Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 49 Sayfa Aralığı: 419 - 436 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 11-06-2021

İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ

Öz:
İkinci Meşrutiyet dönemi yayınlarında Osmanlı nüfusunun genel olarak azaldığı, ilk evlenmeyaşının yükseldiği, evliliklerin oransal olarak düştüğü ve aile yapısının bozulmaya başladığı yönündebir gündem söz konusudur. Bu gündemin ortaya koyduğu endişeler, İttihat ve Terakki hükümetininnüfus ve aile politikasının şekillenmesinde önemli rol oynamış, evlilik üzerinde tartışılan bir kamumeselesine dönüşmüştür. Yusuf Cemil Bey, 1911 yılında evliliği ve aile kurmayı kolaylaştırmakamacıyla İstanbul Çemberlitaş’ta Teshil-i İzdivaç ve Teşkil-i Aile İdarehanesi’ni kurmuştur. Buİdarehane yayımladığı programında, İttihat ve Terakki hükümetinin özendirici nüfus ve evliliği teşvikpolitikalarına atıf yaparak vatani bir hizmet ifa ettiğini iddia etmekte ve teşebbüs-i şahsi olaraknitelendirdiği bu girişimini İkinci Meşrutiyet döneminin bir kazanımı olarak görmektedir. Osmanlısiyasi otoriteleri ise cemiyet olarak tanımlayamadıkları bu kurumu ticari faaliyet gösteren “bir nevikulüp” olarak nitelendirmektedirler. Bu makale, İdarehane’nin açılmasına dair Osmanlı siyasiotoritelerince düzenlenen yazışma ve belgeler ile İdarehane’nin kendini tanıtmak için yayımladığıProgram üzerinden Teshil-i İzdivaç ve Teşkil-i Aile İdarehanesi’nin kuruluşunu, statüsünü veçalışma tarzını irdelemektedir. Bu bağlamda, kuruluş amacını nüfusun artması yönündeki teshil-iizdivaç politikasına dayandıran İdarehane’nin İkinci Meşrutiyet atmosferinde evlilik arayışınıpiyasaya dönüştüren bir ticarethane olarak faaliyet gösterdiğini ve bu haliyle de Osmanlı toplumunuyeni bir evlilik arayışı pratiği ile tanıştırdığını iddia etmektedir.
Anahtar Kelime:

A MATRIMONIAL AGENCY IN THE SECOND CONSTITUTIONAL PERIOD: THE OFFICE OF FACILITATING MARRIAGE AND FAMILY FORMATION

Öz:
In the publications of the Second Constitutional period, there was an agenda that the Ottoman population has generally decreased, the age of first marriage has increased, the rate of marriage fell and the family structure began to deteriorate. This agenda played an important role in shaping the policies of Union and Progress government on population and family and marriage as a topic became a public matter to be discussed on. In 1911, Yusuf Cemil Bey established The Office of Facilitating Marriage and Family Formation to promote marriage and family establishment in Çemberlitaş, Istanbul. In its published program, the Office claimed that it is performing its national duty by referring to the incentive population and marriage promotion policies of the Union and Progress government and evaluated its initiative as a private enterprise, which is the achievement of the Second Constitutional era. Ottoman political authorities, on the other hand, described this institution, which they cannot define as a community (cemiyet), as a kind of commercial club. This article examines the establishment, status and working manner of the Office of Facilitating Marriage and Family Formation by focusing on the writings and documents issued by political authorities and the Program published by the Office to introduce itself to the audience. In this context, it claims that although the Office legitimized its establishment according to the policy of facilitating marriage to increase population, the Office operated as a commercial enterprise that turned the search for marriage into a market in the atmosphere of Second Constitutional period and thus introduced the Ottoman society to a new practice of seeking marriage.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • A. Arşiv Kaynakları
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
  • BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO). 3865/289859. (21 Şubat 1326/6 Mart 1911).
  • BOA, Dahiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti (DH.EUM.THR). 60/20.1a. (27 Şubat 1326/12 Mart 1911).
  • BOA, Dahiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti (DH.EUM.THR). 60/20.1b. (27 Şubat 1326/12 Mart 1911).
  • BOA, Dahiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti, Tahrirat Kalemi (DH.EUM.THR). 60/20.2. (27 Şubat 1326/12 Mart 1911).
  • BOA, Dahiliye Nezareti, Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH.MUİ). 142/45 (3 Mart 1327/16 Mart 1911).
  • B. Matbû Eserler ve Süreli Yayınlar
  • Ali Seydi. (1328/1912-1913). Terbiye-i ahlakiye ve medeniye (Mekatib-i idadiye mahsus). İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matb.
  • Cemiyetler Kanunu (1909). Mecmua-i Kavanin-i Cedide-i Osmaniyye.
  • Ferruh Niyazi. (1911, 20 Nisan). Teşkil-i Aile ve Teshili İzdivaç Cemiyet-i muhteremesinin tesisi münasebetiyle. Tecelli, 8, 12-13.
  • İlancılık ve izdivaç ilanları. (1914, 28 Mayıs). Musavver Malumat-ı Nafia, 14, 218-220.
  • İzdivaç. (1885, 1 Nisan). Mecmua-i Ebuzziya, 48, 1024-1025.
  • Kazım Şinasi. (1918, 4 Nisan). Şuun. Yeni Mecmua, 38, 237-238.
  • Mantegazza, P. (1316/1898-1899). Nasıl izdivaç etmelidir? (Süleyman Tevfik, Çev.). İstanbul: Tarik Matb.
  • Mükerrem Belkıs. (1913, 20 Eylül). İzdivaç ve usul-i izdivaç. Kadınlar Dünyası, 108, 4.
  • Teshil-i izdivaç cemiyetleri. (1911, 8 Haziran). Şehrah, 2.
  • Teshil-i izdivaç hakkında. (1910, 12 Mayıs). Sırat-ı Müstakim, 4 (88), 178.
  • Yusuf Cemil. (1330/1911). Teshil-i izdivaç ve teşkil-i aile programı. İstanbul: Çemberlitaş’ta Matbaa-i Osmaniye Sokağı Numara 33.
  • Ziya Gökalp. (1911, 8 Ağustos). Yeni hayat ve yeni kıymetler. Genç Kalemler, 2 (8), 138-141.
  • C. Kitap ve Makaleler
  • Altınbaş, N. (2014). Marriage and divorce in the late Ottoman Empire: Social upheaval, women’s rights, and the need for new family law. Journal of Family History, 39 (2), 114-125. doi: 10.1177/0363199013519126.
  • Balsoy, G. (2016). The Politics of reproduction in Ottoman society, 1838–1900. New York: Routledge.
  • Cocks, H. (2013). The Cost of marriage and the matrimonial agency in late Victorian Britain. Social History, 38 (1), 66–88. doi: 10.1080/03071022.2012.759774.
  • Duben, A. & Behar, C. (1998). İstanbul haneleri: Evlilik, aile ve doğurganlık 1880-1940. İstanbul: İletişim Yay.
  • İbrahim Şinasi. (2018). Şair evlenmesi (R. Durbaş, Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
  • Karakışla, Y. S. (2002, Ağustos). Karadeniz Ereğlisi Evlendiriciler Cemiyeti (1910). Toplumsal Tarih, 104, 26-29.
  • Karakışla, Y. S. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda savaş yılları ve çalışan kadınlar: Kadınları Çalıştırma Cemiyeti (1916-1923). İstanbul: İletişim Yay.
  • Keçeci Kurt, S. (2015). II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı kadın dergilerinde aile ve evlilik algısı. Belleten, 79 (286), 1073-1097.
  • Koç, Y. (2010). Osmanlı dönemi İstanbul nüfus tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8 (16), 171- 199.
  • Koraltürk, M. (1997, Ekim). Milli aileye ilişkin bir belge. Toplumsal Tarih, 46, 23-25.
  • Mansker, A. (2018). Marriages by the petites affiches: Advertising love, marital choice, and commercial matchmaking in Napoléon’s Paris. French Historical Studies, 41 (1), 1-31. doi: 10.1215/00161071- 4254595.
  • Toprak, Z. (1988, Mart). Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti: Kadın askerler ve milli aile. Tarih ve Toplum, 51, 34-38.
  • Toprak, Z. (1988, Mart). Osmanlı’da alafranga evlenme ilanları. Tarih ve Toplum, 51, 44-46.
  • Toprak, Z. (1994). Nüfus. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi (C. 6, s. 108-111). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yay.
  • Toprak, Z. (2017). Türkiye’de yeni hayat: İnkılap ve travma 1908-1928. İstanbul: Doğan Kitap.
  • Tunç Yaşar, F. (2018). II. Meşrutiyet döneminde yurttaşlık, ahlak ve medenilik eğitimi: Malumat-ı Medeniye ders kitapları. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, 52, 311-342. doi: 10.18589/oa.592187.
  • Tunç Yaşar, F. (2019). Evliliği kolaylaştırmak: Geç dönem Osmanlı’da izdivaç ilanları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (4), 2591-2609. doi: 10.15869/itobiad.616821.
  • Tunç Yaşar, F. (2019. Geç dönem Osmanlı kız mekteplerinde fennî ev idaresi eğitimi: Müfredat ve ders kitapları. Türkiyat Mecmuası, 29 (2), 591-620. doi: 10.26650/iuturkiyat.640768
  • Yüksel, A. (2014). Giresun’da evlendirme kampanyası (1864). Türk Dünyası Araştırmaları, 208, 323-332.
APA TUNÇ YAŞAR F (2020). İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. , 419 - 436.
Chicago TUNÇ YAŞAR Fatma İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. (2020): 419 - 436.
MLA TUNÇ YAŞAR Fatma İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. , 2020, ss.419 - 436.
AMA TUNÇ YAŞAR F İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. . 2020; 419 - 436.
Vancouver TUNÇ YAŞAR F İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. . 2020; 419 - 436.
IEEE TUNÇ YAŞAR F "İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ." , ss.419 - 436, 2020.
ISNAD TUNÇ YAŞAR, Fatma. "İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ". (2020), 419-436.
APA TUNÇ YAŞAR F (2020). İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(49), 419 - 436.
Chicago TUNÇ YAŞAR Fatma İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.49 (2020): 419 - 436.
MLA TUNÇ YAŞAR Fatma İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.49, 2020, ss.419 - 436.
AMA TUNÇ YAŞAR F İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(49): 419 - 436.
Vancouver TUNÇ YAŞAR F İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(49): 419 - 436.
IEEE TUNÇ YAŞAR F "İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.419 - 436, 2020.
ISNAD TUNÇ YAŞAR, Fatma. "İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BİR ÇÖPÇATANLIK AJANSI: TESHİL-İ İZDİVAÇ VE TEŞKİL-İ AİLE İDAREHANESİ". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 49 (2020), 419-436.