Yıl: 2021 Cilt: 24 Sayı: 48 Sayfa Aralığı: 345 - 371 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18691/kulturveiletisim.908324 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler

Öz:
19. yüzyılın başlarında İsveç’te uygulanmaya başlanan ombudsmanlık, esasında kamu görevlilerinin hakkaniyete dayalı bir şekilde görevlerini yerine getirebilmeleri için kurulmuş bir kurumdur. Fakat zaman içerisinde ombudsmanlığın görev alanı genişledikçe farklı alanlarda faaliyet gösteren ombudsmanlık türleri ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de basın ombudsmanlığıdır. Basın ombudsmanlarının temel görevi okurlardan gelen şikâyetleri meslek etik ilkelerine uygun bir biçimde değerlendirmek ve bu değerlendirmeleri kendilerine ayrılan gazete köşesinde yazmaktır. Türkiye’de gazetecilik alanında ombudsmanlık kurumu; gazetelere güvenin azaldığı bir dönemde, meslek etiğine katkı sağlamak amacıyla uygulanmaya başlamıştır. Türkiye’de, 2000’li yılların başında okur temsilciliği adlandırmasıyla kurumsallaşmaya başlayan basın ombudsmanlığının amacı, devlet kontrolünden ve sermaye sahipliğinden bağımsız bir öz-denetim mekanizmasını hayata geçirmektir. Gazetecilik alanında özerk bir alt alan olarak var olmaya çalışan ombudsmanlık uygulamasının Türkiye deneyimine odaklanan bu araştırmada Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün alan teorisinden yola çıkılacaktır. Bourdieu’nün çalışmalarında kültürel üretim alanları oldukça önemlidir. Kültürel üretim alanlarının sahip oldukları simgesel güç bağımsızlıklarından gelmektedir. Bu nedenle çalışmada Türkiye’de gazetecilik alanının bağımsızlığı üzerine bir tartışma yürütüldükten sonra okur temsilciliğinin ortaya çıkışı, işleyişi, uygulanabilirliği; gazetecilik tarihinde yaşanan dönüşümler bağlamında tartışılacaktır. Araştırma kapsamında Türkiye’de yayımlanan Hürriyet, Milliyet, Sabah ve Cumhuriyet gazetelerinde okur temsilciliği yapmış olan beş okur temsilcisiyle yapılan derinlemesine görüşmeleri kapsayan alan araştırmasının sonuçları sunulacaktır.
Anahtar Kelime: okur temsilciliği gazetecilik etik Pierre Bourdieu basın ombudsmanlığı alan

Ombudsmanship Experience in Turkish Journalism Field: Limitations and Struggle

Öz:
The ombudsman, which started to be implemented in Sweden at the beginning of the 19th century, is actually an institution established for the public officials to fulfill their duties in an equitable manner. Over time, as the ombudsman's field of duty expanded, types of ombudsman operating in different fields emerged. One of them is the press ombudsman. The main task of the press ombudsman is to evaluate the complaints from the readers in accordance with the professional ethical principles and to write these evaluations in the newspaper column reserved for them. Ombudsman institution in the field of journalism in Turkey; it started to be implemented in order to contribute to professional ethics at a time when the trust in newspapers decreased. The aim of the press ombudsman, which started to be institutionalized in Turkey in the early 2000s with the name of reader representative, is to implement a self-control mechanism independent of state control and capital ownership. This research, which focuses on the Turkish experience of the ombudsman practice, which tries to exist as an autonomous sub-field in the field of journalism, will be based on the field theory of the French sociologist Pierre Bourdieu. Cultural production areas are very important in Bourdieu's works. The symbolic power of cultural production areas comes from their independence. For this reason, after a discussion on the independence of the field of journalism in Turkey, the emergence, functioning and applicability of the press ombudsman; will be discussed in the context of the transformations in the history of journalism. In this research, the results of the field research, which includes in-depth interviews with five reader representatives who served as press ombudsman in Hürriyet, Milliyet, Sabah and Cumhuriyet newspapers published in Turkey, will be presented.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Adaklı, Gülseren (2006). Türkiye'de Medya Endüstrisi: Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
  • Adaklı, Gülseren (2010). "Gazetecilik Etiğini Belirleyen Yapısal Unsurlar." Televizyon Haberciliğinde Etik. Bülent Çaplı, Hakan Tuncel (der.) içinde. Ankara: Fersa Yayıncılık:61-69.
  • Akçura, Belma (2019). Derinlemesine Görüşme. 28/Şubat/2019. Online.
  • Akın, Doğan (2009). "A'dan Z'ye Ertuğrul Özkök operasyonu..." T24. 29.12.2009. Erişim tarihi: 05.04.2019 https://t24.com.tr/yazarlar/dogan-akin/adan-zyeertugrul-ozkok-operasyonu,1399
  • Alankuş, Sevda (2008). "Başka Bir Medya ve Habercilik." Uygun Adım Medya. İncilay Cangöz (der.) içinde, İstanbul: Ayraç Kitabevi. 177-229.
  • Alemdar, Zeynep (1990). Oyunun Kuralları: Basında Özdenetim. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Altay, İbrahim (2019). Derinlemesine Görüşme. 04/Mart/2019. İstanbul.
  • Arvas, İbrahim Sena (2014). Türk Basınında Etik ve Özdenetim. İstanbul: Beta Basım
  • Avşar, Zakir (2012). Ombudsman: İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi. İstanbul: Hayat Yayın.
  • Ayan, Vahdet Mesut (2019). AKP Devrinde Medya Âlemi. Ankara: Yordam Kitap.
  • Baydar, Yavuz (2011). "Vicdan Misyoneri Rolündeki Yalnız Kovboy: Kamu Denetçisinin Rolü." Profesyonel Gazetecilik ve Özdenetim içinde. Medya Derneği. 59-84.
  • Baydar, Yavuz (2018). Derinlemesine Görüşme. 09/Aralık/2018. Online.
  • Bildirici, Faruk (2018a). Günahlarımızla Yıkandık: Örneklerle Gazetecilik Mesleği Etiği. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Bildirici, Faruk (2018b). Derinlemesine Görüşme. 03/Ekim/2018. Ankara.
  • Bildirici, Faruk (2019). Derinlemesine Görüşme. 26/Aralık/2019. Ankara.
  • Bourdieu, Pierre (1995). Pratik Nedenler. Çev., Hülya Tufan. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
  • Bourdieu, Pierre (1997). Televizyon Üzerine. Çev.,Turhan Ilgaz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bourdieu, Pierre (2015). Bilimin Toplumsal Kullanımları: Bilimsel Alanın Klinik Bir Psikolojisi İçin. Çev., Levent Ünsaldı. Ankara: Heratik Basın Yayın.
  • Bourdieu, Pierre (2016). Sosyoloji Meseleleri. Çev., Filiz Öztürk, Büşra Uçar, Mustafa Gültekin, Aslı Sümer, Ankara: Heretik.
  • Bourdieu, Pierre ve Loic Wacquant (2014). Düşünümsel Bir Antropolji İçin Cevaplar. Çev., Nazlı Ökten, İstanbul: İletişim.
  • Calhoun, Craig (2007). "Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları." Ocak ve Zanaat. Güney Çeğin, Emrah Göker, Alim Arlı, Ümit Tatlıcan (der.) içinde. Çev., Güney Çeğin. İstanbul: İletişim. 77-131.
  • Calhoun, Craig (2015). "Tarihsel Sosyolog Olarak Pierre Bourdieu." Bourdieu ve Tarihsel Analiz. Philip Stephen Gorski (der.) içinde. Çev., Özlem Akkaya. Ankara: Heretik. 65-111.
  • Cangöz, İncilay (2008). "Savaş ve Çatışma Ortamlarında Haber/ci Denetimi: Bir Haber Denetim Stratejisi Olarak İliştirilmiş Gazetecilik." Uygun Adım Medya: Bir Bilinç Körleşmesi. İncilay Cangöz (der.) içinde. İstanbul: Ayraç. 149-177.
  • Erdoğan, İrfan (2007). Türkiye’de Gazetecilik ve Bilim İletişimi . Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi.
  • Evers, Hubb (2010). "Televizyon Haberciliğinde Etik Medya Etiği." Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (der.) içinde. Ankara: Fersa Yayıncılık.45-59.
  • Evers, Hubb (2012). The news ombudsman: Lightning rod or watchdog? Central European Journal of Communication? , 5 (2), 224-242.
  • Girgin, Atilla (2007). Yazılı İletişimde Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi , 47-62.
  • Herman, Edward Samuel ve Noam Chomsky (2012). Rızanın İmalatı Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. Çev., Ender Abadoğlu. İstanbul: bgstyayınları
  • İnal, Ayşe (2005). "Tarihsel Gelişimi İçinden Gazetecilik Etiğini Yeniden Düşünmek." Televizyon Haberciliğinde Etik. Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (der.) içinde. Ankara: Fersa. 27: 44.
  • Kaya, Ali (2017). "Pierre Bourdieu'nün Pratik Kuramının Kilidi: Alan Kavramı." Ocak ve Zanaat Güney Çeğin, Emrah Göker, Alim Arlı ve Ümit Tatlıcan (der.) içinde. İstanbul: İletişim. 397-421.
  • Kaya, İpek (2020). Gazetecilik Alanında Etik Tartışmalar ve Ombudsmanlık: Türkiye Örneği. Ankara: Yüksek Lisans Tezi Hacettepe Üniversitesi.
  • Köse, Hüseyin (2004). Bourdieu Medyaya Karşı. İstanbul: Papirüs.
  • McChesney, Robert Waterman (2006). 21. Yüzyılda İletişim Politikaları: Medyanın Sorunu. Çev., Çiğdem Çidamlı, Emel Çoşkun ve Erdoğan Usta. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
  • Sönmez, Mustafa (2010). Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı. İstanbul: Yordam Kitap.
  • Sözeri, Ceren (2015). Türkiye’de Medya-İktidar İlişkileri / Sorunlar ve Öneriler. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
  • Swartz, David (2011). Kültür ve İktidar. Çev., E. Gen. İstanbul: İletişim.
  • Taş, Oğuzhan (2005). "Medya Etiğinin Tarihsel Temelleri ve Gelişimi." Televizyon Haberciliğinde Etik, Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (der.) içinde, Ankara: Fersa. 3-23.
  • Taş, Oğuzhan (2012). Gazetecilik Etiğinin Mesleki Sınırları: Profesyonellik, Piyasa ve Sorumluluk. İstanbul: İletişim.
  • Öz, Güray (2019). Derinlemesine Görüşme. 20/Şubat/2019. Ankara.
  • Yaylagül, Levent (2019). Eleştirel Ekonomi Politik Perspektiften Devlet ve Medya İlişkisi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi , 5 (2), 134-152.
APA Kaya İ (2021). Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. , 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
Chicago Kaya İpek Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. (2021): 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
MLA Kaya İpek Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. , 2021, ss.345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
AMA Kaya İ Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. . 2021; 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
Vancouver Kaya İ Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. . 2021; 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
IEEE Kaya İ "Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler." , ss.345 - 371, 2021. 10.18691/kulturveiletisim.908324
ISNAD Kaya, İpek. "Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler". (2021), 345-371. https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.908324
APA Kaya İ (2021). Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. Kültür ve İletişim, 24(48), 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
Chicago Kaya İpek Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. Kültür ve İletişim 24, no.48 (2021): 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
MLA Kaya İpek Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. Kültür ve İletişim, vol.24, no.48, 2021, ss.345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
AMA Kaya İ Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. Kültür ve İletişim. 2021; 24(48): 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
Vancouver Kaya İ Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler. Kültür ve İletişim. 2021; 24(48): 345 - 371. 10.18691/kulturveiletisim.908324
IEEE Kaya İ "Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler." Kültür ve İletişim, 24, ss.345 - 371, 2021. 10.18691/kulturveiletisim.908324
ISNAD Kaya, İpek. "Türkiye’de Gazetecilik Alanında Ombudsmanlık Deneyimi: Sınırlar ve Mücadeleler". Kültür ve İletişim 24/48 (2021), 345-371. https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.908324