Keleci Kelimesi Hakkında
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 70 Sayfa Aralığı: 49 - 68 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat4401 İndeks Tarihi: 26-06-2021
Keleci Kelimesi Hakkında
Öz: Türkçe ile Moğolca arasındaki dilsel ilişki,Altay Dilleri Teorisi bağlamında birçokaraştırmaya konu olmuş ve yeni çalışmalarla daiki dil arasındaki ilişkiyi anlama yolunda önemliipuçları ortaya çıkmıştır. Türkçe ile Moğolcaarasında Altay Dil Birliği döneminde başlayanetkileşim, her iki dilin yan yana ve bazen iç içebirlikteliği noktasında tarihî süreç içindengünümüze kadar gelmiştir. Türkçe ileMoğolcanın, "Altay dili"nin birer lehçesi olarakbir arada geçirdikleri devrin bir sonucu olarak buiki dilde bugün de gerek kelime ve gerekse şekilbakımından birçok ortak esas vardır. Bukelimelerden biri de çalışmamıza konu olankelecidir.Türkçenin tarihî metin ve sözlükleri, kelecininEski Türkçeden günümüze değin yolculuğununhiç kesilmediğini, hemen bütün tarihî Türklehçelerinde çoğunlukla “söz, laf, konuşma,hikâye” gibi yakın anlamlarda kullanıldığınıortaya koymaktadır.Bugün Anadolu ağızlarında ve çağdaş Türklehçelerinde farklı fonetik varyantlarıylakullanımına devam edilen kelecinin kökeni,etimolojik çalışmalarda çoğunlukla Moğolcayadayandırılmasına rağmen kelimenin yapısı vekökeni hakkında ayrıntılı bir bilgi verilmediğitespit edilmiştir.Bu çalışmada literatür taraması yoluyla eldeedilen veriler ışığında kelecinin etimolojikçalışmalardaki/sözlüklerdeki izahı üzerindedurularak kökeni hususuna ayrıntılı olarakdeğinilmiş ve tarihî Türk lehçeleri temelinde budönemlerin genel özelliklerini yansıtan eserleryoluyla kelimenin ortaya koyduğu sözlüksel vesöz dizimsel farklılıkları gösteren kullanımlarınayer verilerek bu kullanımlar üzerindedeğerlendirmeler yapılmıştır.
Anahtar Kelime: About The Word 'Keleci'
Öz: The linguistic relationship between Turkish and Mongolian has been researched in the context of the Altaic Language Theory for a hundred years, and new studies have revealed important clues to understand the relationship between the two languages. The interaction between Turkish and Mongolian, which started in the period of the Altaic Language Union, has reached today through the historical process in terms of the coexistence of both languages side by side and sometimes intertwined. As a result of the time Turkish and Mongolian have spent together as a dialect of "Altaic language", these two languages still have many common principles both in terms of words and forms. One of these words is “keleci” which is the subject of our study. The origins of the “keleci”, which is still used today in Anatolian dialects and modern Turkish dialects with different phonetic variants, have been mostly based on Mongolian in etymologicalstudies. The historical texts and dictionaries of Turkish reveal that the word “keleci'' has been used since the Old Turkish until today, and it is mostly used in almost all historical Turkish dialects with close meanings such as “words, conversations, speech, and stories.” In this study, in the light of the data obtained through the literature review, the explanation of the word "keleci" in the etymological studies/dictionaries is emphasized. Also, evaluations were made over the uses of the word, which show the lexical and syntactic differences of the word, through the works reflecting the general characteristics of these periods on the basis of historical Turkish dialects.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akyıldız Ay, D. (2017). “Ses Sembolizmi ve Ses-Anlam Uyumunun Farklı Bir Sınıflandırma Denemesi”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57, 17-27.
- Ata, A. (2013). Karahanlı Türkçesinde İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası, Giriş-MetinNotlar-Dizin). Ankara: TDK Yayınları.
- Atalay, B. (20). Kâşgarlı Mahmud Divanü Lûgat-it Türk I-II-III. Ankara: TDK Yayınları.
- Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa, Hurşidname (İnceleme-Metin-Sözlük, Konu Dizini). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Bakır, A. (2009). Yazıcızâde Ali Tevârîh-i l-i Selçuk (Oğuznâme-Selçuklu Tarihi) (GirişMetin-İnceleme). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
- Canpolat, M., Önler, Z. (2007). İshak bin Murâd Edviye-i Müfrede. Ankara: TDK Yayınları.
- Cin, A. (2011). Türk Edebiyatının İlk Yûsuf ve Züleyhâ Hikâyesi Ali’nin Kıssa-yı Yûsuf’u. Ankara: TDK Yayınları.
- Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
- Dorfer, G. (1963-75). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I-IV. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
- Dilçin, C. (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- Ergin, M. (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı II İndeks-Gramer. Ankara: TDK Yayınları.
- Ergin, M. (2011). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Tıpkıbasım. Ankara: TDK Yayınları.
- Ersoy, F. (2019). “Altay Dil Ailesinin İki Önemli Kolu: Moğolca ve Türkçe”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C 3, 1, 65-86.
- Ersoylu, H. (2001). Lokmanî Dede Menâkıb-ı Mevlâna. Ankara.
- Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin Grameri. (Çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları.
- Gül, B. (2015). “Orta Asya’dan Anadolu’ya Moğol Yayılımın Dilsel Sonuçları”. Türk Bilig, 30, 187-200.
- Gülensoy, T. (1974). “Eski ve Orta Türkçede Moğolca Kelimeler ve Moğolca-Türkçe Müşterek Kelimeler Üzerine Notlar”. Türkoloji Dergisi, C 6, 1, 235-259.
- Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Karaağaç, G. (2020). “Sözlüklerimizde Halk Etimolojisi”, Belgü, 5, 7-18.
- Karamanlıoğlu, A. F. (1989). Seyf-i Sarâyî- Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-Türkî). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Kaymaz, Z. (2011). “Yunus Emre'nin Şiirlerinde Moğolca Kaynaklı Kelimeler” X. Uluslararası Yunus Emre Sevgi Bilgi Şöleni. 6-8 Mayıs 2010. Eskişehir. 569-574.
- Kök, A. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, 1v/ 235v/2). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Korkmaz, Z. (1986). “Türkçe ile Moğolca Arasında Ortaklaşan Unsurlar ve Moğolcanın Türk Dili Araştırmalarındaki Yeri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1986, 43-52.
- Kotwicz, W. (1962). İssledovaniya Po Altayskim Yazıkam. Moskova: Izdatel’stvo Innostrannoy Literaturi.
- Krueger, J. R. (2002). “Eski Türkçede Moğolca”. (Çev. Mustafa F. Kaçalin). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 206-214.
- Lessing, F. D. (2017). Moğolca-Türkçe Sözlük. (Çev. Günay Karaağaç). Ankara: TDK Yayınları.
- Özkan, M. (1992). Mahmûd bin Kadî-i Manyâs Gülistan Tercümesi (Giriş-İnceleme-MetinSözlük), Ankara: TDK Yayınları.
- Özyetgin, A. M. (1996). Altınordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslûp İncelemesi. Ankara: TDK Yayınları.
- Paçacıoğlu, B. (1993). Battal-name: İnceleme-Metin-İndeks. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Poppe, N. (2016). Moğol Yazı Dilinin Grameri. (Çev. Günay Karaağaç). Ankara: TDK Yayınları.
- Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
- Saruul-Erden, M. (2002). Mongol Helniy Nöhtsöl Büteevriyn Ügdzüyn Tüühen Huv’sgal. (Ayanda Tsegtsreh Togtoltsoonı Onol bolon Evolyutsiyn Surgaalaar) Ulaanbaatar.
- Sertkaya, O. F. (2009) “Dîvânü Lugâti’t-Türk’te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir? veya Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lugâti’t-Türk’ünde Yabancı Dillerden Kelimeler”. Dil Araştırmaları, 5, 9-38.
- Şçerbak, A. (2006). “Erken Türk-Moğol Dil İlişkileri (VIII-XIV. yy.)”. (Çev. Gülsüm Killi). Türkbilig, 11, 221-234.
- Şçerbak, A. (2011). “Türk-Moğol Dili İlişkileri (Dillerin Birbirinden Etkilenme ve Birbirlerine Karışma Sorunu Üzerine)”. (Çev. Leyla Babatürk). Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 9-32.
- Taş, İ. (2015). Süheyl ü Nev-Bahâr’da Eskicil Ögeler. Ankara: TDK Yayınları.
- Tatcı, M. (2014). Yûnus Emre Dîvân-ı İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları.
- Tavkul, U. (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Temir, A. (1955). “Türkçe ile Moğolca Arasındaki İlgiler”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1-2, 1-23.
- Terbish, B. (2019). Türkiye Türkçesi ve Çağdaş Moğolcada Çatı. Ankara: TDK Yayınları.
- Tietze, A. (2009). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı C IV. İstanbul-Wien: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tuna; O. N. (1972). “Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler I”. Türkiyat Mecmuası, XVII, 209-250.
- Tülübaş, T. (2017). Hüsrev ü Şîrin Metin-Dil Özellikleri-Gramatikal Dizin. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Türk Dil Kurumu. (2009). Türkiye Halk Ağzından Derleme Sözlüğü C. III. Ankara: TDK Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (2009). Tarama Sözlüğü IV. Ankara: TDK Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (2009). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
- Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, 235v/3- 450r/7). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Üşenmez, E. (2014). Eski Anadolu Türkçesinde Arkakik (Eski) Öğeler. İstanbul: Akademik Kitaplar.
- Yavuz, K. (2000). şık Paşa-Garib-nâme, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları,
- Yavuz, K. (2007). Mu’înî’nin Mesnevî-i Murâdiyye’si Mesnevi Tercüme ve Şerhi II. Cilt. Konya: Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
- Yudahin, K. K. (2011). Kırgız Sözlüğü. (Çev. Abdullah Taymas. Ankara: TDK Yayınları.
- Yüce, N. (2014). Ebu’l-Kasım Cârullâh Mahmûd bin ‘Omar Bin Muhammed Bin Ahmed EzZamahşarî El-Hvârizmî, Mukaddimetü’l-Edeb, Harezm Türkçesi İle Tercümeli Şuşter Nüshası. Ankara: TDK Yayınları. http://www.kulturturizm.gov.tr/ https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10703,metinpdf.pdf?0
APA | ekşioğlu s (2021). Keleci Kelimesi Hakkında. , 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
Chicago | ekşioğlu serap Keleci Kelimesi Hakkında. (2021): 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
MLA | ekşioğlu serap Keleci Kelimesi Hakkında. , 2021, ss.49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
AMA | ekşioğlu s Keleci Kelimesi Hakkında. . 2021; 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
Vancouver | ekşioğlu s Keleci Kelimesi Hakkında. . 2021; 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
IEEE | ekşioğlu s "Keleci Kelimesi Hakkında." , ss.49 - 68, 2021. 10.14222/Turkiyat4401 |
ISNAD | ekşioğlu, serap. "Keleci Kelimesi Hakkında". (2021), 49-68. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4401 |
APA | ekşioğlu s (2021). Keleci Kelimesi Hakkında. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(70), 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
Chicago | ekşioğlu serap Keleci Kelimesi Hakkında. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.70 (2021): 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
MLA | ekşioğlu serap Keleci Kelimesi Hakkında. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.70, 2021, ss.49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
AMA | ekşioğlu s Keleci Kelimesi Hakkında. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
Vancouver | ekşioğlu s Keleci Kelimesi Hakkında. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 49 - 68. 10.14222/Turkiyat4401 |
IEEE | ekşioğlu s "Keleci Kelimesi Hakkında." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.49 - 68, 2021. 10.14222/Turkiyat4401 |
ISNAD | ekşioğlu, serap. "Keleci Kelimesi Hakkında". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 70 (2021), 49-68. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4401 |