Yıl: 2020 Cilt: 8 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 404 - 429 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14782/marmarasbd.736009 İndeks Tarihi: 02-11-2021

Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi

Öz:
Bu çalışma, Türkçe literatürde ihmal edilmiş bir alan olduğu görülen eleştirel jeopolitiğe katkıdabulunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, eleştirel jeopolitiğin bir alt çalışma alanı olan popülerjeopolitik konu edilmekte ve Türkiye’nin jeopolitik muhakemesinde Kıbrıs’ın nasıl tanımlandığını vebu tanımlamanın popüler kültür araçları vasıtasıyla popüler düzeye nasıl aktarıldığı sorularına cevaparanmaktır. Türkiye’nin Kıbrıs konusundaki resmi jeopolitik söyleminin popüler düzeye aktarımı,Kıbrıs sorununu konu eden ve Türk ordusunun desteği ile çekilmiş olan Önce Vatan filmi örneğiüzerinden incelenmektedir. Bu inceleme sonucunda iki temel sonuca varılmıştır. Birincisi, Önce Vatanfilmi, farklı coğrafi mekânlar olan Türkiye ve Kıbrıs toprakları arasında bir bağ olduğu fikrini içerenbir jeopolitik temsil sunmaktadır. Türkiye açısından Kıbrıs, Akdeniz’de herhangi bir ada olmanınötesinde soydaşlarının yaşadığı bir coğrafyadır. Kıbrıslı Türkler ise Türkiye’yi, sadece kuzeyindebulunan bir ülke olarak değil; kendilerini zulümden kurtaracak bir kurtarıcı ve parçası olunmakistenen bir ülke olarak algılamaktadır. Filmin çekiminde Türk ordusunun açık ve doğrudan katkısı dadüşünüldüğünde, bunun, aynı zamanda Türkiye’nin resmi jeopolitik söylemi olduğu anlaşılmaktadır.Türkiye’nin, Kıbrıs’a dair jeopolitik söyleminde, Türk kimliğine vurgu yapmak suretiyle Ada ilemekânsal bağ inşa etmeye çalışması, çalışmanın ikinci sonucuna da işaret etmektedir: Eleştireljeopolitik literatüründeki yaygın kanıdan farklı olarak, ortak kimlikler her zaman bir coğrafi mekânlaözdeşleşmekten kaynaklanmamakta; kimi zaman da mekânsal ortaklıklar kurmak için ortak kimliklerkullanılabilmektedir.
Anahtar Kelime:

Popular Geopolitics and Cinema: Analysis of Cyprus in Turkey’s Geopolitical Discourse Specific to the Film Önce Vatan

Öz:
This study aims to contribute to the Turkish literature on critical geopolitics which appears to be a neglected field. In this context, popular geopolitics as a subfield of critical geopolitics is focused and the questions that how Cyprus is defined in Turkey’s geopolitical judgment and how this definition is transferred to popular level through popular culture tools are tried to be answered. The transfer of Turkey’s official geopolitical discourse on Cyprus to popular level is examined through the film Önce Vatan which was produced with the support of the Turkish army. At the end of this examination, two conclusions are reached. First, the film Önce Vatan provides a geopolitical representation containing the idea that is a link between Turkey and Cyprus territories, two different geographical spaces. For Turkey, Cyprus is beyond an island in Mediterranean; it is a geography on which her cognates live. For Turkish Cypriots, on the other hand, Turkey is not just a country on the north, but rather is perceived to be a liberator that will save them from persecution and a country that they want to be part of. Considering the Turkish army’s open and direct contribution to the film, it is seen that this is Turkey’s official geopolitical discourse as well. Turkey’s attempt to construct a spatial link with the island by emphasizing the common Turkish identity points to the second conclusion of the study: Unlike the common belief in critical geopolitical literature, common identities do not always result from being identified with a space; sometimes, common identities can be used to establish spatial commonalities.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alptekin, M. (2018). Anadolu sahası Türk saz şairlerinin Kıbrıs üzerine söyledikleri şiirlerde söz kalıpları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (55), 21-30. doi: 10.17719/jisr.201.885.537177
  • Anaz, N. (2015). Siyasi coğrafyada disipliner gelişmeler ve Türkiye’de siyasi coğrafya çalışmaları. L. Sunar (Ed.), Sosyal bilimlerde yen eğilimler içinde (s. 185-218). Ankara: Nobel-İLEM Kitaplığı.
  • Anaz, N. (2017). Imaginations and realities: encoding Turkish geopolitics in the Valley of the WolvesPalestine. Ortadoğu Etütleri, 9 (2), 104-121.
  • Atay, S. Ö. (2016). Klasik jeopolitik yaklaşımlar ve eleştirel jeopolitik söylem. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, 8 (2), 144-155.
  • Atmaca, A. Ö. (2011). Yeni dünyada eski oyun: eleştirel perspektiften Türk-Amerikan ilişkileri. Ortadoğu Etütleri, 3 (1), 157-192.
  • Atmaca, A. Ö. (2014). The geopolitical origins of Turkish-American relations: revisiting the Cold War years. All Azimuth, 3 (1), 19-34.
  • Ayyılmaz Aras, F. (2015). Kıbrıs Barış Harekatı’nın Türk mizahına yansımasında Akbaba örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15 (31), 385-414.
  • Bilgin, P. (2007). “Only strong states can survive in Turkey’s geopgraphy”: the uses of “geopolitical truths” in Turkey. Political Geography, 20, 1-17. doi: 10.1016/j.polgeo.2007.04.003
  • Bilgin, P. (2012). Turkey’s geopolitical dogma. S. Guzzini (Ed.), The return of geopolitics in Europe? social mechanisms and foreign policy identity crisis içinde (s. 151-173). Cambridge: Cambridge University Press.
  • Crampton, A. ve Power, M. (2005). Frames of reference on the geopolitical stage: Saving Private Ryan and the Second World War/Second Gulf War intertext. Geopolitics, 10 (2), 244-265. doi: 10.1080/146.500.40590946575
  • Çetin, B. N. ve Baydili, İ. (2020). Kıbrıs Barış Harekâtı öncesi Türk gazetelerindeki Kıbrıs konulu karikatürlerin popüler jeopolitik bağlamında analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (45), 232-247. doi: 10.29228/SOBIDER.42774
  • Dittmer, J. ve Bos, D. (2019). Popular culture, geopolitics and identity (2.bs). Lanhan & Boulder: Rowmwn & Littlefield.
  • Dodds, K. (2005a). Global geopolitics: a critical introduction. London & News York: Pearson Prentice Hall.
  • Dodds, K. (2005b). Screening geopolitics: James Bond and the early Cold War films (1962-1967). Geopolitics, 10 (2), 266-289. doi: 10.1080/146.500.40590946584
  • Dodds, K. (2006). Popular geopolitics and audience dispositions: James Bond and the Internet Film Database (IMDb). Transactions of the Institute of British Geographers New Series, 31 (2), 116-130. doi: 10.1111/j.1475-5661.2006.00199.x
  • Dodds, K. (2008a). ‘Have you seen any good films lately?’: geopolitics, international relations and film. Geography Compass, 2 (2), 476-494. doi: 10.1111/j.1749-8198.2008.00092.x
  • Dodds, K. (2008b). Hollywood and the popular geopolitics of the War on Terror. Third World Quarterly, 29 (8), 1621-1637. doi: 10.1080/014.365.90802528762
  • Durgun, S. (2018a). Jeofizik yaklaşımlar, Türkiye’den yansımalar. Alternatif Politika, 10 (3), 298-320.
  • Durgun, S. (2018b). Geographical imaginations of the Mediterranean along dichotomies of East-West/ North-South. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6, e38-e61. doi: 10.14782/ipsus.421014
  • Erdoğan: “Kuzey Kıbrıs’taki soydaşlarımızın haklarını korumaya kararlıyız”. (2020, 17 Ocak). KKTC Enformasyon Dairesi. Erişim adresi: https://pio.mfa.gov.ct.tr/erdogan-kuzey-kibristakisoydaslarimizin-haklarini-korumakta-kararliyiz/
  • Erdoğan’dan Macron’a: “Kıbrıs’ta senin bir hakkın var mı?”. (2019, 5 Aralık). Yeni Düzen. Erişim adresi: http://www.yeniduzen.com/erdogandan-macrona-kibrista-senin-bir-hakkin-var-mi-121626h.htm
  • Erşen, E. (2013). The evolution of ‘Euraisa’ as a geopolitical concept in the post-Cold War Turkey. Geopolitics, 18 (1), 24-44. doi: 10.1080/14650.045.2012.665106
  • Erşen, E. (2014). Geopolitical codes in Davutoğlu’s views toward the Middle East. Insight Turkey, 16 (1), 85- 101.
  • Erşen, E. (2016). Geopolitics versus ideology: Azerbaijan in Turkish views on Eurasia. M. Ismayilov ve N. A. Graham (Ed.). Turkish-Azerbaijani relations: one nation two states? içinde (s. 54-70). Oxon & New York: Routledge.
  • Erşen, E. (2017). Geopolitical traditions in Turkey: Turkish Eurasianism. M. Bassin ve G. Polo (Ed.). The politics of Eurasianism: identity, popular culture and Russia’s foreign policy içinde (s. 263-281). Londra & New York: Rowman & Littfield International, Ltd.
  • Fevzioğlu, B. ve Fevzioğlu B. (2009). Sinema, plak ve bildirilerde Kıbrıs Türklerinin direniş yılları, Ankara & KKTC: Ajans Yay. Ltd.
  • Hughes, R. (2007). Through the looking blast: geopolitics and visual culture. Geography Compass, 1 (5), 976- 994. doi: 10.1111/j.1749-8198.2007.00052.x
  • Jones, M., Jones, R. ve Woods, M. (2004). An introduction to political geography: space, place and politics. London & New York: Routledge.
  • Karaburun Doğan, D. ve Çakı, C. (2019). Kıbrıs Barış Harekâtı’nda Müziğin Milliyetçilik İnşasında Propaganda Amaçlı Kullanılması: Girne’den Yol Bağladık Anadolu’ya Şarkısı Üzerine İnceleme. Eurasian Journal of Music and Dance, 14, 214-229.
  • KKTC’ye teminat. (2000, 7 Mayıs). Türkiye Gazetesi. Erişim adresi: https://www.turkiyegazetesi.com.tr/ Genel/a58408.aspx
  • KKTC’nin yanında olmaya devam edeceğiz. (2015, 1 Aralık). Milliyet. Erişim adresi: https://www.milliyet. com.tr/siyaset/kktc-nin-yaninda-olmaya-devam-edecegiz-2156820
  • Lacy, M. J. (2003). War, cinema and moral anxiety. Alternatives, 28, 611-636. doi: 10.1177/030.437.540302800504
  • Özey, R. (2018). Jeopolitik: tanımlar, teoriler ve değişimler (3. bs). Ankara: Pegem Akademi.
  • Özkan, B. (2015). Jeopolitik tahayyül olarak yavruvatan. M. Yeşiltaş, S. Durgun ve P. Bilgin (Ed.), Türkiye dünyanın neresinde?: hayali coğrafyalar çarpışan anlatılar içinde (s. 205-227). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
  • Palabıyık, M. S. (Ed.). (2009). Batı’da jeopolitik düşünce. Ankara: Orion Kitabevi.
  • Power, M. ve Crampton, A. (2005). Reel geopolitics: cinematographing political space. Geopolitics, 10 (2), 193-203. doi: 10.1080/146.500.40590946494
  • Soydan, E. (2017). Türk sinemasında Kıbrıs konulu filmler. O. Köse (Ed.). Tarihte Kıbrıs II. Cilt içinde (s. 1037-1046). Bursa: Dokuzonbeş.
  • Şahin, H. (2002). Johnson Mektubu: Türk-ABD ilişkilerini değiştiren olayın perde arkası. İstanbul: Gendaş.
  • Şahin, M. (2015). Türk sinemasında Kıbrıs temalı filmlerde ötekinin temsilindeki dönüşüm. Akademia, 4 (2), 2-16.
  • Şen, C. (2020). Edebiyat ve ideoloji bağlamında Türk romanında Kıbrıs meselesi 1955-2015. İstanbul: Hiper Yayın.
  • Şener, B. (2017). Jeopolitik: uluslararası ilişkilerde insan, devlet, coğrafya ve zaman etkileşimi üzerine bir giriş. Ankara: Barış Kitap.
  • Taban, H. (2013). Klasik ve eleştirel jeopolitiğin karşılaştırılması ve Stratejik Derinliğin bu bağlamda incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi, 1 (1), 21-31.
  • TBMM Tutanak Dergisi. (1978, 22 Mart). Dönem 5. Cilt 5. Birleşim 122. Ankara: TBMM Matbaası.
  • TBMM Tutanak Dergisi. (1996, 7 Mart). Dönem 20. Cilt 2. Birleşim 20. Ankara: TBMM Matbaası.
  • TBMM Tutanak Dergisi. (1996, 3 Temmuz). Dönem 20. Cilt 7. Birleşim 70. Ankara: TBMM Matbaası.
  • Tuathail, G. Ó. (1994). (Dis)placing geopolitics: writing on the maps of global politics. Environment and Planning D: Society and Space, 12 (5), 525-546. doi: 10.1068/d120525
  • Tuathail, G. Ó. (1999). Understanding critical geopolitics: geopolitics and risk society. Journal of Strategic Studies, 22 (2-3), 107-124. doi: 10.1080/014.023.99908437756
  • Tuathail, G. Ó. ve Agnew. J. (1992). Geopolitics and discourse: practical geopolitical reasoning in American foreign policy. Political Geography, 11 (2), 190-204. doi: 10.1016/0962-6298(92)90048-X
  • Tuathail, G. Ó. ve Dalby, S. (1998). Rethinking geopolitics: towards a critical geopolitics. G. Ó. Tuathail ve S. Dalby (Ed.), Rethinking geopolitics içinde (s. 1-15). Londra & New York: Routledge.
  • Türkiye Dışişleri Bakanı Davutoğlu: “Kıbrıslı soydaşlarımızın yanındayız”. (2011, 9 Temmuz). Kıbrıs Postası. Erişim adresi: https://www.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n57603-turkiye-disisleribakani-davutoglu-kibrisli-soydaslarimizin-yanindayiz
  • Ün, M. (Yapımcı) ve Sağıroğlu, D. (Yönetmen). (1974). Önce Vatan [Sinema Filmi]. Türkiye: Uğur Film.
  • Yalkın, Ç. ve Yanık, L. K. (2020). Entrenching geopolitical imaginations: brand(ing) Turkey through Orhan Pamuk. Journal of International Relations and Development, 23, 339-358. doi: 10.1057/ s41268.018.0153-1
  • Yanık, L. (2009a). The metamorphosis of metaphors of vision: “bridging” Turkey’s location, role and identity after the end of the Cold War. Geopolitics, 14 (3), 531-549. doi: 10.1080/146.500.40802693515
  • Yanık, L. (2009b). Valley of the Wolves-Iraq: anti-geopolitics Alla Turca. Middle East Journal of Culture and Communication, 2, 153-170. doi: 10.1163/187398609X430660
  • Yanık, L. (2015). Türkiye’ye popüler jeopolitikle bakmak: çarpışan mekânlar, değişen simgeler, çatışan kimlikler. M. Yeşiltaş, S. Durgun ve P. Bilgin (Ed.), Türkiye dünyanın neresinde?: hayali coğrafyalar çarpışan anlatılar içinde (s. 155-177). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
  • Yanık, L. (2017). Of celebrities and landmarks: space, state and the making of “cosmopolitan” Turkey. Geopolitics, 22 (1), 176-203. doi: 10.1080/14650.045.2016.1212020
  • Yanık, L. (2019a). ‘They wrote history with their bodies’: necrogeopolitics, necropolitical spces and everyday spatial politics of deathn in Turkey. B. Bargu (Ed.). Turkey’s necropolitical laboratory: democracy, violence and resistance içinde (s. 46-70). Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Yanık, L. (2019b). Debating Eurasia: political travels of a geographical concept in Turkey. Uluslararası İlişkiler, 16 (63), 33-50. doi: 10.33458/uidergisi.621290
  • Yeşiltaş, M. (2013). The transformation of the geopolitical vision in Turkish foreign policy. Turkish Studies, 14 (4), 661-687. doi: 10.1080/14683.849.2013.862927
  • Yeşiltaş, M. (2014). ‘Stratejik Derinlik’in jeopolitik tahayyülü. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 1 (1), 25-56.
  • Yeşiltaş, M. (2016). Türkiye’de ordu ve jeopolitik zihniyet. Ankara: Kadim Yayınları.
  • Yeşiltaş, M., Durgun, S. ve Bilgin, P. (Ed.). (2015). Türkiye dünyanın neresinde?: hayali coğrafyalar çarpışan anlatılar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
APA ÖZYILMAZ KİRAZ B (2020). Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. , 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
Chicago ÖZYILMAZ KİRAZ BETÜL Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. (2020): 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
MLA ÖZYILMAZ KİRAZ BETÜL Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. , 2020, ss.404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
AMA ÖZYILMAZ KİRAZ B Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. . 2020; 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
Vancouver ÖZYILMAZ KİRAZ B Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. . 2020; 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
IEEE ÖZYILMAZ KİRAZ B "Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi." , ss.404 - 429, 2020. 10.14782/marmarasbd.736009
ISNAD ÖZYILMAZ KİRAZ, BETÜL. "Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi". (2020), 404-429. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.736009
APA ÖZYILMAZ KİRAZ B (2020). Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online), 8(2), 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
Chicago ÖZYILMAZ KİRAZ BETÜL Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online) 8, no.2 (2020): 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
MLA ÖZYILMAZ KİRAZ BETÜL Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online), vol.8, no.2, 2020, ss.404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
AMA ÖZYILMAZ KİRAZ B Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online). 2020; 8(2): 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
Vancouver ÖZYILMAZ KİRAZ B Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online). 2020; 8(2): 404 - 429. 10.14782/marmarasbd.736009
IEEE ÖZYILMAZ KİRAZ B "Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi." Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online), 8, ss.404 - 429, 2020. 10.14782/marmarasbd.736009
ISNAD ÖZYILMAZ KİRAZ, BETÜL. "Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi". Marmara Üniversitesi siyasal bilimler dergisi (online) 8/2 (2020), 404-429. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.736009