TY  - JOUR
TI  - Arapkirli Hüseyin Avni Tarafından Yazılmış Bir İcazetname: Tahkik ve Değerlendirme
AB  - Son devrin önde gelen âlimlerinden Arapkirli Hüseyin Avni, ilk tahsilinibabasından ve doğup büyüdüğü bölgenin (Malatya ve civarı) âlimlerindenalmış olup, daha sonra Beyazıt Medresesi müderrislerinden Bayburtlu HüseyinHüsnü Efendi ile Şeyhülislâm Bodrumlu Ömer Lutfi Efendi’nin ders halkalarınadevam ederek her ikisinin de icâzetli talebelerinden olmuştur. Kelâm ve hadisilmine katkıları ile daha çok öne çıkan Hüseyin Avni, her yılın ramazan ayındapadişahın meclisinde yapılan ve devlet erkanının da katıldığı huzur derslerinemuhatap ve mukarrir olarak iştirak eden seçkin kişilerdendir. Bir dönemeser telif etmek maksadıyla eğitim faaliyetlerine ara vermek istemişse deöğrencilerinin ısrarlı taleplerine karşı koyamayıp ders vermeye devam etmiştir.Eldeki mevcut bilgilere göre Hüseyin Avni, eğitim faaliyetlerini Beyazıt Camiive Laleli Camii medreselerinde sürdürmüş, ders halkaları neticesinde başarılıolan iki ayrı öğrenci grubuna icazet vermiş ve bu faaliyetinden ötürü resmîdevlet nişanı ile taltîf edilmiş muteber bir şahsiyettir. Hüseyin Avni, OsmanlıDevleti’nin son dönemlerinde resmî eğitim kurumlarında müderris ve idareciolarak çalışmış, eğitim komisyonlarında üyelik yapmış, Cumhuriyet’inkurulmasının akabinde ise Dârülfünun İlâhiyat Fakültesi’nde kelâm ve hadistarihi dersleri vermiştir. İlahiyat Fakültesi’nden 1934 yılında emekli olduktansonra ömrünün kalan yirmi yılını şahsî kütüphanesinde kitaplarıyla baş başageçiren Hüseyin Avni, 1954 yılında vefat etmiş ve Edirnekapı Şehitliği’nedefnedilmiştir. Yakın talebelerinden M. Hazmi Tura’nın ifadesiyle “metin birhâfıza ve süratli bir intikale sahip, tam bir zühd ve takvâ âbidesi” şeklinde tavsifedilen Hüseyin Avni, İslam Ansiklopedisi’nin verdiği bilgilere göre üçü nahv, birikelâm ve biri de ahlaka dair olmak üzere toplam beş eser telif etmiştir. Bunundışında, hakkında yapılan bir yüksek lisans tez çalışmasında, hadis ilmine dairyayınlanmamış beş ayrı eserinden ve çoğu kelâm alanında olmak üzere muhtelifdergilerde neşredilmiş makalelerinden söz edilmektedir.Hüseyin Avni’ye dair kitap, tez, sempozyum tebliğleri ve makalelerdeonun, İlm-i Kelâm isimli eseri ve kelâm ilmine katkıları gündem edilmiş, İlm-iUsûli’l-Hadis isimli eseri ve hadis usûlüne dair el yazma notları neşredilmişolup aldığı ve verdiği icazetlerden de söz edilmiştir. Ancak kendisinin verdiği icazetin metnine ve muhtevasına dair bilgi veren herhangi bir çalışmayarastlanamamıştır. İşte çalışmamıza konu olan bu Arapça metin, Hüseyin Avni’ninifadesi ile istifâde ettiği selef âlimlerinin izini takip ederek, kendisinden icazetisteyen öğrencilerinden İbrahim Hakkı b. Musa ed-Darendevî’ye verdiği milâdî1905 tarihli bir icazetnamedir. Söz konusu icazetnameyi alan İbrahim Hakkıb. Musa ed-Darendevî’nin kim olduğuna dair herhangi bir bilgiye erişilememişolsa da aslında bu metni önemli kılan husus, Hüseyin Avni’nin ilmî biyografisinedair portreyi netleştirecek birinci elden otobiyografik verilere sahip olmasıdır.Söz gelimi Hüseyin Avni’nin ilim tahsiline başlama sebepleri, nerede hangihocalardan ders aldığı, tasavvufa olan ilgisi ve Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhâneviile bağlantısı, ilmin faziletine dair düşünceleri netleşmektedir, Arapça ve Farsçakonusunda ehliyetini belgeleyen icazetname, Hz. Peygamber’e uzanan ilmîsilsilesi, İmam Buhârî’ye uzanan iki ayrı hadis senedi, talebelerinin şahsındabütün Müslümanlara tavsiyeleri, bu icazetnamede bizzat kendi dilinden kayıtaltına alınmıştır. Dahası onun Arap diline ve edebiyatına vukûfiyetini gösterenveciz ifadeler ve kavram tercihleri, mantık ve felsefeye hâkimiyetini çağrıştıranıstılahlar, hadis ilminin teknik konularını anımsatan terimler ve isnadın öneminedair görüşleri, selef âlimlerine duyduğu derin hürmet ve muhabbetin göstergelerinide bu icazet metninin satır aralarında bulmak mümkündür.
AU  - Demir, Hamit
DO  - 10.14395/hid.864529
PY  - 2021
JO  - Hitit ilahiyat dergisi
VL  - 20
IS  - 1
SN  - 2757-6957
SP  - 405
EP  - 432
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/437949
ER  -