ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI
Yıl: 2019 Cilt: 2 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 178 - 193 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33439/ergonomi.544559 İndeks Tarihi: 29-07-2022
ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI
Öz: Mimari ürün olan mekân insanınfiziksel gereksinimlerine cevap vermek üzere biçimlenirken, alınan ergonomikararları, mekânın verimli kullanımı ve ihtiyaçların tam olarak karşılanması açısındanson derece önemlidir.Ergonomi için bir veritabanı oluşturan, insan vücutölçüleri ve vücut hareketleri ile hareketlerin sınırları gibi vücutözelliklerini inceleyen antropometri, yapılı çevrenin tasarlanmasında temelverileri oluşturur. Antropometrik ölçüler, cinsiyet, yaş, ırksal farklılıklar,fiziksel değişiklikler, sakatlık durumu gibi birçok etmene bağlı olarakdeğişiklik gösterir. Mimarlık ve tasarım pratiği büyükoranda anonim kullanıcı için yani sağlıklı genç yetişkinlerin antropometrikverilerine göre şekillenmektedir. Dolayısıyla ortalama kullanıcı için üretilmişmekanlar yaşlı, çocuk ve sakat bireyleri yaygın normların dışında bırakmakta vebahsedilen farklılıklar için yeni normlar üreterek gereksinimleriözelleştirilmektedir. Ancak yapılı çevrenin tasarlanmasında belirlenenkriterler tüm kullanıcılara eşit kullanım olanakları sağlayabilmelidir. Bu bağlamda ortaya atılan“evrensel tasarım” kavramı yapılı çevrenin, hizmetlerin ve ürünlerin yaş, statüve yeti farkı gözetmeden herkes için ulaşılabilir ve kullanılabilir şekildebiçimlenmesi ilkesine dayanır. Bu bakış açısı tüm insanların aynı şartlardanveya bu mümkün değilse eşit ve benzer şartlardan nasıl yararlanabileceğinaraştırılması fikrine dayanmaktadır. Çalışmakapsamında, yaş, cinsiyet ve sakatlık gibi farklı fiziksel eşiklere değinilmişve tüm kullanıcılar için eşit, özgür, güvenli ve rahat hissettiren mekanlarınnasıl biçimlendirilebileceği evrensel tasarım kavramı çerçevesinde elealınmıştır. Eşitlikçi ve esnek mekân tasarım çözümlerinin en küçük birimlerdenbaşlayarak tüm mekan ya da yapı ölçeğine kadar uygulanabileceği örnek tasarımçözümlemeleri ile açıklanmıştır.
Anahtar Kelime: THE CONCEPT OF UNIVERSAL DESIGN AS AN EGALITARIAN PLACE DESIGN APPROACH IN ERGONOMICS
Öz: The ergonomics decisions are very important in terms of the efficient use of the space and for the fulfillment of the needs while the space as an architectural product is shaped to respond to the physical needs of the human. Anthropometry, a database for ergonomics which analyze body properties such as human body sizes, movements and limits of the movements, forms the basic data in designing the built environment. Anthropometric measures indicate alteration depending on many factors such as gender, age, racial differences, physical changes, disability. However, the criteria determined in designing the built environment should be able to provide equal access opportunities for all users. In this context, the concept of “universal design” is based on the principle that the built environment, services and products can be reached and used without considering age, status and power. This point of view depends on the research idea of how all people can benefit from identical conditions, or if it's not possible how people can .benefit from paired and similar conditions Within the context of the study, different physical thresholds such as age, gender and disability were discussed and how equal, free, safe and comfortable spaces for all users can be shaped are considered within the framework of the universal design concept.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahioğlu, N. (2008). Kültürel-Tarihsel Kuram Çerçevesinde Çocuk Gelişimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 41, Sayı: 1, 163-186.
- Aközer, E. (2007). Özgürleştiren Tasarım, Dosya 04: Tasarım ve Özgürlük: Engelli İnsanlar ve Herkes İçin Tasarım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Bülten 46: 7-9, Ankara
- Beğer, T. ve Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve Yaşlılık Epidemiyolojisi, Klinik Gelişim Dergisi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Geriatri Bilim Dalı, Sayı 25: 1-3.
- Boduroğlu, Ş. (2005). Konutlarda Evrensel Tasarım Kavramı ve Örnekler Üzerinde Analizi, Sanatta Yeterlik Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Boyacı, S. (2017). Eşitleyen Mekanlar İçin Evrensel Tasarım, Beyond. İstanbul, Mekanda Adalet ve Sakatlık, Mekanda Adalet Derneği, 102-106.
- Braille Rail Görme Engelliler İçin Uygun Trabzan ve Tutunma Barları, Yanko Design (2012). Erişim Adresi:https://www.yankodesign.com/2012/05 /01/braille-rail-for-the-visually-impared/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- Central Library, Boston Public Library, ABD, American Libraries (2015). Erişim Adresi: https://americanlibrariesmagazine.org/2015/0 9/01/2015-library-design-showcase/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- Chicago Riverwalk ABD, Landezine, Lanscape Architecture Platform (2016). Erişim Adresi: http://www.landezine.com/index.php/2016/07 /chicago-riverwalk-expansion-by-sasaki/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Connell, B.R. Jones, M. Mace, R. Mueller, J. Steinfeld, E. Story, M. & Vanderheiden, G. (1997). The Principles of Universal Design, N.C. State University, The Center for Universal Design.
- Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri, Ankara Üniversitesi AÜHFD, 61 (2): 541-598.
- Çocuk Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranı, 1935- 2080 (2018). Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?i d=27596 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- Çocuklar İçin İç Mekan Oyun Alanları, The Importance of Safe Areas for those with Autism (2014). Erişim Adresi: https://lerablog.org/health/services/theimportance-of-safe-areas-for-those-withautism/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Çocuklar İçin İç Mekan Oyun Alanları, YSTER, Erişim Adresi:https://www.mercuryholidays.co.uk/oys ter/travel-tips/airport-tips-travelling-withkids/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Danışma Bankosu, William Paterson University, Hospitality Services, Information Desk, Erişim Adresi:https://www.wpunj.edu/hospitality/info rmation-desk.html Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- Delta Lavabo Trinsic Koleksiyonu Dokunmatik Mutfak Armatürleri, Otherideals (2018). Erişim Adresi: http://ohterideals.com/touch-freekitchen-faucet/touch-kitchen-faucet-ideas-deltasink-trinsic-collection-faucets-pot-fillers-andincluding-incredible-tap-soap-dispenser-2018/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Enabling Village, Redhill, Singapur, WOHA, Erişim Adresi:https://www.archdaily.com/801850/ena bling-villagewoha/5858a183e58ece1f960004a4-enablingvillage-woha-photo Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Flexible Tree Various Branches / Cellphone iPad Holder / Mug Coaster Rack / Key Chain Rack / Silicone Pot Holder / Trivet Mat / Pad Potholders, Heat Resistant, Non Slip, Multiple Purpose (Branches), Pinterest, Erişim Adresi: https://www.pinterest.co.uk/pin/18668834702 9714638/
- Follette Story M. S. M. (1998). Maximizing Usability: The Principles of Universal Design, Assistive Technology, 10:1, 4-12, DOI: 10.1080/10400435.1998.10131955
- Follette Story, M., Mueller, J. L., Mace, R. L. (1998). The Universal Design File: Designing For People Of All Ages & Abilities, NC State University, The Center for Universal Design.
- Gökgür, P. (2006). Yaşlıların Kentsel Mekanda Kendilerini Daha İyi İfade Edebilmeleri İçin Alınması Gereken Önlemler. Tasarım Kuram Dergisi, MSGSÜ, Sayı 4:71-77.
- Guggenheim Museum NY, ABD, Dezeen Magazine (2017). Erişim Adresi:https://www.dezeen.com/2017/06/09/s olomon-r-guggenheim-museum-frank-lloydwright-new-york-city/
- Guggenheim Museum NY, ABD, The Frank Lloyd Wrıght Building, Erişim Adresi: https://www.guggenheim.org/the-frank-lloydwright-building
- Guggenheim Museum NY, ABD, COAST - Collective Architecture Studio, Erişim Adresi: https://coastarc.com/g-u-g-g-e-n-h-e-i-m
- Güler, Ç. (1997). Ergonomiye Giriş, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
- Gündüz, A. (1996). Bedensel Engelliler Gözü ile Ülkemizdeki Yaşam Koşulları ve Yerleşim Sorunları, Diğerlerinin Konut Sorunları, Konut M. E. 316-325 TMMOB Mimarlar Odası.
- Gürünay Ö. (2018). Evrensel Tasarım İlkeleri Doğrultusunda Engelsiz Üniversite Kampüslerinin Tasarlanması Ve Biçimlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Sanatta Yeterlik Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
- Gürsoy Çuhadar, S. ve Lordoğlu, K. (2016). Demografik Dönüşüm Sürecinde Türkiye’de Yaşlanma ve Sorunlar. İstanbul Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 54./Mart 2016:63-80.
- Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel Tasarım, Tasarım Kuram Dergisi, Sayı 3: 93-101
- HARAC Casta Makas, Universal Design Style (2013). Erişim Adresi: http://www.universaldesignstyle.com/castauniversal-design-scissors/ Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- İlgar, L. ve İlgar, Ş. (2007). Yaşlılık Dönemi ve Yaşlının Gelişim Görevleri, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 7(2007-1): 147-156.
- İmamoğlu, V. (2015). İleri Yaşlardaki Türklerin Yaşam Çevreleri ve Daha İyi Bir Yaşam İçin Öneriler, METU JFA,2015/1, (32:1):105-119, Ankara.
- Kırgı, G. (2018). Mekanda Adalet ve Çocuk: Adaletsiz Ölçek ve Ölçeksiz Adalet, Beyond. İstanbul, Mekanda Adalet ve Çocuk, Mekanda Adalet Derneği, Mart Matbaacılık, 5-10.
- Meşhur, F. ve Tekin, M. (2018). Evrensel Tasarım Yaklaşımının Şehir Planlama Disiplini Bakış Açısı ile Değerlendirilmesi, Online Journal of Art and Design, Volume 6, Issue 5 (Special issue), December.
- Metro Giriş Turnikeleri, ST Electronics AFC Wide Gates, SGTrains (2011). Erişim Adresi: https://www.sgtrains.com/technologyfaregates.html
- Millennium Park BP Pedestrian Bridge, Chicago, Millennium Park Foundation, Art&Architecture (2019). Erişim Adresi: https://millenniumparkfoundation.org/artarchitecture/bp-bridge/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- Millennium Park BP Pedestrian Bridge Chicago, Land 8, Lanscape Architects Network, (2008). Erişim Adresi: https://land8.com/top-10- pedestrian-bridges/bp-bridge/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- M-Museum Leuven, Belçika, Blog: Thesıs Archıtectuur (2011). Erişim Adresi: http://www.carreaulinevandoren.be/thesisarchitectuur/ Erişim Tarihi: 2 Kasım 2018
- Mülayim, A. (2009). Bedensel Özürlüler İçin Mimari Mekân Tasarımı, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Edirne.
- Olguntürk, N. (2007). Evrensel Tasarım: Tüm Yaşlar, Farklı Yetenekler ve Çeşitli İnsanlık Durumları İçin Tasarım, Dosya 04: Tasarım ve Özgürlük: Engelli İnsanlar ve Herkes İçin Tasarım, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Bülten 46: 10-17.
- Otomatik Hastane Kapıları, ADC, Automatic Door Company (2004). Erişim Adresi: http://adc.com.pk/automatic-hospital-doors, Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- Özkul, A. E. (1996), Ergonomi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
- Öztürk, M. A. (2017). Adilin Eşitle Mücadelesi ve Evrensel Tasarım, Limitsiz Spor Engel Tanımayan Spor Platformu, Erişim Adresi: http://www.limitsizspor.com/Duyurular/ adilin-esitle-mucadelesi-ve-evrenseltasarim/183/2 Erişim Tarihi: 5 Kasım 2018
- Piktogram Örnekleri, Door Design for TWCM Restroom, Pinterest, Erişim Adresi: https://www.pinterest.ca /pin/403072235391092170/?lp=true Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- Piktogram Örnekleri, Universal Design, Meets The Exit Sign, Erişim Adresi: https://universaldesignmeetstheexitsign.com/7 -principles-and-universally-usable-design/ Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- Rampa Tasarımı, Ramp Design, Granite Ramp Design for Hospital. Erişim Adresi: http://sombrilla.info/ramp-design/ Erişim Tarihi: 6 Kasım 2018
- T.C. MEB Sağlık Hizmetleri (2016). Büyüme ve Gelişme, Ankara.
- TÜİK (2015). Haber Bülteni Sayı: 18617, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?i d=18617 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- TÜİK (2018). Haber Bülteni Sayı: 27595, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=27595 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- TÜİK (2018). Haber Bülteni Sayı: 27596, Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?i d=27596 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre En Az Bir Engeli Olan Nüfusun Oranı, Erişim (2015). Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?i d=18617 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018 Y aş Grubuna Göre Yaşlı Nüfus Oranı, 2013, 2017 (2018). Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=27595 Erişim Tarihi: 9 Kasım 2018
- Yıldız, S. (2014). Türkiye’de Turizm Tesislerinde Evrensel Tasarım İlkeleri Üzerine Bilgi Geliştirilmesi, İstanbul Örneğinde İrdeleme Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
- WHO, (2011-2001). ICIDH-2: International Classification of Functioning, Disability and Health, Cenevre.
- 1-10 Yaş Aralığındaki Çocukların Antropometrik Verileri, Antropometrics for Children. Erişim Adresi: http://s3images.coroflot.com/user_files/individ ual_files/original_199095_VejfChOXIdBSpNIT2E TqTdNCQ.jpg Erişim Tarihi: 8 Kasım 2018
| APA | Akyıldız Hatırnaz A (2019). ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. , 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| Chicago | Akyıldız Hatırnaz Aslı ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. (2019): 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| MLA | Akyıldız Hatırnaz Aslı ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. , 2019, ss.178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| AMA | Akyıldız Hatırnaz A ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. . 2019; 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| Vancouver | Akyıldız Hatırnaz A ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. . 2019; 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| IEEE | Akyıldız Hatırnaz A "ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI." , ss.178 - 193, 2019. 10.33439/ergonomi.544559 |
| ISNAD | Akyıldız Hatırnaz, Aslı. "ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI". (2019), 178-193. https://doi.org/10.33439/ergonomi.544559 |
| APA | Akyıldız Hatırnaz A (2019). ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. Ergonomi (Online), 2(3), 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| Chicago | Akyıldız Hatırnaz Aslı ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. Ergonomi (Online) 2, no.3 (2019): 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| MLA | Akyıldız Hatırnaz Aslı ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. Ergonomi (Online), vol.2, no.3, 2019, ss.178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| AMA | Akyıldız Hatırnaz A ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. Ergonomi (Online). 2019; 2(3): 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| Vancouver | Akyıldız Hatırnaz A ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI. Ergonomi (Online). 2019; 2(3): 178 - 193. 10.33439/ergonomi.544559 |
| IEEE | Akyıldız Hatırnaz A "ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI." Ergonomi (Online), 2, ss.178 - 193, 2019. 10.33439/ergonomi.544559 |
| ISNAD | Akyıldız Hatırnaz, Aslı. "ERGONOMİ ÇERÇEVESİNDE EŞİTLİKÇİ MEKAN ÜRETİM YAKLAŞIMI OLARAK “EVRENSEL TASARIM” KAVRAMI". Ergonomi (Online) 2/3 (2019), 178-193. https://doi.org/10.33439/ergonomi.544559 |
