COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı

OZÇAKIR, ALIS; uncu, yesim; ülger, ersin; Serinçay, Hüseyin; Mat, Gökçe; ALPER, ZULEYHA

doi:10.5222/tahd.2021.58066

COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı

Hüseyin SERİNÇAY, (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Gökçe MAT, (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Ersin ÜLGER, (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Alis ÖZÇAKIR, (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Züleyha ALPER, (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Yeşim UNCU (Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Türkiye Aile Hekimliği Dergisi

29 7

Yıl: 2021 Cilt: 25 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 37 - 46 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5222/tahd.2021.58066 İndeks Tarihi: 02-10-2021

COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı

Öz:

Araştırmalar, genel nüfusun 2/3’sinden fazlasının yaşamları boyunca en az bir kez travmaya maruzkalabileceğini göstermektedir.[1] Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), travmatik olaylara maruzkalmanın en yaygın psikopatolojik sonucudur.[2] COVID-19 gibi aşı veya etkili tıbbi tedaviler olmaksızın tanınmayan bir infeksiyon salgını, bireysel ve toplum düzeyinde akut ve kronik etkileri açısından travmatik bir deneyim olarak tanımlanabilir. Bu salgın aile hekimliğinin sağlık sistemindekimerkezi rolünü bir kez daha ortaya koymuştur. Bir yandan aile hekimlerinin toplumun bilgilendirilmesinde aktif rol alması, hastaların triajı ve gerekli durumlarda hastaneye yönlendirilmesi hastanelerve sağlık sistemi üzerine aşırı yük binmesi ve kaynakların tüketilmesinin önüne geçerken diğeryandan krizde en çok gereksinim duyulan güven duygusunun oluşturulmasında önemli bir görevüstlenmektedirler. Bu makale, travma, TSSB, COVID-19 pandemisinde TSSB ve aile hekimliğindeTSSB yaklaşımı ile ilgili bilgileri özetlemektedir.

Anahtar Kelime:

Post Traumatic Stress Disorder in the COVID-19 Pandemic: A Family Medicine Approach

Öz:

Studies show that more than two-thirds of the general population may experience trauma at least once in their lifetime.[1] Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) is the most common psychopathological consequence of exposure to traumatic events.[2] Without a vaccine or effective medical treatments, an unrecognized epidemic of infection such as COVID-19 can be defined as a traumatic experience in terms of acute and chronic effects at the individual and community level. This pandemic has once again demonstrated the central role of family medicine in the health system. On one hand, family physicians taking an active role in informing the society, triage of patients and referral to hospitals, when necessary, prevents excessive burden on hospitals and the health system and consuming resources, on the other hand, they play an important role in creating the most needed sense of trust in the crisis. This article summarizes the information about trauma, PTSD, PTSD in COVID-19 pandemic and PTSD approach in Family Medicine.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Neria Y, Nandi A, Galea S. Post-traumatic stress disorder following disasters: A systematic review Psychol. Med. 2008;38(4):467-80. https://doi.org/10.1017/S0033291707001353
2. Shalev A, Liberzon I, Marmar C. Post-Traumatic Stress Disorder. N Engl J Med. 2017;376(25):2459-69. https://doi.org/10.1056/NEJMra1612499
3. Türksoy N. Psikolojik travma ve sonuçları, Psikolojik travma ve tanım sorunlar. 2003.
4. Jones E, Wessely S. A paradigm shift in the conceptualization of psychological trauma in the 20th century. J Anxiety Disord. 2007;21(2):164-75. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2006.09.009
5. Çolak B, Kokurcan A, Özsan HH. DSM’ler boyunca travma kavramının seyri. Kriz Derg. 2010;18(3):19-25. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000322
6. Aker AT. Temel Sağlık Hizmetlerinde Ruhsal Travmaya Yaklaşım. 2012.
7. Köroğlu E. DSM-5 Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı. 2014.
8. Kessler RC, Sonnega A, Bromet E, Hughes M, Nelson CB. Posttraumatic Stress Disorder in the National Comorbidity Survey. Arch Gen Psychiatry. 1995;52(12):1048-60. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1995.03950240066012
9. Şuer T. Posttravmatik Stres Bozukluğu. İ Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Med Açıdan Stres ve Çareleri Sempozyum Dizisi. 2005;47:205-10.
10. Miao X-R, Chen Q-B, Wei K, Tao K-M, Lu Z-J. Posttraumatic stress disorder: from diagnosis to prevention. Mil Med Res. 2018;5(32):1-7. https://doi.org/10.1186/s40779-018-0179-0
11. Stein MB, Roy-Byrne PP SD. Approach to treating posttraumatic stress disorder in adults. Uptodate.com [Internet] 2020 [cited 2021 Jan 21];Available from: https://www.uptodate.com/contents/approach-totreating-posttraumatic-stress-disorder-in-adults
12. Rosen V, Ayers G. An Update on the Complexity and Importance of Accurately Diagnosing Post-Traumatic Stress Disorder and Comorbid Traumatic Brain Injury. Neurosci. Insights. 2020;15:5-10. https://doi.org/10.1177/2633105520907895
13. Post-Traumatic Stress Disorder. Natl. Inst. Ment. Heal.2019. Available from: nimh.nih.gov/health/topics/ post-traumatic-stress-disorder-ptsd/index.shtml
14. Çırakoğlu OC. Uzun Süren Bir Savaş: Travma Sonrası Stres Bozukluğu. Başkent Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim Fakültesi, PIVOLKA, Savaş Özel Sayısı. 2003;20:3-6.
15. Chen A, Rosenbaum S, Wells R, Gould K, Ward PB, Steel Z. Obesity, physical activity and sleep quality in patients admitted to a posttraumatic stress inpatient ward. Australas Psychiatry. 2020;28(3):270-3. https://doi.org/10.1177/1039856220917075
16. Özgen F, Aydın H. Travma Sonrası Stres Bozukluğu. Klin Psikiyatr. 1999;1:34-41.
17. Lanius R, Frewen PA, Brand B. Dissociative aspects of posttraumatic stress disorder: Epidemiology, clinical manifestations, assessment, and diagnosis. Uptodate. com2019; Available from: https://www.uptodate.com/ contents/dissociative-aspects-of-posttraumatic-stressdisorder-epidemiology-clinical-manifestationsassessment-and-diagnosis?topicRef=111729&source=se e_link
18. Köroğlu E. DSM - IV Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı. 2007.
19. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. American Psychiatric Association; 2013. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
20. Davidson J, Foa E. Posttraumatic stress disorder: DSM-IV and beyond. Am Psychiatr Press. 1993;1(1):262-262.
21. Brady KT, Killeen TK, Brewerton T, Lucerini S. Comorbidity of Psychiatric Disorders and Posttraumatic Stress Disorder. J Clin Psychiatry. 2000;61(suppl 7):22-32.
22. Fergusson DM, Horwood LJ, Boden JM, Mulder RT. Impact of a major disaster on the mental health of a wellstudied cohort. JAMA Psychiatry. 2014;71(9):1025-31. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2014.652
23. Fontalba-Navas A, Lucas-Borja ME, Gil-Aguilar V, Arrebola JP, Pena-Andreu JM, Perez J. Incidence and risk factors for post-traumatic stress disorder in a population affected by a severe flood. Public Health. 2017;144:96-102. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2016.12.015
24. Eşsizoğlu A, Aydın H, Bülbül İ. Post Traumatic Stress Disorder after Terrorist Attacks: A Review. Turkish J Clin Psychiatry. 2009;12(2):99-104.
25. Gay NG, Wisco BE, Jones EC, Murphy AD. Posttraumatic Stress Disorder Symptom Network Structures: A Comparison Between Men and Women. J Trauma Stress. 2020;33(1):96-105. https://doi.org/10.1002/jts.22470
26. Brewin CR, Andrews B, Valentine JD. Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in traumaexposed adults. J Consult Clin Psychol. 2000;68(5):748- 66. https://doi.org/10.1037/0022-006X.68.5.748
27. Woodward MJ, Eddinger J, Henschel AV, Dodson TS, Tran HN, Beck JG. Social support, posttraumatic cognitions, and PTSD: The influence of family, friends, and a close other in an interpersonal and non-interpersonal trauma group. J Anxiety Disord. 2015;35:60-7. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2015.09.002
28. Zang Y, Gallagher T, McLean CP, Tannahill HS, Yarvis JS, Foa EB. The impact of social support, unit cohesion, and trait resilience on PTSD in treatment-seeking military personnel with PTSD: The role of posttraumatic cognitions. J Psychiatr Res. 2017;86:18-25. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2016.11.005
29. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) Statistical yearbook. Geneva, Switzerland: United Nations. 2004; Available from: https://www.unhcr.org/statisticalyearbooks.html
30. Acarturk C, Konuk E, Cetinkaya M, et al. Emdr for syrian refugees with posttraumatic stress disorder symptoms: Results of a pilot randomized controlled trial. Eur J Psychotraumatol. 2015;6. https://doi.org/10.3402/ejpt.v6.27414
31. Teodorescu DS, Heir T, Hauff E, Wentzel-Larsen T, Lien L. Mental health problems and post-migration stress among multi-traumatized refugees attending outpatient clinics upon resettlement to Norway. Scand J Psychol. 2012;53(4):316-32. https://doi.org/10.1111/j.1467-9450.2012.00954.x
32. Glaesmer H, Kaiser M, Bräehler E, Freyberger HJ, Kuwert P. Posttraumatic stress disorder and its comorbidity with depression and somatisation in the elderly - A German community-based study. Aging Ment Heal. 2012;16(4):403-12. https://doi.org/10.1080/13607863.2011.615740
33. Sadock BJ, Alcott Sadock V. RP. Kaplan & Sadock Psikiyatri. 2016.
34. Akdeniz F. Aile hekimleri için psikiyatri. Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları; 2017.
35. Angelakis S, Nixon RDV. The comorbidity of PTSD and MDD: Implications for clinical practice and future research. Behav Chang. 2015;32(1):1-25. https://doi.org/10.1017/bec.2014.26
36. Devrim Akçay B, Özgen F, Erdem M, Balıkcı A, Öznur T. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku Sleep in Posttraumatic Stress Disorder. Psikiyatr Güncel YaklaşımlarCurrent Approaches Psychiatry. 2013;5(4):441-60.
37. Sareen J. Posttraumatic stress disorder in adults: Impact, comorbidity, risk factors, and treatment. Can. J. Psychiatry. 2014;59(9):460-7. https://doi.org/10.1177/070674371405900902
38. Hung YH, Cheng CM, Lin WC, et al. Post-traumatic stress disorder and asthma risk: A nationwide longitudinal study. Psychiatry Res. 2019;276:25-30. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2019.04.014
39. Foa EB. Trauma and Women: Course, Predictors, and Treatment. J Clin Psychiatry. 1997;58(suppl 9):25-8.
40. Aker T. Temel Sağlık Hizmetlerinde Psikososyal Travmaya Yaklaşım. İstanbul: Mutlu Doğan Ofset; 2000.
41. Bisson JI, Baker A, Dekker W, Hoskins MD. Evidencebased prescribing for post-traumatic stress disorder. Br. J. Psychiatry. 2020;216(3):125-6. https://doi.org/10.1192/bjp.2020.40
42. Tanır Y, Kılıç BG. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi Yaklaşımları. Türkiye Klin Çocuk Psikiyatr - Özel Konular. 2016;2(3):59-63.
43. Yavuz KF, Karatepe HT. Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Psikoterapisi. Turkiye Klin Psychiatry - Spec Top. 2015;8(1):44-52.
44. Shapiro F. Eye movement desensitization: A new treatment for post-traumatic stress disorder. J Behav Ther Exp Psychiatry. 1989;20(3):211-7. https://doi.org/10.1016/0005-7916(89)90025-6
45. Sinici E, Erden HG, Yurttaş Y. Akut stres bozukluğunda bir müdahale tekniğinin uygulanabilirliği: Göz Hareketleri İle Duyarsızlaştırma ve Yenidenİşleme (EMDR). Yeni Symp Psikiyatr Nöroloji ve Davranış Bilim Derg. 2009;47(4):178- 86.
46. Wynn GH. Complementary and Alternative Medicine Approaches in the Treatment of PTSD. Curr. Psychiatry Rep. 2015;17(8). https://doi.org/10.1007/s11920-015-0600-2
47. Röhr S, Müller F, Jung F, Apfelbacher C, Seidler A, RiedelHeller SG. Psychosocial Impact of Quarantine Measures during Serious Coronavirus Outbreaks: A Rapid Review. Psychiatr Prax. 2020;47(4):179-89. https://doi.org/10.1055/a-1159-5562
48. Wang C, Pan R, Wan X, et al. A longitudinal study on the mental health of general population during the COVID19 epidemic in China. Brain Behav Immun. 2020;87:40-8. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2020.04.028
49. Shuja KH, Aqeel M, Jaffar A, Ahmed A. Covid-19 pandemic and impending global mental health implications. Psychiatr. Danub. 2020;32(1):32-5. https://doi.org/10.24869/psyd.2020.32
50. Restauri N, Sheridan AD. Burnout and Posttraumatic Stress Disorder in the Coronavirus Disease 2019 (COVID19) Pandemic: Intersection, Impact, and Interventions. J Am Coll Radiol. 2020;17(7):921-6. https://doi.org/10.1016/j.jacr.2020.05.021
51. Forte G, Favieri F, Tambelli R, Casagrande M. COVID-19 pandemic in the italian population: Validation of a posttraumatic stress disorder questionnaire and prevalence of PTSD symptomatology. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(11):1-16. https://doi.org/10.3390/ijerph17114151
52. Liang L, Gao T, Ren H, et al. Post-traumatic stress disorder and psychological distress in Chinese youths following the COVID-19 emergency. J Health Psychol. 2020;25(9):1164-75. https://doi.org/10.1177/1359105320937057
53. Megnin-Viggars O, Mavranezouli I, Greenberg N, Hajioff S, Leach J. Post-traumatic stress disorder: What does NICE guidance mean for primary care? Br. J. Gen. Pract. 2019;69(684):328-9. https://doi.org/10.3399/bjgp19X704189
54. Cooper J, Metcalf O, Phelps A. PTSD - an update for general practitioners. AfP 2014;43(11).
55. Ogbeide SA, Young A, Houston B, Knight C. Treating Post-traumatic Stress Disorder with a Prolonged Exposure Protocol Within Primary Care Behavioral Health: A Case Example. J Clin Psychol Med Settings. 2020;1-9. https://doi.org/10.1007/s10880-020-09747-z
56. Prins A, Bovin MJ, Smolenski DJ, et al. The Primary Care PTSD Screen for DSM-5 (PC-PTSD-5): Development and Evaluation Within a Veteran Primary Care Sample. J Gen Intern Med. 2016;31(10):1206-11. https://doi.org/10.1007/s11606-016-3703-5
57. Cigrang JA, Rauch SA, Mintz J, et al. Moving effective treatment for posttraumatic stress disorder to primary care: A randomized controlled trial with active duty military. Fam Syst Heal. 2017;35(4):450-62. https://doi.org/10.1037/fsh0000315

APA	Serinçay H, Mat G, ülger e, OZÇAKIR A, ALPER Z, uncu y (2021). COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. , 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
Chicago	Serinçay Hüseyin,Mat Gökçe,ülger ersin,OZÇAKIR ALIS,ALPER ZULEYHA,uncu yesim COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. (2021): 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
MLA	Serinçay Hüseyin,Mat Gökçe,ülger ersin,OZÇAKIR ALIS,ALPER ZULEYHA,uncu yesim COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. , 2021, ss.37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
AMA	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. . 2021; 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
Vancouver	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. . 2021; 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
IEEE	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y "COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı." , ss.37 - 46, 2021. 10.5222/tahd.2021.58066
ISNAD	Serinçay, Hüseyin vd. "COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı". (2021), 37-46. https://doi.org/10.5222/tahd.2021.58066

APA	Serinçay H, Mat G, ülger e, OZÇAKIR A, ALPER Z, uncu y (2021). COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 25(2), 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
Chicago	Serinçay Hüseyin,Mat Gökçe,ülger ersin,OZÇAKIR ALIS,ALPER ZULEYHA,uncu yesim COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 25, no.2 (2021): 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
MLA	Serinçay Hüseyin,Mat Gökçe,ülger ersin,OZÇAKIR ALIS,ALPER ZULEYHA,uncu yesim COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, vol.25, no.2, 2021, ss.37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
AMA	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2021; 25(2): 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
Vancouver	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2021; 25(2): 37 - 46. 10.5222/tahd.2021.58066
IEEE	Serinçay H,Mat G,ülger e,OZÇAKIR A,ALPER Z,uncu y "COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı." Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 25, ss.37 - 46, 2021. 10.5222/tahd.2021.58066
ISNAD	Serinçay, Hüseyin vd. "COVID-19 Pandemisinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Aile Hekimliği Yaklaşımı". Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 25/2 (2021), 37-46. https://doi.org/10.5222/tahd.2021.58066