdullah.Ta-rih-i Olcâytu. Nşr. Mehîn Hambelî.Tahr an: 1348.
  • Özdemir,H.Ahmed .“Tâhirü’l-Mevlevî ve Cengiz ve HülâgüMezalîmi Adlı Eseri”.S.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2005) .
  • Özdemir,H.Ahmed. “Moğol İstilasında Bazı Öğrenilmiş Çaresizlik Örnekleri”.Necmet-tin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/ 29 (2010) : 21 -40.
  • Özdemir,H.Ahmed. Moğol istilası ve Abbasi Devleti’nin Yıkılışı: (Cengiz ve Hülagu dönem-leri (612-656/1216-1258).İstanbul: 2011.
  • Özel ,Ahmet . “Klasik İslâm Devletler Hukukunda Ülke Kavramı ve Günü-müzdeki Durum: İbnTeymiyye’nin Mardin Fetvası ile Benzeri Diğer Bazı Fetvalar”.M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 43/2(2012) : 41-64;
  • Özgüdenli,Osman G.Gâzân Han ve Reformları (1295-1304).İstanbul: 2009.
  • Petrushevsky, I.P. “TheSocia -Economic of Iran underthe İl -K hans” The Cambridge History of İran.V. The Saljuq and Mongol Periods.Ed. A. Boyle.London:1968.
  • Rubruck,WilliamVon .Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk.Çev. Zülal Kılıç.Ed. Peter Jackson.İstanbul:2010.
  • Sarton, George. Introduction to the History of Science. II.New York: 1975.
  • Spuler, Bertold. İran Moğolları.Çev.Cemal Köprülü.Ankara: 1987.
  • Şahin, Hanifi.“Ehli -i Beyt Siyaset İlişkisi”.EKEV Akademi41.
  • Şahin, Hanifi. İlhan lılar Döneminde Şiîlik.İstanbul:Ötüken Neşriyat, 2010.
  • Şirinov, Angil. Nasîreddün Tûsî’de Varlık ve Uluhiyet.İstanbul:2011.
  • Togan, ZekiVelidî.Umumi Türk Tarihine Giriş.İstanbul: 1981.
  • Toktaş, Fatih. Meşşâî Felsefe.İstanbul:2004.
  • Vassâf .Tarih-i Vassâf.Tahran: 1346.
  • Zebihullah-î Safâ .İran Edebiyatı Tarihi.Çev. Hasan Almaz.Ankara:2005, II
APA Haykıran K (2020). İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. , 87 - 109. 10.17131/milel.715148
Chicago Haykıran Kemal Ramazan İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. (2020): 87 - 109. 10.17131/milel.715148
MLA Haykıran Kemal Ramazan İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. , 2020, ss.87 - 109. 10.17131/milel.715148
AMA Haykıran K İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. . 2020; 87 - 109. 10.17131/milel.715148
Vancouver Haykıran K İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. . 2020; 87 - 109. 10.17131/milel.715148
IEEE Haykıran K "İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî." , ss.87 - 109, 2020. 10.17131/milel.715148
ISNAD Haykıran, Kemal Ramazan. "İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî". (2020), 87-109. https://doi.org/10.17131/milel.715148
APA Haykıran K (2020). İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 17(1), 87 - 109. 10.17131/milel.715148
Chicago Haykıran Kemal Ramazan İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 17, no.1 (2020): 87 - 109. 10.17131/milel.715148
MLA Haykıran Kemal Ramazan İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, vol.17, no.1, 2020, ss.87 - 109. 10.17131/milel.715148
AMA Haykıran K İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 2020; 17(1): 87 - 109. 10.17131/milel.715148
Vancouver Haykıran K İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 2020; 17(1): 87 - 109. 10.17131/milel.715148
IEEE Haykıran K "İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî." Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 17, ss.87 - 109, 2020. 10.17131/milel.715148
ISNAD Haykıran, Kemal Ramazan. "İlhanlı Hâkimiyeti ve İmâmiye Şiîlerî". Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 17/1 (2020), 87-109. https://doi.org/10.17131/milel.715148