Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 74 Sayfa Aralığı: 1 - 30 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/iutd.756209 İndeks Tarihi: 03-10-2021
Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail
Öz: Antik Yakındoğu’da ‘göz’ kavramı canlıların görmesini sağlayan bir organolmanın ötesinde çok farklı anlamlar ifade etmektedir. İyi ve kötü, ilahi veşeytani, koruyucu ve yıkıcı gibi düalist güçlere sahip olduğuna inanılan göz,antik çağ insanının yaşamını şekillendiren dini hayatında oldukça önemlisembolik rollere sahip olmuştur. Göze yüklenen çift yönlü bu özellikler onu,o dönem insanının inançlarını yansıtan yazılı metin, heykel, ikonografi, kutsalobje, koruyucu muska ve dua gibi dini anlam içeren tüm eserlerde bir şekildeyer almasına neden olmuştur. Bilim ve teknoloji bilgisinden büyük ölçüdeuzak olan bu toplumlar, her karşılaştıkları olağanüstü duruma sembolik biranlam yükleme eğiliminde olmuşlardır ve dolayısıyla yaşam biçimleriniinançları doğrultusunda yönetmiş ve yönlendirmişlerdir. Bu toplumlarınyarattıkları ve anlam yükledikleri gözün sembolik çağrışımlarına bazıgünümüz toplumlarında dahi inanılmaktadır. Gözün belirli güçlere sahipolduğuna duyulan inancın kökeni, Antik Mezopotamya, Mısır ve komşubölgelerden İsrail’e kadar uzanmaktadır.
Anahtar Kelime: Eye Symbolism and Dualism in the Ancient Near East: Mesopotamia, Egypt and Israel
Öz: The concept of the ‘eye’ denotes much more in the ancient Near East than an organ that enabling sight in living creatures. The origin of the belief that the eye possesses certain powers originates from ancient Mesopotamia, Egypt, and regions neighboring Israel. The eye discharged key symbolic roles and was attributed dualist qualities in the spiritual existence of the ancient people: eyes could be good or evil, divine and or devilish, protective or destructive. The duplexity of features attached to the eye caused it to appear in nearly all significant religious works reflecting the beliefs of the people of that period including written texts, sculptures, iconography, sacred objects, amulets, and prayers. These early societies generally lacked scientific and technological knowledge and tended to accord symbolic meaning to all extraordinary phenomena they encountered. Their lives and beliefs were thus steered by their beliefs. The symbolic connotations devised for the eye, which these societies created and attached to. It persist in some present-day societies
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akalın, K.H., “Yahve ve Kenan Tanrıları”, Sosyal Bilimler Dergisi, XIV/1 (2012), s. 85-103.
- Alter, R., Genesis: Translation and Commentary, W. W. Norton, New York 1996.
- Aydın, F., “Bir Sessizliğin ya da Yhvh’nin Tarihi (YHVH’nin Telaffuz Edilmeme Olgusu Uzerine Bir Araştırma)”, Usul, sayı 2 (2004), s. 103-128.
- Bianchi, U., “Dualism”, ed. M. Eliade, The Encyclopedia of Religion, IV, Macmillan Publishing Company, New York 1987, 506-512.
- Black J.- A. Green, Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü. Tanrılar İritler Semboller, Köprü Kitapları, İstanbul 2017.
- Borghouts, J. F., “The Evil Eye of Apopis”, The Journal of Egyptian Archaeology, vol. 59 (1973), s. 114-150.
- Bottéro, J. - S. N. Kramer, Mezopotamya Mitolojisi, çev. Alp Tümertekin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
- Budge, W., From Fetish to God in Ancient Egypt, Oxford University Press, London 1934.
- Budge, W., Amulets and Superstitions, with 22 plates and 300 Text Illustrations, New York 1978.
- Budge, W., Antik Mısır Edebiyatı, çev. Selin Albayrak, Atlantis Yayınevi, İzmir 2016.
- Budge, W., Antik Mısır’da Ölüm Sonrası Yaşam ve Tanrılar çev. Şebnem Duran, Lilith Yayıncılık, İzmir 2018.
- Demirci, K., Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş Tanrılar, Ritüel, Tapınak, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2013.
- Dilek, Y., Eski Mezopotamya Dini Ritüelleri ve Kullanılan Objeler, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2019.
- Durie, L. Dualism in Jewish Apocalyptic and Persian Religion, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Stellenbosch University, 2012.
- Durkheim, E., Dini Hayatın İlkel Biçimleri, Ataç Yayınları, İstanbul 2005.
- Eliade, M., Babil Simyası ve Kozmolojisi, çev. Mehmet Emin Özcan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2002.
- Eliade, M., Dinler Tarihine Giriş, çev. Lale Arslan Özcan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2014.
- Elliott, J. H., Beware the Evil Eye the Evil Eye in the Bible and the Ancient World, Vol 1: Introduction, Mesopotamia and Egypt, Wipf and Stock Publishers, Oregon 201
- Elliott, J. H., Beware the Evil Eye the Evil Eye in the Bible and the Ancient World, Vol 3: The Bible and Related Sources, Wipf and Stock Publishers, Oregon 2016.
- Elliott, J. H., The Evil Eye with modifications in The Ancient Mediterranean Social World: A Sourcebook, ed. Zeba Crook, Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids 2016.
- Elworthy, F. T., The Evil Eye an Account of This Ancient Widespread Supersitition, Murray, London 1895.
- Evans M. J., “The Middle Assyrian Period”, Beyond Babylon: Art, Trade and Diplomacy in the Second Millenium B.C., ed. Joan Aruz, Kim Benzel, Jean M. Evans, The Metropolitan Museum of Art, New York Yale University Press, New Haven and London 2008.
- Fohrer, G., History of Israelite Religion. S.P.C.K, London 1973.
- Ford, J. N., “Ninety-Nine by the Evil eye and One from Natural Causes”, KTU2 1.96 in its Near Eastern Context, Ugarit-Forschungen, sayı 30 (1998), s. 201-278.
- Frankfort, H., Ancient Egyptian Religion, Columbia University Press, New York 1948.
- Frankfort, H., Kingship and the Gods, The University of Chicago Press, Chicago 1978.
- Frazer, J. G., The Golden Bough: A Study of Magic and Religion, vol. I, Second Edition, Macmillan and Co. Ltd, London 1900.
- Gershman, B., “The economic origins of the evil eye belief”, Journal of Economic Behaviour and Organization, sayı 110 (2015), s. 119-144, https://doi.org/10.1016/j.jebo 12.002.
- Ginzburg, L., The Legends of the Jews, The Jewish Publication Society of America, Philadelphia 1913.
- Goff, B. L., Symbols of Prehistoric Mesopotamia, Yale University Press, New Haven and London 1963.
- Heidel, A, Enüma Eliş Babil Yaratılış Destanı, çev. İsmet Birkan, Ayraç Yayınevi, Ankara 2000.
- Hornung, E., Kadim Mısır Ötedünya Kitapları, çev. Zehra Aksu Yılmazer, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006.
- Irigaray, C., “The Eye of Horus: An Initiation into Pharaonic Wisdom”, https://www.academia.edu/33249747/ The_Eye_of_Horus_An_Initiation_into_Pharaonic_Wisdom_Parts_I-III, 2017, s. 1-20.
- Işık, H., “Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an’a Göre Şeytan”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [BOZİFDER], sayı 13 (2018), s. 35-74.
- Jacobsen, T., Karanlığın Hazineleri, çev. Sibel Erduman, Paris Yayınları, İstanbul 2017.
- Kotze, Z., “A Case of the Evil Eye in Genesis 16:4-5: A Social-Scientific Serspective”, HTS Teologiese Studies/ Theological Studies, 73 (3), s. 1-6.
- Kramer, S. N., Sumer Mitolojisi, çev. Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2001.
- Limmer A. S., The Social Functions and Ritual Significance of Jewelry in the Iron age II Southern Levant, Yayınlanmamış Doktora Tezi, The University of Arizona, Arizona 2007.
- Lurker, M., The Gods and Symbols of Ancient Egypt, Thames and Hudson, London 1980. Otto, R., Kutsal’a Dair, Altıkırkbeş Yayınları, İstanbul 2014.
- Petazzoni, R., The All-Knowing God, Methuen&Co. Ltd., London 1956.
- Pinch, G., Magic in Ancient Egypt, University of Texas Press, Austin 1994.
- Pinch, G., Mısır Mitolojisi, çev. Ekin Duru, Say Yayınları, İstanbul 2019.
- Seawright, H. L., The symbolism of the eye in Mesopotamia and Israel, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Laurier University, Ontario 1988.
- Tevrat, Dorlion Yayınları, Ankara 2018.
- Thomsen, M. Louise. “The Evil Eye in Mesopotamia”, Journal of Near Eastern Studies, LI/1, The University of Chicago Press, 1992, s. 19-32.
- Ulmer, R., The Evil Eye in the Bible and in Rabbinic Literature, Ktav Publishing, Hoboken, NJ 1994.
- Ulmer, R., “The Divine Eye in Ancient Egypt and in the Midrashic Interpretation of Formative Judaism”, Journal of Religion & Society, vol. 5, 2003, s. 1-17.
- Wasserman, N., “Seeing Eye to Eye: Concerning Two Incantations Against Lamashtu’s Evil Eye”, Nouvelles Assyriologiques Bréves et Utilitaires, 1995, s. 61-70.
- Watterson, B., The Gods of Ancient Egypt, Batsford Ltd, London 1984.
- Wilkinson, R. H., Eski Mısır’ın Bütün Tanrı ve Tanrıçaları, çev. Ahmet Fethi Yıldırım, Alfa Mitoloji Yayınları, İstanbul 2016.
| APA | Dilek Y (2021). Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. , 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| Chicago | Dilek Yeşim Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. (2021): 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| MLA | Dilek Yeşim Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. , 2021, ss.1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| AMA | Dilek Y Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. . 2021; 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| Vancouver | Dilek Y Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. . 2021; 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| IEEE | Dilek Y "Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail." , ss.1 - 30, 2021. 10.26650/iutd.756209 |
| ISNAD | Dilek, Yeşim. "Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail". (2021), 1-30. https://doi.org/10.26650/iutd.756209 |
| APA | Dilek Y (2021). Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. Tarih Dergisi, 0(74), 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| Chicago | Dilek Yeşim Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. Tarih Dergisi 0, no.74 (2021): 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| MLA | Dilek Yeşim Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. Tarih Dergisi, vol.0, no.74, 2021, ss.1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| AMA | Dilek Y Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. Tarih Dergisi. 2021; 0(74): 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| Vancouver | Dilek Y Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail. Tarih Dergisi. 2021; 0(74): 1 - 30. 10.26650/iutd.756209 |
| IEEE | Dilek Y "Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail." Tarih Dergisi, 0, ss.1 - 30, 2021. 10.26650/iutd.756209 |
| ISNAD | Dilek, Yeşim. "Eski Yakındoğu’da Göz Sembolizmi ve Düalizm: Mezopotamya, Mısır ve İsrail". Tarih Dergisi 74 (2021), 1-30. https://doi.org/10.26650/iutd.756209 |
