Yıl: 2021 Cilt: 50 Sayı: 229 Sayfa Aralığı: 393 - 417 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 04-08-2021

LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ

Öz:
Bu araştırmanın temel amacı araştırmaya katılan lise öğrencilerinin siber zorbalık, siber mağduriyet ve okul tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesidir. Araştırmada ayrıca siber zorbalık, siber mağduriyet ve okul tükenmişliğinincinsiyet, okul türü ve sınıf düzey değişkenleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Son olarak da siber zorbalık ve mağduriyetin, okul tükenmişliğinin anlamlı yordayıcısı olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın verileri,2015-2016 eğitim-öğretim yılında Hatay ili Kırıkhan ilçesinde bulunan on lisedeöğrenim gören toplam 604 öğrenciden toplanmıştır. Veriler siber zorbalık ölçeğive okul tükenmişlik ölçeği ile toplanmıştır. Betimsel analizler sonucunda araştırmaya katılan öğrencilerin siber zorba davranışları “haftada hiç” ile “haftadabir kez” düzeyleri arasında sergiledikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin okul tükenmişliklerinin cinsiyetleri ve okul türlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği, siberzorbalık düzeylerinin ise sadece okul türüne göre anlamlı farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Okul tükenmişliği açısından kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre,meslek liselerinde öğrenim görenlerin diğer liselerdeki öğrencilere göre anlamlıdüzeyde daha fazla tükenmişlik yaşadıkları belirlenmiştir. Siber zorbalık açısından ise Anadolu Liselerinde öğrenim gören öğrencilerin diğer liselerdeki öğrencilere göre hem daha fazla siber zorbalık yaptıkları hem de siber zorbalığa dahafazla maruz kaldıkları belirlenmiştir. Regresyon analizi sonucunda ise, siber zorbalık yapmanın ve siber zorbalığa maruz kalmanın okul tükenmişliğinin anlamlı yordayıcıları oldukları ve okul tükenmişliğine ait varyansın yaklaşık %11’iniaçıkladıkları belirlenmiştir.
Anahtar Kelime:

CYBERBULLYING, CYBERVICTIMIZATION, AND SCHOOL BURNOUT AMONG HIGH SCHOOL STUDENTS

Öz:
The main purpose of this research is to determine the high school students' levels of cyberbullying, cyber-victimization and school burnout. It is also aimed to investigate students’ levels of cyberbullying, cyber-victimization and school burnout in terms of gender, school type and grade level variables. Finally, it is aimed to investigate whether cyberbullying and cybervictimization are significant predictors of school burnout. A total of 604 students from 10 different high schools in Kırıkhan district of Hatay province during 2015-2016 academic year participated to the study. Cyber bullying scale and school burnout scale were used to collect data. As a result of the descriptive analyzes, it was found that participating students’ frequency of cyberbullying behaviors ranged between "never" to "once a week". The results also showed that the students' levels of burnout differed significantly according to gender and school type, while their cyberbullying behavior showed a significant difference only according to the school type. In terms of school burnout, it was found that compared to the males, female students had experienced burnout more, and students from vocational schools experienced burnout more than students attending to other types of high schools. In terms of cyberbullying, it was found that the students who study at Anatolian High Schools both do more cyberbulling and are cyberbullied more than the students of other high school. As a result of the regression analysis, cyberbullying and cybervictimization were found to be significant predictors of school burnout and they together explain about 11% of the total variance in school burnout scores.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKBARI, R., & ROUDI, A. E. (2020). Reasons of burnout: The case of Iranian english language teachers. Psychological Studies, 65(2), 157-167.
  • AKÇA SÜMENGEN A, AKYÜZ A. (2020). Lise öğrencilerinin siber zorbalığa maruz kalma durumlarını etkileyen faktörler, Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(3). 214-21
  • AKSARAY, S. (2011). Siber zorbalık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2). 405-432.
  • AKÖZLÜ, Z. (2019, 21-23 Mart). Adölesanlarda siber zorbalığa maruziyetin sonuçları: Siber mağduriyet. 1. Uluslararası şiddeti Anlamak Kongresi. MEF Üniversitesi, İstanbul. Erişim: http:// openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/3211
  • ALTAN, T., ve ELDELEKLİOĞLU, J. (2019). Lise öğrencilerinde siber zorbalığın yordayıcısı olarak siber mağduriyet ve duygusal zekâ. Elementary Education Online, 18(4). Erişim: http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/3040.
  • ATİK, S., ve ÖZER, N. (2020). Lise öğrencilerinin öğretmene güvenleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkide okula karşı tutum, okula yabancılaşma ve okul tükenmişliğinin doğrudan ve dolaylı rolü. Eğitim ve Bilim, 45(202). DOI: http://dx.doi.org/10.15390/ EB.2020.8500
  • AYPAY, A. (2012). Ortaöğretim öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12, 782-787.
  • AYPAY, A. ve ERYILMAZ, A. (2011). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 26-44.
  • BANKS, R. (2000). Bullying in schools. ERIC Review, 7(1), 12–14.
  • BABAOĞLAN, E. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişliğin bazı değişkenlere göre araştırılması. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 55-67.
  • BALCI, Ş., & KARAMAN, S. Y. (2020). Social media usage, self-presentation, narcissism, and self-esteem as predictors of Instagram addiction: An ıntercultural comparison. Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 1213-1239.
  • BAŞARAN, İ. E. (1999). Eğitime giriş. Ankara: Yargıcı Matbaası.
  • BİLGİZ, S., & PEKER, A. (2020). Ergenlerde kişisel ve çevresel faktörlerin siber zorbalık davranışını yordaması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(2), 430-447. DOI:10.30703/ cije.613212
  • BHAT, C. S. (2008). Cyber bullying: Overview and strategies for school counsellors, guidance officers, and all school personnel. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 18(1), 53-66.
  • BREWSTER, C., & RAILSBACK, J. (2001). Schoolwide prevention of bullying. Portland, O.R: Northwest Regional Educational Laboratory.
  • BULUT, S. (2008). Okullarda görülen öğrenciden öğrenciye yönelik şiddet olaylarının bazı değişkenler açısından arşiv araştırması yöntemiyle incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 23-38.
  • BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., ÇAKMAK, E. K., AKGÜN, Ö. E., KARADENİZ, Ş. VE DEMİREL, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayımcılık.
  • CEMALOĞLU, N., & KARADAĞ, C. A. (2019). Okul müdürlerinin siber zorbalığa ilişkin görüşleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 10(20), 64-81.
  • COY, D. R. (2001). Bullying: ERIC/CASS digest. Available from http://www.eric .ed.gov
  • CHADWİCK, S. (2014). Impacts of cyberbullying, building social and emotional resilience in schools. North Ryde, NSW-Australia: Springer Science & Business Media.
  • ÇAPRİ, B., GÜNDÜZ, B., & GÖKÇAKAN, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu’nun (Mte-Öf) Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 134-147.
  • ÇAKMAK, A., VE ŞAHİN, H. (2017). Ortaokula devam eden öğrencilerin algıladıkları sosyal desteğin okul tükenmişliğine etkisinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 569-582.
  • ÇINKIR, Ş., & KARAMAN-KEPENEKÇİ, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(34), 236–253.
  • DİLMAÇ, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
  • DONAT, M., RÜPRICH, C., GALLSCHÜTZ, C., & DALBERT, C. (2020). Unjust behavior in the digital space: The relation between cyber-bullying and justice beliefs and experiences. Social Psychology of Education, 23(1), 101-123. DOI: https://doi.org/10.1007/s11218-019-09530-5
  • DÖNMEZ, B. (2001). Okul güvenliği sorunu ve okul yöneticisinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 63-74.
  • DUMAN, N., BRIDGE, E. (2019). Siber mağduriyet. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10 (17), 1156-1178. DOI: 10.26466/opus.528679
  • DURUHAN, K VE ŞAD, S.N. (2006). Çocuk suçları ve okulda şiddet (Malatya örneği). Şule Erçetin (Ed.) Okullarda Şiddet ve Çocuk Suçluluğu: Eğitim ve Şiddet (275-315). Ankara: Hegem Yayınları.
  • ERDUR-BAKER, Ö., & KAVŞUT, F. (2007). Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (27), 31-42.
  • FRAENKEL, J., WALLEN, N., & HYUN, H. (2012). How to design and evaluate research in education. (8th Ed.). New York, USA: McGraw-Hill.
  • GÖLPEK-SARI, F, SEFEROĞLU, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık durumları ile sanal zorbalık yapma ve mağdur olma durumlarının incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 6(1), 54-76. Erişim: https://dergipark. org.tr/tr/pub/ojtac/issue/46712/478297
  • LAM, L. T., & LI, Y. (2013). The validation of the e-victimisation scale (E-VS) and the e-bullying scale (E-BS) for adolescents. Computers in Human Behavior, 29, 3-7.
  • KARACA, H. (2019). Ortaokul öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetle, internet bağımlılığı, aile işlevleri ve ebeveynlerin internet kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • KARASAR, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (26. Basım), Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • KAYNAK, S., ve KAYNAK, A. (2019). Examination of social media usage disorders of middle school students ın terms of different variables. The Eurasia Proceedings of Educational and Social Sciences, 14, 73-77.
  • KUTSAL, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • KUTSAL, D., & BİLGE, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 37(164). 283-297.
  • LEE, J., PUIG, A., KIM, Y. B., SHIN, H., LEE, J. H. VE LEE, S. M. (2010). Academic burnout profiles in Korean adolescents. Stress and Health, 26(5), 404-416.
  • MASLACH, C., SCHAUFELI, W. B., & LEITER, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422.
  • MİLLİYET. (2015, 16 Ekim). Yoksul olduğu için dalga geçilen 14 yaşındaki genç intihar etti. Erişim: http://www.milliyet.com.tr/yoksul-oldugu-icin-dalga-gecilen/dunya/detay/ 2133110/default.htm
  • MITCHELL, K. J., YBARRA, M., & FINKELHOR, D. (2007). The relative importance of online victimization in understanding depression, delinquency, and substance use. Child Maltreatment, 12(4), 314-324.
  • OLWEUS, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Cambridge, MA: Blackwell Publishing. ÖĞÜLMÜŞ, S. (2006). Okullarda şiddet ve alınabilecek önlemler. Eğitime Bakış, 2(7), 16-24.
  • ÖZDEMİR, Y. (2015). Ortaokul öğrencilerinde okul tükenmişliği: Odev, okula bağlılık ve akademik motivasyonun rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 27-35.
  • ÖZER, N. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul güvenliğine ilişkin algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
  • ÖZER, N. (2017, 18-24 Eylül). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve okul tükenmişliği. 1st International Congress on Social Sciences, Universidad De Malaga: Malaga-İspanya.
  • ÖZER, N, DÖNMEZ, B, VE CÖMERT, M. (2012). Friedman okul müdürleri tükenmişlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 105-121.
  • PARVIAINEN, M., AUNOLA, K., TORPPA, M., LERKKANEN, M. K., POIKKEUS, A. M., & VASALAMPI, K. (2020). Early Antecedents of School Burnout in Upper Secondary Education: A Five-year Longitudinal Study. Journal of Youth and Adolescence, 1-15.
  • PATCHIN, J. W., & HINDUJA, S. (2006). Bullies move beyond the schoolyard a preliminary look at cyberbullying. Youth violence and juvenile justice, 4(2), 148-169.
  • PATCHIN, J. W., & HINDUJA, S. (2010). Cyberbullying and self-esteem. Journal of School Health, 80(12), 614-621.
  • PEKER, A., EROĞLU, Y., & ADA, Ş. (2012). Ergenlerde siber zorbalığın ve mağduriyetin yordayıcılarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 185-206
  • PİŞKİN, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(2), 531-562.
  • SABAH. (2011, 18 Nisan). Urfa’da yürek burkan intihar. Erişim: http://www.sabah.com.tr/yasam/2011/04/18/urfada-yurek-burkan-intihar
  • SCHAUFELI, W. B., MARTINEZ, I. M., PINTO, A. M., SALANOVA, M., & BAKKER, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students a cross-national study. Journal of cross-cultural psychology, 33(5), 464-481.
  • SEÇER, I., & GENÇDOĞAN, B. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Eğitim Dergisi, 1(2), 1-13.
  • SHARIFF, S. (2009). Confronting cyber-bullying: What schools need to know to control misconduct and avoid legal consequences. New York, NY: Cambridge University Press.
  • SMITH, P.K., MORITA, Y., JUNGER-TAS, J., OLWEUS, D., CATALANO, R. AND SLEE, P. (eds). (1999). The nature of school bullying: A crossnational perspective, London: Routledge.
  • ŞAHİN, M., SARI, S.V., ÖZER, Ö. & ER, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarda bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
  • TÜRKİYE İstatistik Kurumu-TUİK (2020). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması, Erişim: http://www.tuik.gov.tr/HbPrint. do?id=24862
  • TUĞ-KAROĞLU, T, ÇILĞIN, M. (2020). Lise öğrencilerinin siber zorbalığı ve siber mağduriyeti üzerine bir çalışma. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1), 344-355. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/josse/issue/54491/689282
  • TURLIUC, M. N., MĂİREAN, C., & BOCA-ZAMFIR, M. (2020). The relation between cyberbullying and depressive symptoms in adolescence. The moderating role of emotion regulation strategies. Computers in Human Behavior, 109, 106341. DOI: 10.1016/j.chb.2020.106341
  • UZUN, K., ve KARATAŞ, Z. (2019). Okul tükenmişliğinin yordayıcısı olarak akran zorbalığı ve siber mağduriyet. Journal of International Social Research, 12(62), 1108-1118.
  • VATAN (2016, 11 Haziran). Arkadaşları çıplak videosunu paylaşınca intihar etti. Erişim: http://www. gazetevatan.com/arkadaslari-ciplak-videosunu-paylasinca-intihar-etti-955000-dunya
  • YAVUZER, Y. (2011). Okullarda saldırganlık/şiddet: okul ve öğretmenle ilgili risk faktörleri ve önleme stratejileri. Millî Eğitim Dergisi, 41(192), 43-6
  • YBARRA, M. L., & MITCHELL, K. J. (2007). Prevalence and frequency of Internet harassment instigation: Implications for adolescent health. Journal of Adolescent Health, 41(2), 189-195.
  • YBARRA, M.L., MITCHELL, K.J., WOLAK, J., & FINKELHOR, D. (2006). Examining characteristics and associated distress related to Internet harassment: Findings from the second youth Internet safety survey. Pediatrics,118, 1169–1177.
  • YORULMAZ, M. ve YORULMAZ, S . (2020). Lise öğrencilerinin sosyal ağ sitelerini kullanma sürelerinin akademik başarılarına etkisi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6 (3) , 27-39 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/auad/issue/56247/696994
  • ZHANG, Y., GAN, Y., & CHAM, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences, 43, 1529-1540.
  • WANAT, C. L. (1996). Defining safe schools. Journal for A Just & Caring Education,2(2), 121–133.
  • WILLARD, N. (2006). Cyberbullying and cyberthreats. Eugene, OR: Center for Safe and Responsible Internet Use.
APA Ozer N, Şad S (2021). LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. , 393 - 417.
Chicago Ozer Niyazi,Şad Süleyman Nihat LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. (2021): 393 - 417.
MLA Ozer Niyazi,Şad Süleyman Nihat LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. , 2021, ss.393 - 417.
AMA Ozer N,Şad S LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. . 2021; 393 - 417.
Vancouver Ozer N,Şad S LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. . 2021; 393 - 417.
IEEE Ozer N,Şad S "LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ." , ss.393 - 417, 2021.
ISNAD Ozer, Niyazi - Şad, Süleyman Nihat. "LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ". (2021), 393-417.
APA Ozer N, Şad S (2021). LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. Milli Eğitim, 50(229), 393 - 417.
Chicago Ozer Niyazi,Şad Süleyman Nihat LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. Milli Eğitim 50, no.229 (2021): 393 - 417.
MLA Ozer Niyazi,Şad Süleyman Nihat LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. Milli Eğitim, vol.50, no.229, 2021, ss.393 - 417.
AMA Ozer N,Şad S LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. Milli Eğitim. 2021; 50(229): 393 - 417.
Vancouver Ozer N,Şad S LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ. Milli Eğitim. 2021; 50(229): 393 - 417.
IEEE Ozer N,Şad S "LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ." Milli Eğitim, 50, ss.393 - 417, 2021.
ISNAD Ozer, Niyazi - Şad, Süleyman Nihat. "LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SİBER ZORBALIK, SİBER MAĞDURİYET VE OKUL TÜKENMİŞLİĞİ". Milli Eğitim 50/229 (2021), 393-417.