Yıl: 2021 Cilt: 25 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1305 - 1335 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.53487/ataunisosbil.901299 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları

Öz:
Zara, İç Anadolu Bölgesi’nin doğusunda Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde, Sivas ili yönetimsınırları içerisinde kalan bir ilçe merkezidir. Dağ sıralarının doğal yollar ile geçit verdiği ikiakarsuyun kavşak noktasında bulunduğu yerler, yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesinde önemli roloynamaktadır. Nitekim Zara, ülkemizin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak’ın, yukarı çığırındakikolu olan Küçük Dere ile birleştiği kesimde, antesedans olaylar sonucu oluşan boğazın bulunduğunoktada yerleşme nüvesini oluşturmaktadır. Buradan batıya açılan bir düzlüğe doğru, Zara BatıPlatosunun güney eteğinde yer alan, kuzeyden gelen soğuk ve sert rüzgârlardan kendini koruyarak1340 m yükseltideki doğal bir geçitte kurulmuştur. Bu geçit doğudan batıya giden ve Karadeniz’eaçılan doğal yol güzergâhları üzerinde yer almaktadır.Kuruluş tarihi oldukça eski olan Zara, elverişli konumu ve topoğrafyanın sağladığı avantajlayerleşme çekirdeğini değiştirmeden günümüze kadar taşımıştır. Maddi kültür belgelerindenyerleşme tarihi prehistorik dönemlere kadar giden Zara’nın, Selçuklu ve Osmanlı Devleti’ninhâkimiyetinde olan bir yerleşim yeri (karye/ köy) olduğu bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’ninkurulmasıyla birlikte gelişimine devam eden Zara, günümüzde 11558 nüfus ile küçük bir şehirözelliği taşımaktadır. Zara’nın kurulusundan günümüze kadar olan yerleşme düzeni periyodikgelişim dönemleri halinde ele alınarak bugünkü fonksiyonel özellikleri üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelime: Kuruluş ve Gelişimi Zara Şehirsel Fonksiyonlar

The Establishment, Development and Functions of Zara City

Öz:
Zara is a district center in the Upper Kızılırmak Department in the east of Central Anatolia Region, within the administrative boundaries of Sivas province. The places where the mountain ranges are located at the junction of the two streams, where they pass through natural roads, play an important role in the establishment and development of settlements. As a matter of fact, Zara, the longest stream of our country, Kızılırmak, upper groundbreaking tributary of the small creek at the junction of the section, antesedans events as a result of the strait formed at the point of settlement is the core. It was established in a natural pass at an elevation of 1340 m, located at the southern foot of the Zara Western Plateau, towards a plain that opens to the west from here, protecting itself from cold and strong winds from the north. This passage is located on natural road routes that run from east to west and open to the Black Sea Zara, whose founding date is quite old, has moved its settlement core to the present day without changing with the advantage of its convenient location and topography. It is known that Zara, which dates from material cultural documents to prehistoric periods, was a settlement (town/village) under the rule of the Seljuk and Ottoman states. Zara, which continued its development with the establishment of the Republic of Turkey, today has the characteristic of a small city with a population of 11558. From the establishment of Zara to the present day, the layout of the settlement has been discussed in periodic periods of development and today's functional characteristics have been emphasized.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar, İ. H. (1990). Zara Folkloru, (2. baskı).Özemek Matbaa.
  • Altunay, M., & Lafçı, A. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Zara I, Sivasili Kazası Temettü’at Defterleri. Alfa Aktüel Yayınları.
  • Altunay, M., & Lafçı, A. (2013). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Zara II, Zara/ Koçgiri 1831- 1842/ Nüfus Defterleri. Alfa Aktüel
  • Arınç, K. (2001). Tatvan Şehri: Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Erzurum: Atatürk Üniv. Yayınları No:925, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No:99.
  • Başıbüyük, A. (1999). Suşehri Havzasının Coğrafi Etüdü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Darkot, B. (1967). Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 8 (16).
  • Darkot, B. (1973). Türkiye İktisadi Coğrafyası (Genişletilmiş 3. Baskı). İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1001, İktisat Fakültesi Yayın No: 139.
  • Demir, M. (1996). Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas Şehri,. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
  • Denker, B. T. (1976). Şehir İçi Arazi Kullanılışı, Gelibolu, Markara ve Babaeski’de Örnek Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No: 2054 İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 83.
  • Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşerî Coğrafyası (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 4. Baskı). Pegem Akademi.
  • Eken, G. (2003). XIX. Yüzyılda Zara Üzerı̇ne Bazı Bilgiler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), 99- 111.
  • Emiroğlu, M. (1975). Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 7.
  • Göney, S. (1984). Yerleşme Coğrafyası Cilt 1. Şehir Coğrafyası I (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No. 2274 Coğrafya Enstitüsü Yayın No. 91.
  • Gözenç, S., &Günal, N. (1987). Türkiye’nin Coğrafi Bölgelerinde Kır- Şehir Nüfusu Ayrımı ile Şehir Nüfusunun 1/200000 Ölçekli Haritada Yükselti Kademelerine Göre Tespiti. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 3 (4).
  • Karaman, F. (2001). Sâlnâme-i Vilâyet-i Sivas (Sivas, Amasya, Tokat ve Karahisar-ı Şarkî) (1308/1890). Acar Matbaacılık.
  • Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
  • Köy kanunu. (1924). 13 Eylül 2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf adresinden erişildi.
  • Mahiroğulları, A. (1999). Dünden Bugüne Zara, (Genişletilmiş 3. Baskı). Esnaf Ofset Matbaacılık.
  • Mutlu, N. Y. (2011). Sivas İli İdâri Birimlerine Ait Eski ve Yeni Yer Adları. Burûciye Yayınları.
  • Nafiz, R., & Hakkı, İ. (2005). Sivas Şehri. Seyran Yayıncılık.
  • Özdemir, İ. (2020). Zara İlçesi’nin Coğrafi Etüdü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Salname. (1891). Salname-i Vilayet-i Sivas.
  • Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920- 2013) XIII. Cilt. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Soylu, H. (2007). Tarihte Önemı̇ Azalan Yerleşmelere Bı̇r Örnek: Kiğı. Doğu Coğrafya Dergisi, 12(17), 87-110.
  • T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Dairesi. (1997). 387 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530) II. Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayın No: 36.
  • Trak, S. (1946). Zara ve Yakın Çevreleri. Ülkü Milli Kültür Dergisi, 115, 9-10.
  • Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No:1840, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 72.
  • Uğur, A. (2003). Aydın Şehrinin Kuruluşu ve Gelişme Evreleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1 (2), 41- 62.
  • Ülkütaşır, Ş. (1949). Sinop’ta Selçukîler Zamanına Ait Tarihi Eserler. Türk Tarih Arkeologya ve Etnoğrafya Dergisi, V.
  • Ulubaş, A. U., Sert, A. N., Gürleyen, S., Üçer, Ü. & Dündar, F. (1989). Zara (Sivas) İmar Planı Araştırma Raporu. Ankara.
  • Umar, B. (1993). Türkiye’dekı̇ Tarihsel Adlar, Türkiye’nin Tarihsel Coğrafyası ve Tarihsel Adları Üzerine Alfabetik Düzende Bir İnceleme. İnkılap Kitabevi
  • Valiliği, S. (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Sivas, 1973 İl Yıllığı.
  • Valiliği, S. (1998). Cumhuriyetimizin 75 Yılında Sivas. Devran Matbaacılık.
  • Yılmaz, C. (2011). Samsun Şehrı̇; Kuruluş Yerı̇, Nüfus ve Kentsel Gelişim Özelliklerı̇. Samsun Sempozyumu, 1- 17.
  • Yücel, T. (1961). Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri. Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı: 20.
APA ÖZDEMİR İ, SOYLU H (2021). Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. , 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
Chicago ÖZDEMİR İBRAHİM,SOYLU Hasbi Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. (2021): 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
MLA ÖZDEMİR İBRAHİM,SOYLU Hasbi Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. , 2021, ss.1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
AMA ÖZDEMİR İ,SOYLU H Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. . 2021; 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
Vancouver ÖZDEMİR İ,SOYLU H Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. . 2021; 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
IEEE ÖZDEMİR İ,SOYLU H "Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları." , ss.1305 - 1335, 2021. 10.53487/ataunisosbil.901299
ISNAD ÖZDEMİR, İBRAHİM - SOYLU, Hasbi. "Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları". (2021), 1305-1335. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.901299
APA ÖZDEMİR İ, SOYLU H (2021). Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
Chicago ÖZDEMİR İBRAHİM,SOYLU Hasbi Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25, no.3 (2021): 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
MLA ÖZDEMİR İBRAHİM,SOYLU Hasbi Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.25, no.3, 2021, ss.1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
AMA ÖZDEMİR İ,SOYLU H Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(3): 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
Vancouver ÖZDEMİR İ,SOYLU H Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(3): 1305 - 1335. 10.53487/ataunisosbil.901299
IEEE ÖZDEMİR İ,SOYLU H "Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, ss.1305 - 1335, 2021. 10.53487/ataunisosbil.901299
ISNAD ÖZDEMİR, İBRAHİM - SOYLU, Hasbi. "Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25/3 (2021), 1305-1335. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.901299