TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 345 - 363 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.790842 İndeks Tarihi: 28-05-2021

TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz:
Kökeni inançlara dayanan mezarlar, yapıldıkları dönemin, çevrenin, inançların, geleneklerin ve sanat anlayışının ortak ürünü olarak tarih ve kültür mirasımızın önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Döneminin sanat anlayışını yansıtmalarının yanı sıra, tarihi birer belge olarak, isimler, unvanlar, meslek grupları, ölüm nedenleri gibi çeşitli konular hakkında da somut bilgiler vererek sosyo-kültürel açıdan zengin içerikleriyle dikkat çekmektedir. Çevresel koşullar ve diğer olumsuz şartlardan dolayı kolay tahribata uğrayan, her geçen gün hızla azalan ve yok olan mezar taşları, daha önce yaşanmış hayatların birer vesikası olup Türk sanatının da en küçük anıtlarını temsil etmektedir. Türklerde mezar geleneği ise Türk tarihinin başlangıcından bugüne kadar kesintisiz devam etmiştir. Çalışma kapsamında Trabzon merkezde bulunan Küçük İmaret Mezarlığı'nda yer alan 19. yüzyıla ait Osmanlı mezar taşları, bütün yönleriyle tanıtılarak Sanat Tarihi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kültürel mirasımızın önemli bir parçası olan bu eserler belgelenmeli ve daima korunmalıdır.Mezarlıktaki örnekler kadın ve erkek mezar taşları olarak iki grup halinde sınıflandırılarak tanıtılmıştır. Değerlendirme ve sonuç kısmında ise 19. yüzyıl mezar taşlarının malzeme, form, teknik, işleniş ve süsleme özellikleri irdelenmiştir. Bu yüzyılda mezar taşlarında görülen başkent İstanbul üslûbunun Küçük İmaret Mezarlığı'ndaki mezar taşlarında da benzer biçimde uygulandığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

AN EVALUATION ON THE 19th CENTURY OTTOMAN GRAVESTONES LOCATED IN THE KÜÇÜK IMARET CEMETERY TRABZON

Öz:
Gravestones, whose origin bases on the various beliefsystems, are an important part of our history and culture as a jointproduct of their era, environment, beliefs, traditions and sense ofart. They are not only interesting because of their sense of art butalso through their enriched socio-cultural content by standing asa historical document that provides concrete information aboutnames, appellations, groups of profession and cause of deaths.Gravestones, which are fastly decomposing due to environmentaland other poorly conditions, are the certificate of past lived lives,representing the the smallest monuments ofTurkish art. The tradition of graving in Turks hasbeen going on since the origin of Turkish historyuntill today. Through the extent of the research,the gravestones of 19th century Ottoman, foundin the cemetery of Küçük İmaret, Trabzon hasbeen examined and presented with all of theiraspect in the frame of Art History. These artpieces which are an important part of our cul tural legacy must be documented and protectedat all cost. The examples of gravestones of the selected areahas been introduced as two classified groups, onerepresenting the women’s gravestones other rep resenting the men’s. On the evolution and conclu sion part, the material, form, technic, graving andornaments of 19th century gravestones has beenexamined and analyzed. Also, the similarity ofcentral Istanbul style performance, seen in the se lected areas gravestones has been confirmed.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağaç, Saliha - Sakarya, Menekşe, (2015), “Hayat Ağacı Sembolizmi”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Aralık/1, 1-14.
  • Albayrak, Hüseyin, (1998), Trabzon İmaret (Hatuniyye) Külliyesi, Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları.
  • Bacque, Jean-Louis, Grammont, Laqueur, Hans Peter, Vantin, Nicholas, (1990), Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları: Uygulanan Yöntemler ve Bilgisayarda Yapılabilecek İşlemler”, Erdem, 6/16, 197-214.
  • Bal, Mehmet Akif, (2016), “Trabzon’da Yok Olan Tarihi Müslüman Mezarlıkları ve Bunların Trabzon Şehir Kültürüne Etkileri”, I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat
  • Sempozyumu (Ed. Şenol Saylan, Betül Saylan), C. II, 687-710. Balta, Nevin, (2014), Anadolu Kadın Başlıkları, Ankara: Erek Matbaacılık.
  • Bahar, Hasan, (2015), “Avrasya’da Ölüm ve Türklerde Mezar Kültürü”, Aile Yazıları 8, (Ed. Saim Sakaoğlu, Mehmet Aça, Pervin Ergun), Ankara: Başak Matbaa, 273-294.
  • Belge, Hatice, (2018), Trabzon Mezarlıkları ve Mezar Anıtları (1926-2018), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Çal, Halit, (2000), “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarında Başlıklar”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, (28–30 Mayıs 1999), İstanbul, 206-225.
  • ________, (2007), “Göynük (Bolu) Şehri Türk Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, XXX, 307-395.
  • ________, (2008), “Ah Mine’l Mevt Kastamonu Şehrindeki 14-20. Yüzyıl Mezar ve Mezar Taşları”, Üsküdar'a Kadar Kastamonu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 353-373.
  • ________, (2018), “Karadeniz Bölgesinde 18. Yüzyıl Erkek Mezar Taşları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 87, 103-151.
  • ________, (2019), “Karadeniz Bölgesinde 18. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları”, Osmanlı Sanatında Değişim ve Dönüşüm, (Ed. Budak, A. ve Yılmaz M.), Konya: Sebat Ofset Matbaacılık, 105-129.
  • Çal, Halit - Canyurt, Filiz, (2020), “Edirne Şehrindeki Mezar Taşlarında Başlık Tipleri”, Turkmes 2019 Metin Bildiriler, Kayseri: Kardeşler Matbaası, 223-248.
  • Çal, Halit - İltar, Gazanfer, (2011), Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları, Ankara: Giresun Valiliği Yayınları.
  • Çetin, Ö. Hakan, (2004), “17. Yüzyıla ait Kıyafet Albümlerinde Kadın Giyim-Kuşamı Tarihin ve Tarihçinin İzinden” Kazım Yaşar Kopraman Armağanı (Ed. Hakan Çetin), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 261-296.
  • Demirci, Kürşad, (2001), "Kabir" Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, 33-35.
  • Edhem, Halil, (2001), Trabzon’da Osmanlı Kitabeleri, (Haz. İsmail Hacıfettahoğlu), Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları.
  • Eldem, Edhem, (2005), İstanbul’da Ölüm Osmanlı İslam Kültüründe Ölüm ve Ritüelleri, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
  • Emecen, Feridun, (2009), “Selim I”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 36, 407-414
  • Erbaş, Ali, (2012), “Tûbâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, 316-317.
  • Eren, Sevinç, (2011), Trabzon İli Gülbahar Hatun ve Tavanlı Camii Hazireleri İle Küçük İmaret Mezarlığı’ndaki Mezar Taşları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • (2012), “Trabzon Gülbahar Hatun Camii Haziresindeki Erkek Mezar Taşları”, Dini Araştırmalar Dergisi, 14/40, 222- 246.
  • ________, (2018), “Trabzon Tavanlı Camı Haziresi 19. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 46, 91-122.
  • Goloğlu, Mahmut, (2000), Trabzon Tarihi Fetihten Kuruluşa Kadar, Trabzon: Serender Yayınları.
  • Güzel, Emine, (2019), Taşlarda Saklanan Medeniyet Osmanlı Erkek Mezar Taşlarında Serpuş Biçimleri, İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları.
  • İşli, İ. Necdet, (2006), Yeniçeri Mezartaşları, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
  • ________, (2009), Osmanlı Serpuşları, İstanbul: Ebru Matbaacılık. Karpuz, Haşim- (2018), Trabzon Merkez ve İlçelerindeki Önemli Tarihi Yapılar, Ankara: TTK Yayınları.
  • Koçu, Reşad Ekrem- (1969), Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları.
  • Kökrek, Mehmet- (2015), “Osmanlı Serpûşları”, İsmek, El Sanatları Dergisi, 20, 45-53.
  • Küçük, Abdurrahman - Alparslan, Mehmet Küçük, (2019), “Türkistan’dan Türkiye’ye AlevîlikBektaşîlik (Dinler Tarihi Açısından Bir Yaklaşım)”, Alevi Çalıştayları Nihai Rapor, Ankara, 87- 178.
  • Laqueuer, H. Peter, (1997), Hüve’l-Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Lowry, Heath W., (2010), Trabzon Şehrinin İslamlaşması ve Türkleşmesi 1461-1583, (Çev. Demet Lowry, Heath W. Lowry), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
  • Lowry, Heath W. - Emecen, Feridun, (2012), “Trabzon” TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 41, 296- 301.
  • Öztürk, Temel, (2015), “1918 Numaralı Kadı Siciline Göre 18. Yüzyılda Trabzon’da Giyim-Kuşam Kültürü”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 18, 9-28.
  • Salman, Fikri, (2013), Türklerde Kıyafet Biçimleri, Başlangıcından Anadolu Selçuklularının Sonuna Kadar, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
  • Sümerkan, M. Reşat, (1998), Trabzon Yöresi Geleneksel El Sanatları, Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
  • Tuluk, Ömer İskender, (2010), İmâret-i Hatuniye’den Atapark’a: Trabzon’da Kamusal Alan Dönüşümüne Erken Bir Tanıklık, Trabzon Kent Mirası Yer-Yapı-Hafıza, İstanbul: Klasik Yayınları.
  • Usta, Veysel, (2019), “Şehzade Süleyman’ın (Kanuni) Trabzon’da Doğduğu Ev Meselesi”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 13/26, 397-414.
  • Uzun, Mustafa İsmet, (2012), “Tûbâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, 317-318.
  • Yasa, Azize Aktaş, Yiğit, Bilge Kaya, Yazar, Turgay, (2011), “Bolu Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarih ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Ekim 2009, Bolu, 68-107.
  • Yüksel, Murat, (2000), Trabzon’da Türk İslam Eserleri ve Kitabeler, C. I, Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları. https://www.trabzonof.com/trabzon-of-koyleri-mahalleleri/saracli-halman-koyu
APA EREN S (2020). TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 345 - 363. 10.31765/karen.790842
Chicago EREN SEVİNÇ TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. (2020): 345 - 363. 10.31765/karen.790842
MLA EREN SEVİNÇ TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 2020, ss.345 - 363. 10.31765/karen.790842
AMA EREN S TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 345 - 363. 10.31765/karen.790842
Vancouver EREN S TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 345 - 363. 10.31765/karen.790842
IEEE EREN S "TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." , ss.345 - 363, 2020. 10.31765/karen.790842
ISNAD EREN, SEVİNÇ. "TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". (2020), 345-363. https://doi.org/10.31765/karen.790842
APA EREN S (2020). TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6(11), 345 - 363. 10.31765/karen.790842
Chicago EREN SEVİNÇ TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6, no.11 (2020): 345 - 363. 10.31765/karen.790842
MLA EREN SEVİNÇ TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.6, no.11, 2020, ss.345 - 363. 10.31765/karen.790842
AMA EREN S TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 6(11): 345 - 363. 10.31765/karen.790842
Vancouver EREN S TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 6(11): 345 - 363. 10.31765/karen.790842
IEEE EREN S "TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6, ss.345 - 363, 2020. 10.31765/karen.790842
ISNAD EREN, SEVİNÇ. "TRABZON KÜÇÜK İMARET MEZARLIĞI’NDAKİ 19. YÜZYILOSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6/11 (2020), 345-363. https://doi.org/10.31765/karen.790842