Yıl: 2020 Cilt: 11 Sayı: 25 Sayfa Aralığı: 550 - 574 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.35415/sirnakifd.764332 İndeks Tarihi: 19-10-2021

Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek

Öz:
Nassları sahih bir şekilde anlama ve anlamlandırmanın yolu, klasik fıkıh usûlü eserlerindeistinbât metodları dediğimiz kısımda incelenmektedir. Bu bölümde, nasslarda karşılaştığımızlafız çeşitlerinden biri olan müşterek de ele alınmaktadır. Birden fazla manaya sahip olup bumanalarından her biri için ayrı ayrı vaz’ edilmiş bir lafız olan müşterek, Kitap ve Sünnetnasslarında kullanılmıştır. Vaz’ edildiği manalardan hangisinin Şari’in maksadı olduğukonusu, usûlcülerin ihtilaf etmelerine sebep olduğu gibi; müşterek ile ilgili öne çıkantartışmalardan biri de umumu’l-müşterek meselesidir. Kısaca müşterek ile vaz’ edildiğimanalardan hepsini birden kastetmenin mümkün olup olmaması şeklinde ifadeedebileceğimiz söz konusu mesele de usûlcüler arasındaki önemli tartışma konularındanbiridir. Kavramın usûl eserlerindeki izahı, hakkındaki ihtilaflı görüşler, deliller ve konuylailgili meşhur örnekler bu çalışmada ele alınmış olan hususlardır. Ayrıca klasik usûl eserlerindezikredilen; ama konuya münasip olmadığı düşünülen bazı örneklerin kritiği de yapılmıştır.Bu çalışmayla, anılan kavramın mahiyetini netleştirmek, klasik eserlerdeki bazı örneklerinkonuya uygun olmadığını ortaya koymak ve nihayet konuyla ilgili ihtilaflı görüşlerden birinitercih etmek hedeflenmektedir. Böylece fer’î fıkıh meselelerindeki önemli ihtilaf sebeplerindenve fıkıh usûlünün de temel kavramlarından biri olan umûmu’l-müşterek konusu ve bununimkân dâhilinde olamayacağı, sistematik bir şekilde sunularak vüzûha kavuşturulmayaçalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Umumu'l-Müşterek in Literature of Usul al-Fiqh

Öz:
The way to understand and make sense of the nass (divine decrees) soundly is examined in the section called istinbât (rational inference) methods in the classical works of fiqh (Islamic jurisprudence). In this section, one of the words that we encounter in divine decrees, müşterek is also discussed. The term müşterek, which has more than one meaning and has been imposed for each meaning, was used in divine decrees of the Book and Sunnah. The issue of which meaning of müşterek is intended by Şari has been a reason for the disputes between scholars of usul al-fiqh (Islamic practice). Furthermore, the issue of umumu’l-müşterek has been one of the most prominent discussions about müşterek. The issue in question, which we can briefly explain that whether it is possible to address all of the meanings of müşterek imposed, is one of the important debate topics among the scholars of usul al-fiqh. The explanation of the concept in the works of usul, the controversial views on it, the evidence, and the famous examples related to the subject are the issues discussed in this study. Besides, some examples that are mentioned in classical usul al-fiqh works but considered to be nonrelevant for the subject will also be criticized. In this study, it is aimed to clarify the nature of the aforementioned concept, to reveal that some examples in classical works are not relevant to the subject, and finally choose one of the controversial views on the subject. Thus, the topic of umûmu’l-müşterek, one of the important causes of conflict in subsidiary (fer’i) jurisprudence matters and one of the basic concepts of usul al-fiqh and its impossibility will be clarified by presenting the subject systematically.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulaziz el-Buhârî, Alâuddin b. Ahmed. Keşfu'l-esrâr 'an usûli Fahri'l-İslam el-Pezdevî. thk.
  • Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1430/2009.
  • Âmidî, Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm. nşr. Abdurrezzâk Afîfî. 4 Cilt. Riyad: Dâru's-Samî'î, 1. Basım, 1424/2003.
  • Apaydın, H. Yunus. Fıkhın Kaynakları (Nass ve İçtihat). ed. Hilmi Demir vd., Ankara: Ay Yayıncılık, 2017.
  • Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. et-Takrîr li Usûli Fahrilislâm el-Bezdevî. thk. Abdusselâm Subhî Hâmid. 8 Cilt. Kuveyt: y.y., 1426/2005.
  • Bâbertî Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-'İnâye şerhu'l-Hidâye (Fethu'l-Kadîr'le birlikte). 10 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş'as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. nşr. Şuayb el-ArnavutMuhammed Kâmil Karabileli. Beyrut: Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 2009.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî. el-Mustesfâ. thk. Muhammed Abdusselâm Abduşşâfî. b.y.: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1. Basım, 1413/1993.
  • Heyet. Mu'cem u Mustalahâti'l-'Ulûmi'ş-Şer'iyye. ed. Komisyon. Riyâd: Vizâratu'ş-Şu'ûni'lİslamiyye ve'd-Da've ve'l-İrşâd, 2. Basım, 1439/2017.
  • Hınn, Mustafa. Eseru'l-ihtilâf fi'l-kavâ'idi'l-usûliyye fi-htilâfi'l-fukahâ. Beyrut: Müessesetü'rRisâle, 2014.
  • İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim el-Mısrî. Lisânu'l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. 6 Cilt. Kahire: Dâru'l-Meârif, ts.
  • İltaş, Davut. Fıkıh Usûlünde Mütekellimîn Yönteminin Delalet Anlayışı. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
  • İsnevî, Ebû Muhammed Cemâluddîn Abdurrahîm b. el-Hasen. Nihâyetu's-sûl fî şerhi Minhâci'lvusûl. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1420/1999.
  • "İştirâk". el-Mevsû'atu'l-Fıkhiyyeti'l-Kuveytiyye. ed. Komisyon. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâratu'l-Evkâf ve'ş-Şuûni'l-İslâmiyye, 2. Basım, 1986.
  • Kahraman, Abdullah. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 4. Basım, 2016.
  • Karataş, Fatih. Babertî'nin el-İnâye Adlı Eserinde Fıkıh Usûlü Tatbiki. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
  • Koca, Ferhat. "Müşterek". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/172-174. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Koçak, Muhsin vd.. Fıkıh Usûlü. ed. Osman Şahin, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
  • Leknevî, Abdulali Muhammed b. Nizâmiddîn Muhammed es-Sihâlevî el-Ensârî. Fevâtihu'rrahamût bi şerhi Müsellemi's-sübût. thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1423/2002.
  • Mahallî, Ebû Abdillah Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. Şerhu'l-Mahallî alâ Cem'ilcevâmi' (Hâşiyetu'l-Attâr ile birlikte). 2 Cilt. b.y.: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
  • Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1959.
  • Merğînânî, Burhânuddîn Ebu'l-Hasen Ali b. Ebîbekr el-Ferğânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti'lmübtedî. thk. Muhammed Adnân Dervîş. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Erkam b. Ebi'l-Erkam, ts.
  • Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Minhâcu't-tâlibîn ve 'umdetu'l-müftîn fi'lfıkh. thk. Kasım Ahmed Ivad. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1425/2005.
  • Pezdevî, Fahru'l-İslam Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed. Kenzu'l-vusûl ilâ ma'rifeti'l-usûl (Keşfu'l-esrâr ile birlikte). thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2. Basım, 2009.
  • Remlî, Şemsuddîn Muhammed b. Ebi'l-Abbâs Ahmed b. Hamza. Nihâyetu'l-muhtâc ilâ şerhi'lMinhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1404/1984.
  • Sadruşşerîa, Ubeydullah b. Mesud el-Mahbûbî el-Buhârî. et-Tavdîh li metni't-Tenkîh fî usûli'lfıkh (Şerhu't-Telvîh ile beraber). thk. eş-Şeyh Zekeriyya Umeyrât. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'lKütübi'l-İlmiyye, 2. Basım, 1434/2013.
  • Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebûbekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Usûlu's-Serahsî. thk. Ebu'l-Vefâ el-Efğânî. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1426/2005.
  • Serahsî, Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru'lMa'rife, 1414/1993.
  • Seydişehrî, İbnu'l-Emîn Mahmud Esad. Fıkıh Usûlü Telhîs-u Usûl-i Fıkıh. sad. Talha Alp vd. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2008.
  • Seyyid, Mehmed. Usûl-i Fıkıh Dersleri. nşr. Selçuk Camcı-Haydar Yıldırım. İstanbul: Işık Akademi Yayınları, 2011.
  • Şaban, Zekiyüddin. İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü'l-Fıkh). çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 30. Basım, 2018.
  • Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Marife, 1410/1990.
  • Teftâzânî, Sa'duddîn Mesud b. Ömer. Şerhu't-Telvîh 'ale't-Tavdîh li metni't-Tenkîh fî usûli'l-fıkh. thk. eş-Şeyh Zekeriyya Umeyrât. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2. Basım, 1434/2013.
  • Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünenu't-Tirmizî. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. b.y.: Şeriketu Mektebe ve Matbaa Mustafa el-Halebî, 2. Basım, 1388/1968.
  • Zencânî, Ebu'l-Menâkıb Şihâbuddîn Mahmûd b. Ahmed. Tahrîcu'l-furû' 'ale'l-usûl. thk. Muhammed Edîb Salih. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1398/1978.
  • Zencânî, Ebu'l-Menâkıb Şihâbuddîn Mahmûd b. Ahmed. Fıkhî Hükümlerin Usûlî Dayanakları: Tahrîcü'l-Fürû ale'l-Usûl. çev. Davut İltaş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
  • Zerkâ, Ahmed b. Muhammed. Şerhu'l-kavâidi'l-fıkhiyye. thk. Mustafa Ahmed Zerkâ. Dımaşk: Dâru'l-Kalem, 10. Basım, 1433/2012.
  • Zeydân, Abdulkerim. el-Vecîz fî usûli'l-fıkh. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle Nâşirûn, 1432/2011.
APA KARATAS F (2020). Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. , 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
Chicago KARATAS FATIH Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. (2020): 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
MLA KARATAS FATIH Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. , 2020, ss.550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
AMA KARATAS F Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. . 2020; 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
Vancouver KARATAS F Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. . 2020; 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
IEEE KARATAS F "Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek." , ss.550 - 574, 2020. 10.35415/sirnakifd.764332
ISNAD KARATAS, FATIH. "Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek". (2020), 550-574. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.764332
APA KARATAS F (2020). Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 11(25), 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
Chicago KARATAS FATIH Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 11, no.25 (2020): 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
MLA KARATAS FATIH Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.11, no.25, 2020, ss.550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
AMA KARATAS F Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 11(25): 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
Vancouver KARATAS F Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 11(25): 550 - 574. 10.35415/sirnakifd.764332
IEEE KARATAS F "Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek." ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 11, ss.550 - 574, 2020. 10.35415/sirnakifd.764332
ISNAD KARATAS, FATIH. "Fıkıh Usûlü Literatüründe Umûmu’l-Müşterek". ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 11/25 (2020), 550-574. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.764332