TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 27 Sayfa Aralığı: 101 - 135 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/gtd.27.008 İndeks Tarihi: 07-06-2021
TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI
Öz: Türkçede adbilim alanında ve alt kolu olan kişi adları alanında geniş bir alanyazın vardır. Özellikle kişi adlarının kökeni, veriliş nedenleri, türlerine ilişkin; bildiri, makale, lisansüstü tez, kitap düzeyinde birçok değerli çalışma mevcuttur. Bu çalışma, 1936 yılında Besim Atalay tarafından yayımlanan Türk Adları adlı çalışma ve Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan Türkiye’de 1950 ve 2019 yılında T.C. vatandaşları arasında en çok kullanılan adlar arasındaki ses bilgisel bakımdan çeşitli ilişkileri saptayabilmek ve ortaya koyabilmek için yapılmıştır. Türk Adları isimli çalışmadaki adlar tarihî nitelik arz ettiği için bir bakıma art zamanlı veri setini, 1950-2019 yılı arasındaki güncel kişi adları listesi bir bakıma eş zamanlı bir veri setini oluşturmuştur. Çalışmada veri setini oluşturan Türk Adları adlı listede 2.252 ad, Güncel Kişi Adları adlı listede 642 ad vardır. Bu adların cinsiyete göre taşıdığı farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koyabilmek için çalışmada adların; sözcük sayıları, hece yapıları, hece türleri, ilk ses birimleri, son ses birimleri, ünlü türleri, ünsüz türleri gibi özellikleri istatistiksel olarak incelenmiştir. Çalışmada erkek ve kadın adlarına ilişkin anlamlı ses bilgisel farklılıklar tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime: A Gender-Based Comparison of Phonological Features of Turkish Anthroponyms
Öz: The literature on onomastics and its subbranch, anthroponomy, in Turkish language is wide. There are numerous valuable papers, articles, dissertations and books on the origins and kinds of Turkish anthroponyms. There are also studies on the reasons for giving names to people. This study was conducted to reveal and to find out the phonological connections between the most used Turkish anthroponyms listed by Besim Atalay in his 1936 study on Turkish Names and by Turkish Statistical Institute (TSI) in 2019. As the names in Atalay’s study are relatively old-dated, they constitute diachronic data set; and as the names listed by TSI include the names used between 1950-2019, they constitute a synchronic data set. There are 2,252 names from the diachronic data set list, Turkish Names; and 642 names from the synchronic data set list, Contemporary Proper Names. To reveal the similarities and differences of these names in terms of gender, some phonological features of those names such as syllable structures and types, first and last phonemes, types of vowels and consonants were statistically examined. The results revealed statistically significant differences between male and female names.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ACAROĞLU, M. Türker (1987), “Tarih Boyunca Türkçe Lâkap, Ad ve Soyadı Alan Bulgar Ünlüleri”, Türk Kültürü Araştırmaları, XXV, 2.
- ATABAY Neşe, KUTLUK İbrahim, ÖZEL Sevgi (1983), Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yayınları.
- ATALAY, Besim (1936), Türk Adları. Ankara: J. Gn. K. Matbaası.
- AYDIN, Ahmet (2009), “Ağrı Civarında Kişi Adları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 227-236.
- BARRY, Herbert ve HARPER, Aylene S. (1995), “Increased choice of female phonetic attributes in first names”, Sex Roles, C.32, 809-819.
- BAYRAKTAR, Nesrin (2013), “Türkçede Renk Adlarıyla Özel Ad Yapımı”, Journal of Language and Linguistic Studies, 9(2), 95-114.
- BOZKURT, Fuat (1995), Türkiye Türkçesi, İstanbul: Cem Yayınevi.
- CAFEROĞLU, Ahmet (1942), “Kars Vilayeti Kadın Adları, Kars Vilayeti Erkek Adları”, Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, İstanbul.
- CANATAN, Kadir (2012), “Türkiye'nin İsim Haritasının Temeli Olarak Ehl-i Beyt Sevgisi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (62), 213-236.
- CANDAN, Hüseyin (1973), “Suşehri Folkloru: Lâkaplar, Takma Adlar”, Sivas Folkloru, S. 8, 8-10.
- CİNLİOĞLU, Halis Turgut (1960), “Tokat’ta Adlarla İlgili Gelenekler ve İnançlar”, Türk Folklor Araştırmaları, C 6, S 137.
- CRYSTAL, David (2011). A Dictionary of Linguistics and Phonetics (Vol. 30), John Wiley & Sons.
- CUTLER, Anne, MCQUEEN, James ve ROBİNSON, Ken (1990), “Elizabeth and John: sound patterns of men's and women's names”, Journal of Linguistics, 26, 471-482.
- ÇAĞATAY, Saadet (1962), “Türkçede Kadın İçin Kullanılan Sözler”, TDAY Belleten, Ankara: 13-49.
- ÇAKAN, Abdurahman Varis (2004), “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”, Millî Folklor, S. 61, 124-133.
- ÇELİK, Celaleddin (2007), “Bir Kimlik Beyanı Olarak İsimler: Kişi İsimlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C10 S(2), 5-21.
- DAĞABAKAN, Fatma Öztürk (2011), “Dillerde Cinsiyet Almanca ve Türkçede Cinsiyet Kavramları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (46), 281-300.
- DEMİR, Nurettin ve YILMAZ, Emine (2018), Türkçe Ses Bilgisi, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını (1359).
- DOĞAN, Enfel (2011), “Türkiye Türkçesinde Cinsiyet Kategorisinin İzleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 11, Bahar 2011, 89-98.
- DUMAN, Derya (2004), “A Characterization of Turkish Personal Name Inventory”, International Journal of The Sociology of Language, 165, 155-177. https://doi.org/10.1515/ijsl.2004.003
- EMECAN, Neşe. (1998), “Türk Kişi Adlarının Değişen Sesi”, Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları. 37-51.
- EMRE, Ahmet Cevat (1943), Türkçede İsim Temelleri, İstanbul: TDK yayınları.
- ERGENE, Oğuz (2016), “Türk Kişi Adlarında Örneklenen Söz Dizimsel Yapılar”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2). 626-650.
- ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım.
- FINDIKOĞLU, Z. Fahri (1952). “Bizde Antroponimi”, Sosyoloji Dünyası, 1-2.
- GENCAN, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
- GÜLENSOY, Tuncer (2005), Türkçe El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları.
- GÜLENSOY, Tuncer. (2012), “XXI. Yüzyılda Türkiye Kişi Adlarına Bir Bakış”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 1(5), 1-7.
- GÜNEŞ, Sezai (1996), Türk Dili Bilgisi, İzmir: DEÜ Matbaası.
- HENGİRMEN, Mehmet (1995), Türkçe Dilbilgisi, Ankara: Engin Yayınevi.
- HERDAĞDELEN, Amaç (2016), “Modern Türkiye’de Kişi Adları”, Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 16- 32.
- İLHAN, Mehdi (2006), “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler” DTCF Tarih Araştırmaları Merkezi, C XXV, S 40, Ankara. 41-58.
- KARADEMİR, Fevzi (2008), “Gaziantep’te Çocuklara Ad Verme Geleneği ve 2007 Yılında Verilen Adlara Ad Bilimsel Bir Yaklaşım”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 331-354.
- KARAHAN, Leyla (2008), “Türkçede Dini Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği”, 51st Meeting of the Permanent International Altaistic Conference, Romanya (Bükreş), http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/Leyla_Karahan_Kisi_Adlari.pdf (3.3.2020)
- KAYASANDIK, Ahmet (2019), “The Bibliography Essay of Turkish Personal Names”, Journal of Strategic Research in Social Science, 5(1), 57-90.
- KELEŞ, Dilek (1996), “Türk Adbilimi Bibliyografyası”, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış YL Tezi).
- KERİMOĞLU, Caner ve DOĞAN, Gökçe (2015), “Türkçede Cinsiyet Görünümleri ve Çağrışımsal Zihniyet”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 20(38), 143-178.
- KİBAR, Osman (2005), Türk Kültüründe Ad Verme: Kişi Adları Üstüne Bir Tasnif Denemesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
- KONONOV, Andrey Nikolayevich (1968), “İsimlerin ve Sıfatların Küçültme Şekilleri ve Söz Yapımı”, TDAY Belleten 1968, 81-88.
- KÖSERAİF, Fuat (1941), “-Ça, -çe eki Dişilik Eki midir?”, Çınaraltı, S13, 11.
- KURGUN, Levent (2010), “Özel Ad-Cins Ad Hakkında”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2),102-110.
- LIEBERSON, Stanley ve BELL, Eleanor O. (1992), “Children's First Names: an Empirical Study of Social Taste”, The American Journal of Sociology, C.98, 511-554.
- MAGDA, Manu Margerata (2012), “Pragmatics and Anthroponymy: Theoretical Considerations On The System Of Appellatives In Contemporary Romanian”, Name and Naming: Synchronic and Diachronic Perspectives, O. Felecan (Editör), Cambridge Scholars Publishing, 18-31.
- NÜBLİNG, Damaris (2013, November). “The Phonetic Gender Score of German First Names and Pet Names”, In Innovationer i namn och namnmönster. Handlingar från NORNA: s 43: e symposium i Halmstad den 6-8.
- ÖGEL, Bahattin (1971), Caca Bey Vakfiyesindeki Bazı Unvan ve Kişi Adları Hakkında Notlar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- ÖGEL, Bahaeddin (1997), Türk Mitolojisi, C.I-II, İstanbul: MEB Yayınları.
- PAMUKÇU, Oğuzhan (2020), “Oğuz Kağan Destanı’nda Erkek Çocuklarına Verilen Adların Mitolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 172-197.
- SAKAOĞLU, Saim (2001), Türk Ad Bilimi I (Giriş), Ankara: TDK Yayınları: 780.
- SLATER, Anne Saxon ve FEINMAN, Saul (1985), “Gender and the phonology of North American first names”, Sex Roles, 13(7-8), 429-440.
- SÜMER, Faruk (1999), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları I-II, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- ŞAHİN, İbrahim (2015), Adbilim (Çerçeve, Terim, Yöntem ve Sınıflandırmalarıyla), Ankara: Pegem Yayınları.
- TRASK, Robert Larry (2007), Language and Linguistics: The Key Concepts, Taylor & Francis.
- UMAR, Bilge (1993), Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- UYĞUR, Sinan (2013), “Artvin İli Sarıbudak Köyü Ağzındaki Kişi Adları ile Bunlarda Meydana Gelen Ses Değişimleri”, Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, S 7, 63-103.
- VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil YAYINLARI.
- WHORL, Benjamin Lee (1956), Language, Thought, and Reality, Cambridge: Mass.: MIT Press.
- YILDIRIM, İlknur Esen (2016), “Çocuklara Verilen İsimler Üzerinden Türkiye’deki Sosyo-Kültürel Değişimin Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 909-925
APA | Bozkurt F (2020). TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. , 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
Chicago | Bozkurt Ferdi TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. (2020): 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
MLA | Bozkurt Ferdi TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. , 2020, ss.101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
AMA | Bozkurt F TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. . 2020; 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
Vancouver | Bozkurt F TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. . 2020; 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
IEEE | Bozkurt F "TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI." , ss.101 - 135, 2020. 10.34189/gtd.27.008 |
ISNAD | Bozkurt, Ferdi. "TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI". (2020), 101-135. https://doi.org/10.34189/gtd.27.008 |
APA | Bozkurt F (2020). TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. Gazi Türkiyat, 0(27), 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
Chicago | Bozkurt Ferdi TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. Gazi Türkiyat 0, no.27 (2020): 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
MLA | Bozkurt Ferdi TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. Gazi Türkiyat, vol.0, no.27, 2020, ss.101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
AMA | Bozkurt F TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. Gazi Türkiyat. 2020; 0(27): 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
Vancouver | Bozkurt F TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI. Gazi Türkiyat. 2020; 0(27): 101 - 135. 10.34189/gtd.27.008 |
IEEE | Bozkurt F "TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI." Gazi Türkiyat, 0, ss.101 - 135, 2020. 10.34189/gtd.27.008 |
ISNAD | Bozkurt, Ferdi. "TÜRK KİŞİ ADLARINDAKİ SES BİLGİSEL ÖZELLİKLERİN CİNSİYET TEMELLİ BİR KARŞILAŞTIRMASI". Gazi Türkiyat 27 (2020), 101-135. https://doi.org/10.34189/gtd.27.008 |