İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını

Yıldız, Filiz; SAHIN HASSAN, MELTEM

İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını

Meltem ŞAHİN, (Erciyes Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik, Kayseri, Türkiye)

Filiz YILDIZ (Çukurova Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik, Adana, Türkiye)

Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

4 0

Yıl: 2020 Cilt: 19 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1440 - 1462 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-09-2021

İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını

Öz:

Basın tarihi çalışmalarında gazeteler incelendiğinde, tarihe tanıklık eden sayfalarda süreç hakkında bilgi edinmenin yanı sıra, metinlerde kullanılan dil ve söylem aracılığıyla da gündelik hayata dair pek çok bilgi ve sosyal sınıflar arasındaki eşitsizlikler de okunabilmektedir. Bu çalışmada, İkinci Dünya Savaşı döneminde tifüs özelinde Türkiye’de süren salgın hastalıkların gazetelerde nasıl sunulduğuna, hastalıkla ilgili enformasyon akışının nasıl sağlandığına ve hangi düşüncelerin yansıtıldığına bakılmıştır. Çalışmanın amacı olağanüstü dönemlerde ve koşullarda basının genel tavrı üzerine okuyucuya fikir sunmaktır. Bu amaçla Cumhuriyet, Akşam, Ulus ve Tan gazetelerinde 1940-1945 yılları arasında yer alan tifüsle ilgili haberler, köşe yazıları, sağlık sütunları ve reklamlar tarihsel betimleyici analiz yöntemi ile incelenmiştir. Dönemin koşulları ile birlikte düşünüldüğünde hastalık hakkında doğru bilgiyi sunma ve salgınla mücadelede hastalığı önleyici ya da yayılımını azaltıcı önlemleri kamuya aktarma sürecinde rol oynayan basının tutumunun ve konuya yaklaşımının incelenmesi önem taşımaktadır. Bu yönüyle çalışmanın, kamu sağlığını tehdit eden bir sorun olarak salgın hastalık dönemlerinde, basının toplumu bilgilendirme rolünü değerlendirmeye ve bu çerçevede basın-toplum ilişkisini anlamaya yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Althusser, L. ( 2006). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları
Ayar, M. & Kılıç, Y. ( 2017). Osmanlı’da vebanın sona erişine dair bir değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 17(2). 163-181.
Bakar, B. (2014). İkinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’da lekeli humma (Tifüs) ile mücadele. Türk Dünyası Araştırmaları. Sayı: 210. 137-178.
Boratav, K. (2005). Türkiye iktisat tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
Eagleton, T. ( 2005). İdeoloji. (Çev. Muttalip Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Fırat, A.H. (2010). Cumhuriyet dönemi Türk basınında kurumsallaşma süreci, Cumhuriyet Döneminde İletişim Kurumlar, Politikalar içinde, (Der. Nazife Güngör), Ankara: Siyasal Kitabevi.
Güngör, N. (2010). Giriş. N. Güngör (Ed.), Cumhuriyet döneminde iletişim kurumlar politikalar. (ss.9-14). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Gürsel, A. (1998). Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları (1920-1960). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. Ankara.
Hall, S., Critcher, C., Jefferson, T., Clarke, J., & Roberts, B. (1978). Policing the crisis: Mugging, the state and law and order. London: Mac Millan Press
Karpat, K. (2011). Türk Siyasi Tarihi. İsTanbul: Timaş Yayınları.
Kaynar, H. (2012). Projesiz modernleşme, Cumhuriyet İstanbul’undan Gündelik Fragmanlar, İstanbul: İ İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
LePan, N. (2020). Visualizing the history of pandemics, https://www.visualcapitalist.com/history-of-pandemics-deadliest/. Erişim Tarihi: 06.07.2020.
Menekşe, M. (2020). İzmir’de kolera salgını (1893). Tarih Araştırmaları Dergisi. 39 (67). 385- 433.
Metinsoy, M. (2007). İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye: Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Mora, N. (2008). Medya, toplum ve haber kaynağı olarak sembolik seçkinler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 5(1), 1-25.
Oran, B. (2003). 1939-1945 savaş kaosunda Türkiye: göreli özerklik 2. B. Oran (Ed). Türk dış politikası: kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar. (Ed. Baskın Oran). Ankara: İletişim Yayınları.
Öğüt Yıldırım, P. (2017). Türkiye’de sağlık haberciliğinin tarihsel gelişimi. Atatürk İletişim Dergisi. (14) 5-26.
Özer, S. (2015). İkinci Dünya Savaşı yıllarında İstanbul’da tifüs. Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi, XV/30. 171-201.
Özkaya, H. (2016). Cumhuriyet döneminde bulaşıcı hastalıklarla mücadele. Türk Aile Hekimliği Dergisi. 20(2). 77-84.
Öztekin, H. (2013). Tan (1938-1945): Serteller yönetiminde muhalif bir gazetenin tarihi. Yayımlanmş Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Öztürk, A. (1994). Tek Parti döneminde basın özgürlüğü. Marmara İletişim Dergisi. (5), 137- 144.
Parenti, M. (2002). İmparatorluğa hayır: ABD’nin küresel hegemonyasının içyüzü. (Çev. Serpil Demirci & İbrahim Yıldız). Ankara: Ütopya Yayınları.
Rigel, N. (2000). İleti tasarımında haber. İstanbul: Der Yayınları.
Sezgin, D. (2015). Cumhuriyet döneminde sağlık iletişimi uygulamalarında ilkler: Türkiye’de sıtma ile mücadele. Akademik Bakış Dergisi Sayı: 50 Temmuz– Ağustos. 33-47.
Tuğluoğlu, F. (2008). Türkiye’de sıtma mücadelesi (1924-1950). Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32 (4). 351-359.
Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İsTanbul: Remzi kitabevi. Utkugün, C. (2018). İkinci Dünya Savaşı yıllarında tifüsle mücadelede yaşanan önemli sorunlar ve alınan tedbirler. Turkish Studies Dergisi, Volume 13/24, Fall. 251-286
Yağcıoğlu, N. (2019). Tanzimat sonrası Osmanlı’da salgın hastalıklara karşı alınan önlemler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzincan.
Yavuz, U.G. (2016). II. Dünya Savaşı’nın Cumhuriyet ve Tan gazetelerinde temsili. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. 3(11), 1-31.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, F. (2014). 19. Yüzyılda Anadolu’da salgın hastalıklar (veba, kolera, çiçek, sıtma) ve salgın hastalıklarla mücadele yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli.
Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera salgını ve Osmanlı coğrafyasındaki etkileri. Avrasya İncelemeleri Dergisi. 6(1). 23-55.
Zürcher, E. J., (2010). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. Y. Saner (Çev). İsTanbul: İletişim Yayınları.
Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 24.11.1941, Fon Kodu: 30.18.1.2. Yer No: 96.95.17.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 13.01.1942, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 97.108.8.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 18.06.1943, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 15.84.32.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 18.06.1943, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 15.84.32.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 177.223.17.
Gazeteler
Abidin Daver, Hem Nalına Hem Mıhına, ‘Tılsımlı bir madde DDT’, Cumhuriyet, 15 Şubat 1945.
Akşam, ‘İşsizler’, 22 Haziran 1943.
Akşam, ‘Kirliler tramvaya alınmayacak’ 7 Şubat 1940.
Akşam, ‘Tifüs Mücadelesi’, 11 Haziran 1943.
Cumhuriyet, ‘Bir profesörümüzün kıymetli başarısı’, 3 Şubat 1945.
Cumhuriyet, ‘Mekteb talebelerinin saçları kestirilecek’, 13 Şubat 1940.
Cumhuriyet, ‘Tifüse karşı tedbirler’, 3 Şubat 1940.
Hariçten Tifüs Aşısı Temini İçin Çalışılıyor. Tan, 2 Haziran 1943.
Sabiha Z. Sertel, “Bizimde Bir Beveridge Planına İhtiyacımız var”, Tan, 28 Haziran 1943.
Tan, ‘Alman Tifüs Uzmanının Beyanatı’, 13 Haziran 1943.
Tan, ‘Bitlilerle mücadele devam ediyor’, 20 Şubat 1940.
Tan, ‘Bu kirli adamları da derhal temizlemeliyiz’, 10 Haziran 1943.
Tan, ‘Dar Gelirlilerle Fakir Halka Ucuz Sabun Tevzi Düşünülüyor’, 5 Haziran 1943.
Tan, ‘Kadın hamamlarını belediye ebeleri teftiş edecekler’, 10 Şubat 1940.
Tan, ‘Tifüs Mücadelesi İçin Ortaya Konulan Mühim Esaslar’, 19 Haziran 1943.
Tan, Bitlilerle Mücadele, 20 Şubat 1940.
Tan, Lokman Hekimin Öğütleri, ‘Tifüs hastalığının alametleri’, 8 Şubat 1940.
Tan, Lokman Hekimin Öğütleri, ‘Tifüs nasıl bulaşır?, 6 Şubat 1940.
Tan, Tifüse Karşı Yoksullara Parasız Sabun Vermeliyiz, 7 Haziran 1943.
Ulus, ‘Tifüs Savaşı’, 28 Haziran 1943.
Ulus, ‘Tifüsün önümüzdeki kış salgın bir hale gelmesini önlemek üzere Sıhhat Vekaletinde dün toplanan komisyon çalışmalarına başladı’, 15 Haziran 1945.
Vala Nureddin, ‘Temizlik Ölçülerimiz’, Akşam, 6 Şubat 1940.
Zekeriya Sertel, ‘Tifüs Mücadelesinde Ortaya Çıkan Güçlükler’, Tan, 21 Haziran 1943.
Zekeriya Sertel, ‘Tifüsle Mücadele Böyle mi Olur?’, Tan, 16 Haziran 1943.

APA	SAHIN HASSAN M, Yıldız F (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. , 1440 - 1462.
Chicago	SAHIN HASSAN MELTEM,Yıldız Filiz İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. (2020): 1440 - 1462.
MLA	SAHIN HASSAN MELTEM,Yıldız Filiz İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. , 2020, ss.1440 - 1462.
AMA	SAHIN HASSAN M,Yıldız F İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. . 2020; 1440 - 1462.
Vancouver	SAHIN HASSAN M,Yıldız F İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. . 2020; 1440 - 1462.
IEEE	SAHIN HASSAN M,Yıldız F "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını." , ss.1440 - 1462, 2020.
ISNAD	SAHIN HASSAN, MELTEM - Yıldız, Filiz. "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını". (2020), 1440-1462.

APA	SAHIN HASSAN M, Yıldız F (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 1440 - 1462.
Chicago	SAHIN HASSAN MELTEM,Yıldız Filiz İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19, no.4 (2020): 1440 - 1462.
MLA	SAHIN HASSAN MELTEM,Yıldız Filiz İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.19, no.4, 2020, ss.1440 - 1462.
AMA	SAHIN HASSAN M,Yıldız F İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 19(4): 1440 - 1462.
Vancouver	SAHIN HASSAN M,Yıldız F İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 19(4): 1440 - 1462.
IEEE	SAHIN HASSAN M,Yıldız F "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını." Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, ss.1440 - 1462, 2020.
ISNAD	SAHIN HASSAN, MELTEM - Yıldız, Filiz. "İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını". Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/4 (2020), 1440-1462.