Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 12 Sayfa Aralığı: 95 - 106 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.959420 İndeks Tarihi: 01-11-2021

JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz:
Ahıska, Gürcistan toprakları içerisinde Kafkasya bölgesinin güneybatısında yer almaktadır. Ahıska’nın kuzeyinde ve doğusunda Gürcistan; güneyinde Ermenistan; güneybatısında Türkiye; batısında Acaristan Özerk Cumhuriyeti yer almaktadır. 16. yüzyıldan 1828 yılındaki Rus işgaline kadar Anadolu’dan bölgeye yerleştirilen ve Anadolu Türklüğünün ayrılmaz bir parçası olan Ahıska Türklerinin anavatanı, günümüzde Gürcistan Cumhuriyeti’nin toprakları içinde kalan ve Türkiye ile komşu olan Ahıska bölgesidir. Bazı araştırmacılara göre, buraya yerleşen Türklerin Ahıska Türkleri olarak adlandırılmasının nedeni, bu vilayetleri içine alan bölgenin coğrafi isminin Ahıska olmasından kaynaklanmaktadır. Bazılarına göre ise Dede Korkut kitabındaki “Ak-Sıka” (Ak Kale) ve 481 yılına ait kayıtlarda “Akesga” olarak geçen Ahıska, Gürcüce “Yeni Kale” anlamına gelen “Akhal-Tsikhe” tabirinin Türkçe ve Farsça şeklidir. Bölge 250 yıl Osmanlı hâkimiyeti altında kaldıktan sonra, 1829 yılında imzalanan Edirne Antlaşması ile Rusların egemenliğine geçmiştir. Bu çalışma, İngiliz seyyah John F. Baddeley’in 1908 yılında “The Russian Conquest of the Caucasus” adı ile yayımlanan yapıtında yer alan Ahıska’ya dair gözlem ve incelemelerine dayanmaktadır. Çalışmanın amacı ise Baddeley’in Rusların Kafkasya’da, özelde Ahıska’da ilerlemeyi başararak bölgeyi nasıl ele geçirdiklerine ilişkin verdiği bilgileri ele alarak değerlendirmek ve alan yazına kimi katkılar sağlamaktır. Böylece Türkiye ile derin tarihsel kökleri ve bağları olan Ahıska bölgesine ve orada yaşayan Ahıska Türklerinin tarihine de bir parça ışık tutulmuş olacaktır.
Anahtar Kelime:

AN EVALUATION UPON THE OBSERVATIONS OF JOHN. F. BADDELEY RELATING TO AHISKA

Öz:
Ahıska is in the south western part of the Caucasia in theGeorgian lands. In the north and east of Ahıska lies Georgia; in thesouth lies Armenia, in the south western lies Turkey; in the westlies autonomous Ajarian Republic. The motherland of Ahıska Turkshaving been settled in the region from 16th century to the Russianconquest in 1828 and having been inseparable part of the AnatolianTurks is the Ahıska region, which is in territories of Georgia andthe neighbour of Türkiye today. To some researchers the reason ofwhy the Turks having settled there are called as “Ahıska Turks”stems from the fact that the geographical name of the region that covers those provinces is Ahıska. According tosome, Ahıska “Ak-Sıka” (Ak Kale) in Dede Korkutand mentioned as “Akesga” in the records of theyear 481 is the Turkish and Persian form of“Akhal-Tsikhe” which means “the New Castle” inGeorgian. After the region had been under theOttoman sovereignty for 250 years it went underthe domination of Russia with the treaty of Adri onaple (Edirne) having been signed in 1829. Thisstudy is based on the observations and re searches of the English traveler, John F. Badde ley related to Ahıska in the work titled as “TheRussian Conquest of the Caucasus” published in1908. The purpose of the study is to discuss andevaluate the information given by Baddeley as tohow the Russia managed to conquer the Cauca sia, especially Ahıska and make some contribu tions to the field of literature. Thus, it is aimedto enlighten the history of the Ahıska region andthe Ahıska Turks, who have deep historical rootand bond with Turkey.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbulut, Uğur, (2002), “Doğu Anadolu’da ilk Rus İşgalleri: 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı”, Yeni Türkiye, 44, 140-156.
  • Aksan, Virginia H., (2011), Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700 -1780, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Allen, W. Edward David ve Muratoff, Paul, (1966), 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
  • Arslanoğlu, Cem Ender, (1973), “Osmanlıların Fethinden Önce Kuzey Doğu Anadolu Sınırlarımızdaki Ardahan-Çıldır-Posof ve Hanak Bölgesinin Türklüğü Köyler ve Köylü Adları”, Türk Kültürü Dergisi, XI/126, 54-63.
  • Avşar, Zakir-Solak, Ferruh ve Yorulmaz, Erhan, (1994), Yeni Bir Yüzyılın Eşiğinde Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri, Ankara: Vadi Yayınevi.
  • Aydıngün, Ayşegül, (2001), Rethinking on Ethnic Identity Formation and Shift: The Case of the Ahıska (Meskhetian) Turks, The Faculty of the Department of Sociology of Middle East Technical University, Ankara: Unpublished Phd.
  • Aydıngün, Ayşegül ve Asker, Ali, (2012), “Gürcistan: De Jure Üniter, De Facto Parçalı”, (Der. İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım), Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna, Türk Dilli Halklar-Türkiye ile İlişkiler içinde (117-207), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
  • Aydıngün, Ayşegül ve Aydıngün, İsmail, (2014), Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk Ulusötesi Aileler, ed. Murat Yılmaz, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
  • Baddeley, J. Frederick, (1908), The Russian Conquest of the Caucasus, London: Longmans Green and Co.
  • Baratashvili, Marat, (1998), Legal State of Meskh Repatriates in Georgia. Tbilisi, United States Informational Agency (USIA).
  • Beydilli, Kemal, (1988), “1828–1829-Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan Göçürülen Ermeniler”, Belgeler, XIII/17, 365-434.
  • Bilge, Sadık Müfit, (2018), “15.Yüzyıldan 19. Yüzyıla Kadar Osmanlı Topraklarından Güney Kafkasya’ya Kervan Ticareti (Yollar, Kervanlar, Tüccarlar, Mallar, Gümrükler)”, Doğu ve Batı Türklüğü’nün Ortak Tarihî Devirleri ve Münasebetleri, Konya: Palet Yayınları, 159-198.
  • Bostan, İdris, (2006), “Navarin”, D.İ.A, XXXII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 441-443.
  • Brown, James, (1940), Bir Milletin Bir İmparatorlukla Savaşı: 1828 1829: Türk-Rus Harbi, çev. Ali Rıza Seyfi, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
  • Cafersoy, Nazım, (2002), “Rus Jeopolitik Düşüncesinde Misyon Arayışları”, Avrasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, IV/8, 51-101.
  • Çakın, Naci, (1979), “1828 - 1829 Osmanlı - Rus Harbi”, Askeri Tarih Bülteni, IV/7, 31-54.
  • Çaycıoğlu, Serdar Oğuzhan, (2018), Rusya’nın Kafkasya Siyaseti: General Paskeviç’in Başkomutanlığı Dönemi (1827-1831), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Dinç, Fadime Tosik, (2015), Ahıska Türkleri (1800-1921), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Erkin, Celal, (1940), 1828 - 1829 Türk - Rus Harbi (Kafkas Cephesi), İstanbul.
  • Ercilasun, Ahmet Bican, (2005), “Meshet-Ahıska Türkleri Hakkında”, Türkeli Dergisi, 116.
  • Gökçe, Cemal (1979), Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı, İstanbul.
  • İnalcık, Halil, (1948), “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)”, Belleten, XII/46, Ankara: 349-409.
  • Kalkan, Mustafa, (1998), “Ahıska Türklerinin Menşei ve Tarihi Gelişim Seyirleri”, Bilig, VII/161, 160-170.
  • Kalkan, Mustafa, (2007), Sovyetler Birliği’nin ve Rusya Federasyonu’nun Orta Asya Üzerindeki Stratejik Planları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1955), 1855 Kars Zaferi, İstanbul: Işıl Matbaası.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1969), “Ahıska Bölgesi ve Türklük”, Türk Kültürü Dergisi, 86, 203-206.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1989), “Ne Mesket ne Misket: Ahıska Türkleridir”, Azerbaycan Türk Kültürü Dergisi, 268, 17-23.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1992a), Kıpçaklar (Ahıska Çıldır Eyaleti Tarihinden), Ankara: TTK.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1992b), Yukarı Kür ve Çoruk Boylarında Kıpçaklar, Ankara: TTK.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (1998), Osmanlıların Kafkas-Ellerini Fethi, Ankara: TTK.
  • Kırzıoğlu, M. Fahretttin, (2008), “Hristiyan Atabekler Hükümeti-I”, Bizim Ahıska Dergisi, X, (2008), s.12-17. Kıyas, Aslan, (1995), Ahıska Türkleri, Ahıska, Ankara: Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
  • Kop, Yaşar, (1999), 1828- 1829 Osmanlı- Rus Savaşında Kars ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Köse, Osman, (2006), 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Ankara: TTK.
  • Kurat, Akdes Nimet, (1990), Türkiye ve Rusya, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Kurat, Akdes Nimet, (2010), Rusya Tarih Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara: TTK.
  • Kuş, Ayşegül, (2019), Batılı Seyyah ve Araştırmacılara Göre 19. Yüzyılda Kafkasya, Trabzon: Serander Yayınları.
  • Mirkhanavo, Malika, (2006), “People in Exile: The Oral History of Meskhetian Turks (Akhyskha Turkleri)”, Journal of Muslim Minority Affairs, XXVI/1, 33-44.
  • Okçu, Yahya, (1953), Türk- Rus Mücadelesi Tarihi, Ankara: Alperen Kitabevi.
  • Özcan, Besim, (2011), “1828-29 Osmanlı Rus Harbinde Erzurum Eyaletinden Rusya’ya Göçürülen Ermenilerin Geri Dönüşlerini Sağlama Faaliyetleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 46, 195-204.
  • Temizkan, Abdullah, (2006), “Rusya ve Osmanlı Devleti’nin Kafkas-Ötesinde Nüfuz Mücadelesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, VI/2, 447-448.
  • Togan, A. Zeki Velidi, (1981), Umumi Türk Tarihine Giriş, I, İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • Tomlinson, K. Gillian, (2002), Coping as Kin: Responses to Suffering amongst Displaced Meskhetian Turks in post-Soviet Krasnodar, Department of Anthropology, Unpublished Phd., London University College.
  • Turan, Şerafettin, (1951), “1829 Edirne Antlaşması”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, IX/1-2, 11-151.
  • Türk Deniz Harp Tarihinde İz Bırakan Gemiler, Olaylar ve Şahıslar Çeşme, Navarin, Sinop Baskınları ve Sonuçları, (Haz. E. Baş), İstanbul: İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Piri Reis Araştırma Merkezi, 2007.
  • Üren, Mustafa, (2016a), Kimlik Çıkar ve Jeopolitik Ekseninde Ahıska Türkleri Sorunu, İstanbul: Nobel Bilimsel Eserler.
  • Üren, Mustafa, (2016b), “Çıkar ve Güç Dengesi Kıskacındaki Ahıska Türkleri Sorunu”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, II, (2016), 1-39.
  • Veyseloğlu, Ali Paşa, (1999), Ahıska Türklerinin Dramı, Ankara: Ocak Yayınları.
  • Yeşilot, Okan (2008), “Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, XXXVIII, 87-199.
  • Zeyrek, Yunus, (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara: Pozitif Matbaacılık.
  • Zeyrek, Yunus, (2007), Ahıska Araştırmaları, Ankara: Kozan Ofset Matbaacılık.
APA KUS A, ALAN G (2021). JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 95 - 106. 10.31765/karen.959420
Chicago KUS AYSEGÜL,ALAN GÜLBADİ JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. (2021): 95 - 106. 10.31765/karen.959420
MLA KUS AYSEGÜL,ALAN GÜLBADİ JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 2021, ss.95 - 106. 10.31765/karen.959420
AMA KUS A,ALAN G JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2021; 95 - 106. 10.31765/karen.959420
Vancouver KUS A,ALAN G JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2021; 95 - 106. 10.31765/karen.959420
IEEE KUS A,ALAN G "JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." , ss.95 - 106, 2021. 10.31765/karen.959420
ISNAD KUS, AYSEGÜL - ALAN, GÜLBADİ. "JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". (2021), 95-106. https://doi.org/10.31765/karen.959420
APA KUS A, ALAN G (2021). JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7(12), 95 - 106. 10.31765/karen.959420
Chicago KUS AYSEGÜL,ALAN GÜLBADİ JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 7, no.12 (2021): 95 - 106. 10.31765/karen.959420
MLA KUS AYSEGÜL,ALAN GÜLBADİ JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.7, no.12, 2021, ss.95 - 106. 10.31765/karen.959420
AMA KUS A,ALAN G JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 7(12): 95 - 106. 10.31765/karen.959420
Vancouver KUS A,ALAN G JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 7(12): 95 - 106. 10.31765/karen.959420
IEEE KUS A,ALAN G "JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7, ss.95 - 106, 2021. 10.31765/karen.959420
ISNAD KUS, AYSEGÜL - ALAN, GÜLBADİ. "JOHN F. BADDELEY’İN AHISKA’YA İLİŞKİN GÖZLEMLERİÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 7/12 (2021), 95-106. https://doi.org/10.31765/karen.959420