BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl: 2020 Cilt: 13 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 911 - 949 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-05-2021

BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz:
Azınlıklar ve dezavantajlı gruplar, nefret suçlarına zemin hazırlayan nefret söyleminin hedefi olmakta; medyada nefret söylemininüretilmesi ve yayılmasıyla mücadelede basın ombudsmanlığının(okur temsilciliği) işlevsizleştirilmesi, basının öz denetiminin sağlanmasında önemli bir engel teşkil etmektedir. Türkiye’de özellikleson yıllarda basın ombudsmanlığının etkinliği nitelik ve nicelik bakımından azaltılmıştır. Bu makale, öncelikle nefret söylemini ve nefretsuçunu irdelemekte, ardından Türkiye’de basın ombudsmanlığınıngünümüzdeki sorunlu işleyişini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda,Türk Ceza Kanunu (TCK) md. 122 ile yeniden düzenlenen nefret veayrımcılık suçu kapsamındaki kararlar ve “nefret söylemi” ifadesini içeren yargısal kararlar incelenmiştir. Araştırma sonuçları, nefretsöyleminin azınlıklar ve dezavantajlı grupların korunmasına yönelikdeğil; çoğunlukla terör ile bağlantılı suçlar çerçevesinde terör propagandası yapma kapsamında yer aldığını göstermektedir. Bu çalışma ile basın ombudsmanlığının demokrasilerin güçlendirilmesindeki kritik rolünün altı çizilmektedir.
Anahtar Kelime:

REVISITING THE PRESS OMBUDSMAN IN THE CONTEXT OF HATE SPEECH AND JUDICIAL DECISIONS

Öz:
Minorities and disadvantaged groups are targeted by hate speech that sets the stage for hate crimes. The press ombudsman (reader representative) as an efficient self-regulatory mechanism of the press can combat the spread of hate speech. However, deregulating the press ombudsman poses an important obstacle to counter hate speech in the media. In Turkey, the effectiveness of the press ombudsman has been reduced in terms of quality and quantity, especially in recent years. This article primarily examines hate speech and hate crime; then it reveals the problematic functioning of the press ombudsman in contemporary Turkey. In this context, the Turkish Penal Code art. 122 and judicial decisions which included the terms “hate speech” and “hate crime” were analyzed. It has been demonstrated that hate speech is mostly among the reasons for punishment of the terrorist propaganda within the scope of terrorism related crimes, not for the protection of minority and disadvantaged groups. This study highlights the critical role of the press ombudsman in strengthening democracies.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü Adalet İstatistikleri, 2018, s. 53. https:// adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1792019103654adalet_ ist_2018.pdf (Erişim Tarihi: 28.05.2020)
  • Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü Adalet İstatistikleri, 2019, s. 53 ve s. 151. https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/ 1092020162733adalet_ist-2019.pdf (Erişim Tarihi: 28.05.2020)
  • ALEMDAR, Zeynep, Oyunun Kuralı, Basında Özdenetim, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1990.
  • ALĞAN, Cengiz ve ŞENSEVER, Levent, Ulusal Basında Nefret Suçları: 10 Yıl,10 Örnek, Sosyal Değişim Derneği, İstanbul, 2010, s. 16.
  • AŞKAN, Hakan, Türk Basınında Okur Temsilcisi Köşeleri Üzerine Bir Araştırma, İNİF E-Dergi, Cilt: 3, Sayı: 1, 2018, s. 244-267.
  • ATAMAN, Hakan, Nefret Suçlarını Farklı Yaklaşımlar Çerçevesinden Ele Almak: Etik, Sosyo-Politik ve Bir İnsan Hakları Problemi Olarak Nefret Suçları, Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları, der. Yasemin İnceoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
  • AVŞAR, Zakir ve KAYA, Elif Emre, Medyanın İffeti, Altınpost, Ankara, 2013, s.79.
  • AYTEKİN İNCEOĞLU, Asuman, Türk Ceza Kanunu’nun 122. Maddesinde Düzenlenen Nefret ve Ayrımcılık Suçunun ‘Nefret Suçu’ Kavramı Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Legal Hukuk Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 150, Haziran 2015, s. 60.
  • Basın Konseyi Yıllık Raporu 2009, Basın Konseyi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 7-8.
  • BAYER, Judit and BÁRD, Petra, Hate Speech and Hate Crime in the EU and the evaluation of online content regulation approaches, Policy Department for Citizens’ Rights and Constitutional Affairs Directorate-General for Internal Policies PE 655.135- July 2020, s.63, s. 75-76. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ STUD/2020/655135/IPOL_STU(2020)655135_EN.pdf (Erişim Tarihi: 09.10.2020)
  • BİLGEN, Ayşe ve KIZILKAYA, Ahmet, Racism and related discriminatory practices in Turkey, European Network Against Racism, Brüksel, 2012, s. 24.
  • BOYLE, Kevin, Nefret Söyleminin Kontrolü Uluslararası Standartlar Türkiye’den Neler İstiyor? Nefret Suçları ve Nefret Söylemi, Ed. Ayşe Çavdar, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010, s. 67.
  • BROWN, Ed, STORAKER, Kristin WINTHER, Lisa Freedom of Religion or Belief for Everyone, Stefanus Alliance International, Oslo, 2015, s. 21.
  • BULUT, İlhan, Nefret Suçları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, s. 170.
  • BÜYÜKAVCI, Mustafa, Ombudsmanlık Kurumu, Ankara Barosu Dergisi, Cilt: 66, Sayı: 4, 2008, s. 10.
  • BÜYÜKBAYKAL, Güven N., Basın Alanında Ombudsman Uygulaması, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, 2004, s. 171. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuifd/issue/22874/244396 (Erişim Tarihi: 10.01.2020)
  • CABA, Ülker, Türk Basınında Cevap ve Düzeltme Hakkının Kullanımı (Tekzipler) ve 2014 Yılında Yayınlanan Tekziplerin Basın Etiği Bağlamında Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2019.
  • CALDERONE, Michael, The New York Times Is Eliminating The Public Editor Role, Huffpost, 31 Mayıs 2017. https://www.huffpost.com/ entry/new-york-times-public-editor_n_592ec472e4b0e95ac1956706? 4r9= (Erişim Tarihi: 06.07.2020)
  • Combating Hate Crimes in the OSCE Region, An Overview of Statistics, Legislation and National Initiatives, OSCE-ODIHR, Varşova, 2005, s. 12. https://www.osce.org/odihr/16405 (Erişim Tarihi: 10.03.2019)
  • Council of Europe Committee of Experts on Combating Hate Speech (ADI/ MSI-DIS), Background Document, 25 May 2020, s. 2, 4. https://rm. coe.int/background-for-adi-msi-dis-june-2020/16809f6b6d (Erişim Tarihi: 12.10.2020)
  • Cumhuriyet Gazetesi’nde Üst Üste İstifalar, Gazeteduvar, 9 Eylül 2018. https:// www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2018/09/09/cumhuriyetten- uc-yazar-daha-ayrildi/ (Erişim Tarihi: 20.04.2020)
  • Cumhuriyet’te yönetim değişikliği sonrası çok sayıda isim veda etti, Evrensel, 10 Eylül 2018. https://www.evrensel.net/haber/360952/cumhuriyette- yonetim-degisikligi-sonrasi-cok-sayida-isim-veda-etti (Erişim Tarihi: 20.04.2020)
  • DEMİRBAŞ, Timur, Suçun Önlenmesi, Yaşar Hukuk Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, Ocak 2019, s. 62.
  • DENİZ, Derya, Suç Davranışına Etki Eden Psikopatolojik Süreçler, Aydın Toplum ve İnsan Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2017, s. 1.
  • DIJK, van Teun A., News as Discourse, New Jersey, 1988, s. 181-182.
  • DIJK, van Teun A., Racism and the Press, Londra: Routledge, 1991, s. 250- 254.
  • DVORKIN, Jeffry, The Modern News Ombudsman: A User’s Guide, 2020, s. 14.
  • ERSOY, Uğur, Çağımızın Pandemisi: Nefret Suçları, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 35, 2018, s. 112, s. 115 ve s. 157. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/taad/issue/52647/693636 (Erişim Tarihi: 10.01.2020)
  • ERYILMAZ, Kadir, Ön Yargıların Toplumsal İnşası ve Ön Yargı Temelli Suçlar, Kriminoloji Yazıları, haz. SANCAR YALÇIN, Türkan, Savaş Yayınevi, Ankara, 2015, s. 152.
  • European Commission Commission Staff Working Document Turkey 2020 Report, Brussels, SWD (2020) 355 final, 6.10.2020, s. 35, 37-38, 40, 77.
  • FERRUCI, Patrick, The End of Ombudsmen? 21st-Century Journalism and Reader Representatives, Journalism & Mass Communication Quarterly, Cilt: 96, Sayı: 1, 2019, s. 297-301. https://doi. org/10.1177/1077699018805986 (Erişim Tarihi: 07.08.2020)
  • Freedom in the World 2020, Freedom House. https://freedomhouse.org/ country/turkey/freedom-world/2020 (Erişim Tarihi: 01.11.2020) Gazetecileri Koruma Komitesi https://cpj.org/tr/reports/2020/12/ dunya-capinda-rekor-sayida-gazeteci-hapiste/ (Erişim Tarihi: 02.12.2020)
  • GELBER, Katharine and MCNAMARA, Luke, Evidencing the harms of hate speech, Social Identities, Cilt: 22, Sayı: 3, 2015, s. 325-326. DOI: 10.1080/13504630.2015.1128810 (Erişim Tarihi: 22.08.2020)
  • GÖREGENLİ, Melek, Nefret Söylemi ve Nefret Suçları, Medya ve Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar, Ed. ÇINAR, Mahmut, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 58-67.
  • GÖREGENLİ, Melek, 2016 Yılında Türkiye’de Gerçekleşen Homofobi ve Transfobi Temelli Nefret Suçları Raporu, Kaos GL Derneği, Ankara, 2017, s. 6-8.
  • HAJDARI, Enika, Ombudsman-Hıstorıcal Vıews, European Scientific Journal, Cilt: 1, Special Edition, February 2014, s. 515-518.
  • HILLIGOSS, Wade B., The Diminishing Role of the Ombudsman in American Journalism, Master Thesis, University of Nebraska, Lincoln, NE, 2014. https://digitalcommons.unl.edu/journalismdiss/44/ (Erişim Tarihi: 10.10.2020)
  • Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) Türkiye Raporu, ECRI, Strazburg, 2016, s. 10-19; 22-24.
  • KAMBAN, Naidoo, The Origins of Hate-Crime Laws, Fundamina, Cilt: 22, Sayı: 1, 2016, s. 53-66. DOI: 10.17159/2411-7870/2016/v22n1a4 (Erişim Tarihi: 25.12.2019)
  • Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/Mevzuat- Metin/1.5.6328.pdf (Erişim Tarihi: 04.04.2020)
  • KARAN, Ulaş, Nefret Söylemi ve Yakından İlişkili Diğer Kavramlar: Ayrımcılık, Nefret Suçu ve Hakaret, Medya ve Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar, Ed. ÇINAR, Mahmut, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 110-112.
  • KAZAZ, Gözde, TCK 122 Hayal Kırıklığı: Nefret Suçu Kâğıt Üstünde Kaldı, Agos, 15 Aralık 2016. http://www.agos.com.tr/tr/yazi/17260/ tck-122-hayal-kirikligi-nefret-sucu-kagit-ustunde-kaldi (Erişim Tarihi: 05.04.2020)
  • KEYMAN, Fuat, Nefret Söylemi, Nefret Suçu Demokrasi ve Birlikte Yaşama: Türkiye Örneği, Medya ve Nefret Söylemi: Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar, Ed. ÇINAR, Mahmut, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 7-13.
  • LEVIN, Jack, Ed. RITZER, George, The Blackwell Encyclopedia of Sociology, Blackwell Publishing, 4. Baskı, 2009, s. 2048-2050.
  • MAXFIELD, Michael G., WEILER, Barbara Luntz, WIDOM, Cathy Spatz, Comparing Self-Reports and Official Records of Arrests, Journal of Quantitative Criminology, Cit: 16, Sayı: 1, 2000, 87-88.
  • Medya Barometresi Türkiye 2014 Türkiye’deki Medya Ortamının Yerelden Bir Analizi, Friedrich-Ebert-Stiftung Derneği, İstanbul, 2014, s. 55.
  • Medyada Nefret Söylemi ve Ayrımcı Söylem 2018 Raporu, Ed. YILMAZ, Altuğ, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2019, s. 11. https://hrantdink. org/attachments/article/2003/Medyada-Nefret-Soylemi-ve-Ayrimci- Soylem-2018.pdf (Erişim Tarihi: 15.01.2020)
  • Medyada Nefret Söylemi ve Ayrımcı Söylem 2019 Raporu, Ed. YILMAZ, Altuğ, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 2020, s. 109. https:// hrantdink.org/attachments/article/2665/Nefret-soylemi-ve-Ayr% C4%B1mc%C4%B1-Soylem-2019-Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 15.01.2020)
  • ORAN, Baskın, Maksimum Rezillik: Nefret Suçu ve Nefret Suçunun Ön Koşulu: Nefret Söylemi Ed. İNCEOĞLU, Yasemin, İstanbul, Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları, Ayrıntı Yayınları, 2012, s. 41.
  • ÖZGEN, Murat, Gazetecinin Etik Kimliği, 3. Baskı, Set-Systems Yayıncılık, İstanbul, 2006.
  • PAKKAN, Şükran, Türk Yazılı Basınında Milliyetçilik Olgusu ve Hrant Dink Cinayeti Sürecinde Yazılı Basının Tutumu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
  • PARLAK, Tülay, Basın Özgürlüğü Bağlamında Türkiye’de Özdenetim Uygulamaları: Hukuki Eksiklikler ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
  • Pyramid of Hate, Anti-Defamation League, 2018. https://www.adl.org/sites/ default/files/documents/ pyramid-of-hate.pdf (Erişim Tarihi: 15.05.2020)
  • Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun. https:// www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6112-20120704.pdf (Erişim Tarihi: 01.04.2020)
  • SINAR, Hasan, Türk Hukukunda Nefret Suçlarına İlişkin Yasal Düzenleme Çalışmaları, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, 2013, s. 1280-1285. https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/814474 (Erişim Tarihi: 22.12.2020)
  • Sürek/Türkiye Davası, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Büyük Daire No.1 (no. 26682/95), 8 Temmuz 1999; Gözel ve Özer/Türkiye Davası, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İkinci Daire (no. 43453/04 ve 31098/05), 6 Temmuz 2010. Bkz. Yargıtay 8. Ceza Dairesi, E. 2009/7316, K. 2012/17738, 23.05.2012. https://karararama. yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/ (Erişim Tarihi: 15.12.2020)
  • The Organization of News Ombudsmen and Standards Editors (ONO). https:// www.newsombudsmen.org/about-ono/ (Erişim Tarihi: 04.04.2020)
  • TÜRAY, Aras, Nefret Suçları ve Türk Ceza Hukukundaki Güncel Gelişmeler, Ceza Hukuku Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 26, Aralık 2014, s. 91–93. Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik- hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html (Erişim Tarihi: 01.04.2020)
  • TÜRKKAN, Seçil, Saymaya Girişmedik, Sivil Sayfalar, 18 Ocak 2019. https:// www.sivilsayfalar.org/2019/01/18/saymaya-girismedik-reddedilen- onergeler-kapatilmis-stklar-ve-hrant-dinki-olduren-nefret-soylemi/ (Erişim Tarihi: 15.04.2020)
  • USTA, Hasibe, Türkiye’de Ombudsman (Kamu Denetçiliği) Kurumu, Denetişim, 2014-14, s. 61-62.
  • Venice Commission, Opinion on Articles 216, 299, 301 and 314 of the Penal Code of Turkey, Strasbourg, 15 Mart 2016, s. 9-11. https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile= CDL-AD%282016%29002-e (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
  • Venice Commission, Turkey, Opinion On The Measures Provided In The Recent Emergency Decree Laws With Respect To Freedom of The Media, 13 Mart 2017, s. 4-5, 15-16, 19. https://www.venice.coe. int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2017)007-e (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
  • WALTERS, Mark, BROWN, Rupert ve WIEDLITZKA, Susann, Causes and motivations of hate crime, Equality and Human Rights Commission Research Report 102, Equality and Human Rights Commission, 2016, s. 48-51. https://www.equalityhumanrights.com/en/publication- download/research-report-102-causes-and-motivations-hate- crime (Erişim Tarihi: 22.08.2020)
  • World Press Freedom Index, 2020. https://rsf.org/en/ranking (Erişim Tarihi: 05.05.2020)
  • “Nefret söylemi” ifadesini içeren kararlar, Yargıtay Karar Arama Sayfası. https:// karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/ (Erişim Tarihi: 15.12.2020)
APA YÜCEL A (2020). BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. , 911 - 949.
Chicago YÜCEL ALEV BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. (2020): 911 - 949.
MLA YÜCEL ALEV BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. , 2020, ss.911 - 949.
AMA YÜCEL A BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2020; 911 - 949.
Vancouver YÜCEL A BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2020; 911 - 949.
IEEE YÜCEL A "BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ." , ss.911 - 949, 2020.
ISNAD YÜCEL, ALEV. "BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ". (2020), 911-949.
APA YÜCEL A (2020). BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Suç ve Ceza, 13(4), 911 - 949.
Chicago YÜCEL ALEV BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Suç ve Ceza 13, no.4 (2020): 911 - 949.
MLA YÜCEL ALEV BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Suç ve Ceza, vol.13, no.4, 2020, ss.911 - 949.
AMA YÜCEL A BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Suç ve Ceza. 2020; 13(4): 911 - 949.
Vancouver YÜCEL A BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Suç ve Ceza. 2020; 13(4): 911 - 949.
IEEE YÜCEL A "BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ." Suç ve Ceza, 13, ss.911 - 949, 2020.
ISNAD YÜCEL, ALEV. "BASIN OMBUDSMANLIĞININ NEFRET SÖYLEMİ VE YARGISAL KARARLAR ÇERÇEVESİNDE YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ". Suç ve Ceza 13/4 (2020), 911-949.