Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar

Yıl: 2021 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 389 - 407 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34083/akaded.893136 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar

Öz:
Mirjaqıp Duwlatov hem Kazak edebiyatının hem de Kazak siyasi hayatının önemlisimalarından biridir. İlk eserlerini 20. yüzyılın başında veren Mirjaqıp Duwlatov’uneserlerinde iki farklı dil kullanımı görülmektedir. Birincisi Duwlatov ile aynı dönemde eserveren bazı müelliflerin eserlerinde görülen kitabi dil; ikincisi ise Kazak konuşma dilinedayanan dildir. Kitabi dil olarak adlandırılan dil, esasen Türkistan coğrafyasının ortak yazıdili ile Kazak lehçesinin karışımı ile oluşan edebî dildir. Duwlatov roman, tiyatro, şiir,hikâye türünde verdiği eserlerde kitabi dili kullanır. Gazete yazılarında, okul kitaplarındave tercümelerinde ise halkın konuştuğu dili tercih eder.Mirjaqıp Duwlatov’un ve onunla aynı dönemde eser veren bazı müelliflerin edebieserlerinde görülen kitabi dil, çağdaş Kazak Türkçesinden farklı özellikler göstermektedir.Bu özellikleri şu üç grupta sıralamak mümkündür: 1. Fonetik özellikler, 2. Morfolojiközellikler, 3. Söz varlığı.Bu çalışmada Duwlatov’un eserlerinde mevcut olan ancak çağdaş Kazak Türkçesindebulunmayan morfolojik özellikler ele alınmıştır. Çağdaş Kazak Türkçesinde görülmeyenekler, yapılar ve bağımlı biçimbirim ile bağımsız biçim birim arasında kalan edatlar vezamirler değerlendirmeye alınmıştır
Anahtar Kelime:

Morphological Elements of Literary Language in Mirjaqıp Duwlatov's Literature Works

Öz:
Mirjaqıp Duwlatov is an important figure of both Kazakh literature and Kazakh political life. Two different language style are seen in Mirjaqıp Duwlatov’s – who gave his first works at the beginning of the 20th century – pieces. The first one is kitabi [literary] language which was seen in the productions of the authors who worked with Duwlatov at the same age; and the second one is based on daily spoken Kazakh language. The language which is called kitabi language, is a literary language composed of the combination of Kazakh dialect with the common written language of Turkistan geography. Duwlatov uses literary language in his works of novel, theatre, story, poetry, and prefers the language spoken by the public in his newspaper articles, school books and translations. The literary language, which was seen in the literary works of Mirjaqıp Duwlatov and some authors who worked in the same period, shows different characteristics features from contemporary Kazakh. It is possible to list these features in three groups: 1. Phonetic features, 2. Morphological features, 3. Vocabulary. In this study, morphological features are discussed that exist in Duwlatov's works but not in contemporary Kazakh Turkish. The suffixes, structures and prepositions and pronouns between the bound morpheme and the free morpheme were evaluated that not seen in contemporary Kazakh Turkish.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alkaya, Ercan (2002). Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar. Doktora tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi
  • Arıkan, Metin (2008). Mirjakıp Duvlatulı: Hayatı ve Eserleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. C. 5, S. 4, s. 102-121
  • Atalay, Besim (1945). Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l-Lûgati’t-Türkiyye. İstanbul: TDK Yayınları.
  • Balci, Onur ve Ospanova Gülmira (2020). Mirjaqıp Duwlatov’un Türkçe-Rusça Sözlüğü: Türk Tili. İstanbul: Kriter Yayınları.
  • Canpolat, Mustafa (1968). Behcetü’l-Hadaık’ın Dili Üzerine. TDAY Belleten, 1967. s. 165-175.
  • Eckmann, Janos (2009). Çağatayca El Kitabı. (çev. Günay Karaağaç). İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Gabain, A. Von (2007). Eski Türkçenin Grameri. (çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları.
  • Gülsevin, Gürer (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK Yayınları.
  • Hacıeminoğlu, Necmettin (2015). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
  • I. Keŋesbayev-Ğ. Musabayev (1993). Qazirgi Qazaq Tili Leksika Fonetika. Almatı: Mektep Baspası.
  • İmegulova, S. A. ve Qojaxmet, A. Q. (2016). Qazaq Ädebiy Tiliniŋ Anıqtamalığı. Astana: Ş. Şayaxmetov Adındaki Dilleri Geliştirme Koordinasyon ve Uygulama Merkezi.
  • Koç, Kenan ve Doğan, Oğuz (2004). Kazak Türkçesi Grameri. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Kuanyshbayeva, Zhanat ve Zhiyenbayev Yerlan (2017). Ayqap Dergisi ve Mağcan Cumabayev’in Şiirleri Örneğinde 20. Yüzyıl Başında Kazak Edebî Dilinde Kullanılan Kitabi Unsurlar. Bilig. 80.
  • Muqanulı, Säbiyt (2012). XX Ğasırdağı Qazaq Ädebiyeti. Almatı: Ädebiyet Älemi.
  • Öztürk, Rıdvan (2007). “Özbek Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri. (Editör Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Qurmanbayulı, Şerüwbay (2014). Qazaq Terminologiyası, Almatı: Sardar Baspa Üyi.
  • Sızdıkova, Räbiga (2014). Abay Şığarmalarının Tili. Almatı: El-Şejire.
  • Sızdıkova, Rabiga Galiyevna (1994). Milli Devirden Önceki Kazak Edebi Dili. TDAY Belleten. 1989.
  • Tekin, Şinasi (1974). 1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde ‘Olga-Bolga’ Sorunu. TDAY Belleten, 1973-1974. s. 59-157.
  • Tenişev, Ethem R., (1994). Milli Döneme Kadarki Türk Edebi Dilleri. TDAY Belleten. 1989.
APA BALCİ O (2021). Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. , 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
Chicago BALCİ Onur Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. (2021): 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
MLA BALCİ Onur Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. , 2021, ss.389 - 407. 10.34083/akaded.893136
AMA BALCİ O Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. . 2021; 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
Vancouver BALCİ O Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. . 2021; 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
IEEE BALCİ O "Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar." , ss.389 - 407, 2021. 10.34083/akaded.893136
ISNAD BALCİ, Onur. "Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar". (2021), 389-407. https://doi.org/10.34083/akaded.893136
APA BALCİ O (2021). Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi , 5(1), 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
Chicago BALCİ Onur Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 5, no.1 (2021): 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
MLA BALCİ Onur Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi , vol.5, no.1, 2021, ss.389 - 407. 10.34083/akaded.893136
AMA BALCİ O Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi . 2021; 5(1): 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
Vancouver BALCİ O Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi . 2021; 5(1): 389 - 407. 10.34083/akaded.893136
IEEE BALCİ O "Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar." Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi , 5, ss.389 - 407, 2021. 10.34083/akaded.893136
ISNAD BALCİ, Onur. "Mirjaqıp Duwlatov’un Edebî Eserlerinde Kitabi Dile Ait Morfolojik Unsurlar". Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 5/1 (2021), 389-407. https://doi.org/10.34083/akaded.893136