ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ
Yıl: 2020 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1015 - 1040 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33415/daad.743190 İndeks Tarihi: 14-10-2021
ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ
Öz: Bu makalede, belâğatta “karşılıklı konuşma esnasında muhataba veya soru sorankişiye onun beklemediği bir karşılıkla mukabelede bulunmak” anlamındakiüslûb-i hakîm kavramı ve bu kavram çerçevesinde değerlendirilebilecek birtakımKur’ân âyetleri ele alınmaktadır. Literatürde üslûb-i hakîmin gerek tanımlanmasıgerek kavramsallaşma süreci ve gerekse el-kavlü bi’l-mûcib kavramıyla benzerliğikonusunda farklı görüşlere rastlamak mümkündür. Kavramın tanımıyla ilgilicüz’î ihtilaflar bulunduğu için makalede öncelikle üslûb-i hakîmin kavramsallaşma süreci ve buna bağlı olarak el-kavlü bi’l-mûcibden farklılaştığı noktaları ortayakoymak amaçlanmaktadır. Üslûb-i hakîmin muktezâ-i zâhirden çıkışı ifade edenbir kavram olması hasebiyle, söz, muhataplar ve sözün söylendiği ortama (muktezâ-i hâl) yönelik bakış açısı önem arz etmektedir. Nitekim konuya örnek teşkileden âyetlerin yorum farklılıklarında da bu durum yakinen müşâhede edilmektedir. Ancak konu üzerinde yapılan çalışmalardaki bazı değerlendirmelerdeKur’ân’ın indiği atmosfere ait bilgilerin dikkate alınmadığına tanık olunmaktadır.Bundan dolayı çalışmada birkaç örnekle sınırlı kalsa da yorum önerilerinde bulunulmuş ve üslûb-i hakîm ile el-kavlü bi’l-mûcib kavramlarını farklılaştıracak anlam özelliğini tespit etmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ali Zevârî Ahmed. “Cemâliyyetü’l-mufâraka ve kıymetuhâ’l-üslûbiyye fi’l-Kur’âni’l-Kerîm üslûbu’l-hakîm enmûzecen”. Mecelletü’l-Luğati’l-‘Arabiyye ve Âdâbihâ 6/2 (2013), 723-736.
- Ali Zevârî Ahmed. “Cemâliyyetü’l-üslûbi’l-hakîm ve kıymetühu’l-üslûbiyye fi’l-Kur’âni’lKerîm”. Tevâsuliyye 4/12 (2015), 226-258.
- Ali Zevârî Ahmed. “Üslûbu’l-hakîm fi’l-Kur’âni’l-Kerîm dirâse belâgiyye ve üslûbiyye”. Kasdi Merbah Ouargla, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
- Âlûsî, Ebu-Senâ Şihâbuddîn Mahmud b. Abdullah. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsiri’l-Kur’ani’l-‘Azîm ve’s-seb`i’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: İhyau’t-Turasi’l-Arabi, ts.
- Bayer, İsmail. “İbn-i Kemâl’in ‘El-Üslûbu’l-Hakîm’ Risalesinde İlgili Âyetlere Bakışı ve EsSekkâkî Eleştirisi”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 45 (30 Haziran 2016), 215-231. https://doi.org/10.29288/ilted.304767
- Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebu Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Subhî Hasan Hallâk - Mahmud Ahmed el-Atraş. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, 1. Basım, 2000.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
- Bolelli, Nusrettin. Belagat: (Beyân-Meʾânî-Bedîʿ İlimleri): Arap Edebiyatı. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 5. baskı., 2009.
- Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhibbuddin elHatîb vd. 4 Cilt. Kâhire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1400.
- Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Dersaadet: Matbaatu Osmâniyye, 1330.
- Câhız, Ebû Osmân ‘Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hanci, 7. Basım, 1998.
- Carim, Ali - Emin, Mustafa. el-Belâğatu’l-vâdıha. b.y.: Dâru’l-Me‘ârif, 1999.
- Cerîrî, Mu‘âfâ b. Zekeriyyâ en-Nehrevânî. el-Celîsü’s-sâlihi’l-kâfî ve’l-enîsü’n-nâsihi’ş-şâfî. 4 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1993.
- Cürcânî, Ebû Bekir Abdülkāhir b. Abdurrahmân. Delâilü’l-i‘câz. Kâhire: Mektebetü’lHanci, 2000.
- Cürcânî, Ebü’l-Hasen ‘Ali b. Muhammed. Kitâbu’t-ta‘rifât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar‘aşlî. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2. Basım, 2007.
- Durmuş, İsmail. “Üslûb-ı Hakîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/381-382. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Ebü’l-Bekā, Eyyüb b. Musa el-Hüseynî. el-Külliyât mu‘cemun fi’l-mustalahât ve’l-furûki’llugaviyye. thk. ‘Adnân Derviş - Muhammed Masrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 2018.
- Eren, Cüneyt - Uzunoğlu, Vecih. Arapça Belâğat. İstanbul: Cantaş Yayınları, 1. Basım, 2012.
- Eren, Cüneyt - Uzunoğlu, Vecih. Belâgat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
- Görgün, Muhammed Emin. “Din Dili Oluşturmada Hz. Peygamber’in Üslûbu’l-Hakîm Sanatının Kullanımı”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim”. Eskişehir, 2019.
- Hafâcî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. ‘İnâyetü’l-kādî ve kifâyetü’r-râdî ‘alâ Tefsîri’lBeydâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
- Hîbe b. Kū. “Üsûbu’l-hakîm beyne’l-Kur’âni ve’l-hadîsi’n-nebeviyyi’ş-şerîf”. Ebû Bekir Belkāid Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- İbn Ebi’l-Isba‘, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn Abdül‘azim b. Abdülvâhid. Tahrîru’t-tahbîr fî sınâ‘ti’ş-şi‘ri ve’n-nesri ve beyâni i‘câzi’l-Kur’ân. thk. Hanefi Muhammed Şeref. Kâhire: el-Meclisü’l-A‘la li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1963.
- İbn Hicce, Ebû Bekir Ali b. Abdullah. Hizânetü’l-edeb ve ğāyetü’l-ereb. thk. Kevkeb Deyâb. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2. Basım, 2005.
- İbn Hişam. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’lKitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1990.
- İbn Kemâl, Şemsüddîn Ahmed b. Süleymân. Resâilu İbn Kemâl. 2 Cilt. İstanbul: İkdâm Matbaası, 1316.
- İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî b. Muhammed esSelâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 2. Basım, 1999.
- İbnü’l-Hanbelî, Nâsıhuddîn Abdurrahmân b. Necm. İstihrâcü’l-cidâl mine’l-Kur’âni’lKerîm. thk. Zâhir b. ‘Avvâd el-Elma‘î. b.y.: y.y., 2. Basım, 1401.
- Karamollaoğlu, Fatma Serap. Kur’an Işığında Belagat Dersleri Bedi’ İlmi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2014.
- Karamollaoğlu, Fatma Serap. Kur’an Işığında Belagat Dersleri Meânî İlmi. İstanbul: İşaret Yayınları, 2. Basım, 2017.
- Kaya, Mahmut. “Mugalata”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/372-373. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Kazvînî, Celâluddin Muhammed b. Abdurrahmân. et-Telhîs fî ‘ulûmi’l-belâğa. b.y.: Dâru Fikri’l-‘Arabî, 2. Basım, 1932.
- Kazvinî, Celâluddin Muhammed b. Abdurrahman el-. el-İzâh fî ‘ulûmi’l-belâğa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2003.
- Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2006.
- Matlûb, Ahmed. Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-belâğiyye ve tetavvuruhâ. 3 Cilt. Bağdat: Mataatu’l-cem‘i’l-‘ilmî’l-‘Irâkî, 1983.
- Meydânî, Abdurrahman Hasen Habenneke. el-Belâğatu’l-‘Arabiyye üsüsühâ ve ‘ulûmuhâ ve funûnuhâ. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 1996.
- Mukātil b. Süleymân. Tefsîru Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-târîhi’l-Arabî, 1. Basım, 2002.
- Sa‘îdî, Abdülmüte‘âl. Buğyetü’l-îzâh li Telhîsi’l-Miftâh fî ‘ulûmi’l-belâğa. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb, 1999.
- Sekkâkî, Ebu Yakub Yusuf b. Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-’ulûm. thk. Abdulhamid Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2014.
- Sezikli, Ahmet. Hz. Peygamber Devrinde Nifak Hareketleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Basım, 1997.
- Sübkî, Bahâuddîn Ahmed b. ’Ali. ‘Arûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. 2 Cilt. Beyrut: elMektebetü’l-Asriyye, 1. Basım, 2003.
- Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu‘l-beyân ‘an te’vili âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin Türkî. 26 Cilt. Kâhire: Dâru Hicr, 1. Basım, 2001.
- Taftazânî, Sa’duddin Mes’ud b. Fahruddin Ömer. el-Mutavvel şerhu Telhîsi’l-Miftâh. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2004.
- Taftazânî, Sa’duddin Mes’ud b. Fahruddin Ömer. Muhtasaru’l-me’ânî. Dersaadet: Matbaai Safa ve Enver, 1311.
- Tâhir b. Âşur. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Beyrut: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 2009.
- Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu ıstılâhâti fünûn ve’l-’ulûm. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1. Basım, 1996.
- Tîbî, Şerefuddin el-Hüseyn b. Abdullah et-. Futûhu’l-gayb fî keşf ’an ğinâi’r-rayb. 17 Cilt. Dubai: Câizetü Dubey ed-Düveliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1. Basım, 2013.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasen ’Ali b. Ahmed el-. et-Tefsîru’l-basît. 25 Cilt. Riyad: Vizâretü’t-Ta’limi’l- ’İlmî, 1340.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Sarfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer ez-. el-Keşşâf ‘an hakāiki gavamidi’t-tenzîl ve ‘uyûnu’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vil. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavviz. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu ubeykân, 1. Basım, 1998.
- Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ‘ulumi’l-Kur’ân. thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
| APA | Ağbal D (2020). ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. , 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| Chicago | Ağbal Davut ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. (2020): 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| MLA | Ağbal Davut ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. , 2020, ss.1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| AMA | Ağbal D ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. . 2020; 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| Vancouver | Ağbal D ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. . 2020; 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| IEEE | Ağbal D "ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ." , ss.1015 - 1040, 2020. 10.33415/daad.743190 |
| ISNAD | Ağbal, Davut. "ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ". (2020), 1015-1040. https://doi.org/10.33415/daad.743190 |
| APA | Ağbal D (2020). ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 20(2), 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| Chicago | Ağbal Davut ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20, no.2 (2020): 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| MLA | Ağbal Davut ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, vol.20, no.2, 2020, ss.1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| AMA | Ağbal D ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2020; 20(2): 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| Vancouver | Ağbal D ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2020; 20(2): 1015 - 1040. 10.33415/daad.743190 |
| IEEE | Ağbal D "ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ." Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 20, ss.1015 - 1040, 2020. 10.33415/daad.743190 |
| ISNAD | Ağbal, Davut. "ÜSLÛB-İ HAKÎM VE KUR’ÂN BELÂĞATINDAKİ YERİ". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020), 1015-1040. https://doi.org/10.33415/daad.743190 |
