İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu
Yıl: 2021 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 64 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/JPLC2021-947393 İndeks Tarihi: 07-11-2021
İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu
Öz: Bu çalışmanın amacı, resmî olarak İngilizce ve Fransızca dillerinde kaleme alınan İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunması İçin Avrupa Sözleşmesi’nin Türkçe çevirilerini analiz etmektir. Bu konuda dokuz farklı Türkçe çeviri tespit edilmiştir. Bunlardan ilki, 1954 yılında Resmî Gazete’de yayımlanan metindir. Günümüzde konuşulan Türkçeye göre güncelliğini yitirmiş olan bu metin, uygulamada neredeyse hiç kullanılmamaktadır. İkincisi İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin sitesinde yayımlanan metindir. Kimin tarafından çevrildiği bilinmeyen bu çeviri günümüzde en yaygın biçimde kullanılan metindir. Yüksek yargı organlarının kararlarında ve öğretide sıklıkla kullanılan bu metin, çok sayıda Türkçe dil bilgisi hatası içermektedir. Ayrıca bazı kavramlar Türkçeye tartışmalı biçimde çevrilmiştir. Bu sorunlar, Sözleşme’nin yanlış anlaşılmasına neden olabilmektedir. Bu iki metnin dışında bir de çeşitli yazarların çevirdiği yedi farklı çeviri metni daha vardır. Bu değerli metinlerde de diğer metinlerde olduğu gibi bazı tartışmalı yönler vardır. Bu nedenle söz konusu çevirilerin tamamının analiz edilmesi gerekmektedir. Makalenin amacı böyle bir analizde bulunmaktır. Bu analizden sonra makalenin sonuç kısmında bir çeviri önerisi sunulmakta Anayasa Mahkemesine farklı disiplinlerden uzmanların katılacağı bir çalıştay çağrısı yapılmaktadır. Böyle bir çalıştay hem metnin içselleştirilmesi hem de hukuk uygulamasında standartlaşmanın sağlanmasına hizmet edecektir.
Anahtar Kelime: Problems with the Turkish Translations of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Rights
Öz: This study analyzes Turkish translations of the Convention for Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms,the official versions of which are in English and French. Nine different Turkish translations of this document have beenidentified. The first of these translations was published in the Official Gazette in 1954; this translation, however, israrely used in practice. The second translation was published on the website of the European Court of Human Rights(ECtHR). This text, which is frequently cited in decisions of high judicial bodies and scholarly literature, contains manygrammatical errors and mistranslated concepts. Additionally, the author of this translation is unknown. There are sevenother translations that have been completed by various authors; these translations also contain inconsistencies andsemantic issues. This study undertakes in-depth analysis of the translations mentioned above. The concluding sectionof the article proposes a new translation and emphasizes the need for a workshop involving the Constitutional Courtand experts from different disciplines. Such a workshop would serve both to internalize the text and to standardize thepractice of law.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akbey E, Etkin Soruşturmaya İlişkin Usul ve Esaslar (Adalet 2019).
- Akıllıoğlu T, Türkçe ve İngilizce Metinleri ile Birlikte Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AÜSBF 1996).
- Aktaş T, Çeviri İşlemine Genel Bir Bakış (Orsen 1996).
- Alpay N, Türkçe Sorunları Kılavuzu (Metis 2018).
- Başlar K, Anayasa Yargısında ‘Mahkeme’ Kavramı (Roma 2005).
- Bates E, The Evolution of the European Convention on Human Rights From Its Inception to the Creation of a Permanent Court of Human Rights (OUP 2011).
- Batum S ve Yüzbaşıoğlu N, Anayasa Hukukunun Temel Metinleri (Beta 1993).
- Council of Europe, Department for the Execution of Judgments of the European Court of Human Rights, ‘Constitutional Matters’ (CoE 2020).
- Çopan Y, Ataç’ın Sözcükleri (AÜ 1967).
- Doğru O ve Nalbant A, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (Legal 2013).
- Doğru O, İnsan Hakları Uluslararası Mevzuatı (Beta 1998).
- Eroğul C, Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi (Yordam 2019).
- Gemalmaz M S, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Belgeleri, 1. Cilt (Legal 2011).
- Giritli İ ve Güngör A, Günümüzde İnsan Hakları (Der 2002).
- Gölcüklü F ve Gözübüyük Ş, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması (Turhan 2007).
- Hepçilingirler F, Türkçe “Off” (Everest 2006).
- Hoşgül B, Etkin Soruşturma Yükümlülüğü (Seçkin 2019).
- İmer K, Dilde Değişme ve Gelişme Açısından Türk Dil Devrimi (TDK 1976).
- İnceoğlu S (ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Beta 2013).
- İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı (CoE, 2018).
- Kaboğlu İ Ö, Özgürlükler Hukuku-1: İnsan Haklarının Genel Kuramına Giriş (İmge 2013).
- Kjær A. L, ‘Translation of Judgments of the European Court of Human Rights into Non-official Languages: The Politics and Practice of European Multilingualism’ in Anne Lise Kjær and Joanna Lam (eds), Language and Legal Interpretation in International Law (OUP 2020).
- Korkmaz Z, Türk Dilinin Tarihî Akışı İçinde Atatürk ve Dil Devrimi (AÜ 1963).
- Levend A S, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri (TTK 1960).
- Loukis G. Loucaides, The European Convention on Human Rights: Collected Essays (Nijhoff Law Specials 2007).
- Nişanyan S, Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimoloji Sözlüğü (6. Baskı, Everest 2019).
- Oder B E, Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri (Beta 2010).
- Özel S, Türkiye Türkçesi Temel Dilbilgisi (Dil Derneği 2018).
- Özman A, İnsan Hakları ile İlgili Temel Metinler (Beşnur 1967).
- Püsküllüoğlu A, Öz Türkçe Sözlük: Dil Hazinesi Dizisi (Arkadaş 2012).
- Sencer M, Belgelerle İnsan Hakları (Beta 1988).
- Strazburg Çevirisi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (CoE 2010).
- Susi M, Human Rights, Digital Society and the Law: A Research Companion (Routledge 2019).
- Şenol C, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Etkin Soruşturma Yükümlülüğü (On İki Levha 2013).
- Şirin T, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı (On İki Levha 2019).
- Tahmazoğlu-Üzeltürk S, 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine Göre Özel Hayatın Gizliliği Hakkı (Beta 2004).
- Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (Beta 2018).
- Türkay K, Yeni Özleştirme Kılavuzu (Kırmızı Kedi ve Dil Derneği 2016)
- The Conscience of Europe: 50 Years of the European Court of Human Rights (CoE 2010).
- Tuğlacı P, Ekonomi ve Hukuk Terimleri Sözlüğü (Remzi 2002).
- Ünal C, İş Hukukunda Yaş Ayırımcılığı (On İki Levha 2018).
- Ünal Ş, Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku (Yetkin 1997).
- Velidedeoğlu H V, 1961 Anayasasının Dili (TDK 1972).
- Aksoy Ö A, ‘Anayasanın Dili’ (1963) 11 Belleten 39-62.
- Alpkaya G, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ve Uygulamasında Toplanma Özgürlüğüne Hak’ (2001) 56(3) AÜSBFD 1-18.
- Cohen M, “On the Linguistic Design of Multinational Courts: The French Capture” (2016) 4 ICON 498-517.
- Çağlar B ve Çavuşoğlu N ‘Parti Kapatma Davalarında Mermer-Mozaik İkilemi’, (1999) 16 Anayasa Yargısı, 143-187.
- Eyüboğlu İ Z, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü (2. Baskı, Say, 2007) 542 Söz Derleme Dergisi. Kanadoğlu K, ‘Laiklik ve Din Özgürlüğü’, (2013) 109 TBB Dergisi 353-383.
- Keskinoğlu O, ‘Fatih Devrine Ait İki Kuran Tercümesi’, 4 Vakıflar Dergisi 95-100.
- Koçak M, ‘Karşılaştırmalı Analiz, İHAM ve AB Ölçütleri’ (2006) 22 Anayasa Yargısı 115-132.
- Partsch K J, ‘Freedom of Conscience and Expression’ in L Henkin (ed), The International Bill of Rights: The Covenant on Civil and Political Rights (CUP 1981).
- Thorgeirsdóttir H, ‘The Contested Notion of Freedom of Opinion’, in J Grimheden ve R Ring (eds.), Human Rights Law - From Dissemination to Application: Essays in Honour of Göran Melande (Brill, 2006) 203-235.
- Yıldırım M C, ‘1948-1960 Döneminde Türkiye’de Avrupacılık: Avrupa Birliği Arşiv Belgelerine Göre Bir Değerlendirme’ (2014) 11(41) Uluslararası İlişkiler Dergisi 109.
- Alaverdyan v. Armenia (dec.) App no 4523/04 (ECtHR, 24 August 2010).
- Brogan and Others v. the United Kingdom App nos 11209/84 (ECtHR, 29 November 1988).
- Can v. Austria, App no 9300/81 (Commission report of 12 July 1984).
- Cisse v. France App no 51346/99 (ECtHR, 9 April 2002).
- Coëme and Others v. Belgium App nos 32492/96 and 4 others, (ECtHR, 22 June 2000).
- De Souza Ribeiro v. Franca, App no 22689/07, (ECtHR [GC], 13 December 2012).
- Denmark, Norway, Sweden, and the Netherlands v. Greece, App no 3321/67, 3322/67, 3323/67 and 3344/67 (Commission report of 5 November 1969).
- Diallo v. Sweden App no 13205/07 (ECtHR, 5 January 2010).
- Eusko Abertzale Ekintza-Accion Nacionalista Vasca v. İspanya, App nos 51762/07 and 51882/07 (ECtHR, 07 December 2010).
- H.K. v. Belgium App no 22738/08 (ECtHR, 12 January 2010).
- Hirst v. the United Kingdom (no. 2) [GC] Appno 74025/01 (ECtHR, 27 April 2005).
- Husain v. Italy App no 18913/03 (ECtHR, 24 February 2005).
- Katritsch v. France Appno 22575/08 (ECtHR, 4 November 2010).
- Krombach v. France App no. 29731/96 (ECtHR, 13 February 2001).
- Lala v. the Netherlands, App no 14861/89 (ECtHR, 22 September 1994).
- Lautsi and Others v. Italy [GC] App no 30814/06 (ECtHR, 18 March 2011).
- Le Calvez v. Franca App no 25554/94 (ECtHR, 29 July 1998).
- Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium App nos 6878/75 and 7238/75 (ECtHR, 23 June 1981).
- Luedicke, Belkacem and Koç v. Germany, App nos 6210/73; 6877/75 and 7132/75, (ECtHR, 28 November 1978).
- National Union of Belgian Police v. Belgium App no 4464/70 (ECtHR, 27 October 1975).
- Protopapa v. Turkey App no 16084/90 (ECtHR, 24 February 2009).
- Schiesser v. Switzerland App no 7710/76 (ECtHR, 4 December 1979).
- Scoppola v. Italy (no. 3) [GC] App no 126/05 (ECtHR, 22 May 2012).
- Silver and Others v. the United Kingdom, App nos 5947/72 and 6 others (ECtHR, 25 March 1983).
- Soering v. the United Kingdom, App no 14038/88 (ECtHR, 7 July 1989).
- Stoll v. Switzerland [GC] App no. 69698/01, (ECtHR, 10 December 2007).
- Stroll v. Switzerland [GC], App no 69698/01 (ECtHR, 10 December 2007).
- The Sunday Times v. the United Kingdom (no. 1) App no 6538/74 ((ECtHR, 26 April 1979).
- Weeks v. the United Kingdom App no 9787/82 (ECtHR, 2 March 1987).
- Wemhoff v. Germany App no 2122/64 (ECtHR, 27 June 1968).
- Amerikalılararası Mahkeme, http://www.corteidh.or.cr/index.php/en
- Council of Europe, Strasbourg, 22nd May, 1956, https://www.echr.coe.int/LibraryDocs/Travaux/ECHRTravauxART3-DH(56)5-EN1674940.pdf
- Dil Derneği, http://www.dildernegi.org.tr/TR,11/yayinlar.html
- Dil Derneği, TDK’nin 1985-2005 Arasındaki Uygulamaları 2. Bölüm, http://www.dildernegi.org.tr/TR,612/iibolum.html
- Dil Derneği, TDK’nin Türkçe Sözlük’ü (Eylül 2005): 3. Bölüm, http://www.dildernegi.org.tr/TR,613/iii-bolum.html
- İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Orijinal Metni, https://www.echr.coe.int/Documents/Archives_1950_Convention_ ENG.pdf
- İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin Almanca Çevirisi, https://www.echr.coe.int/documents/convention_deu.pdf
- Kemal Gözler, “YSK Kararlarının Kesinliği Üzerine”, www.anayasa.gen.tr/ysk-baglayicilik.html, 21 Nisan 2017.
- Tolga Şirin, “Askıya Alma Değil, Yükümlülük Azaltma; 3 Ay Değil 90 Gün”, Bianet, https://bianet.org/bianet/ siyaset/177267-askiya-alma-degil-yukumluluk-azaltma-3-ay-degil-90-gun
- UAkonferans2018, Twitter Hesabı, https://twitter.com/uakonferans2018
| APA | Şirin T (2021). İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. , 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| Chicago | Şirin Tolga İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. (2021): 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| MLA | Şirin Tolga İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. , 2021, ss.1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| AMA | Şirin T İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. . 2021; 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| Vancouver | Şirin T İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. . 2021; 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| IEEE | Şirin T "İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu." , ss.1 - 64, 2021. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| ISNAD | Şirin, Tolga. "İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu". (2021), 1-64. https://doi.org/10.26650/JPLC2021-947393 |
| APA | Şirin T (2021). İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 9(1), 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| Chicago | Şirin Tolga İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 9, no.1 (2021): 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| MLA | Şirin Tolga İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, vol.9, no.1, 2021, ss.1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| AMA | Şirin T İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi. 2021; 9(1): 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| Vancouver | Şirin T İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi. 2021; 9(1): 1 - 64. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| IEEE | Şirin T "İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu." Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 9, ss.1 - 64, 2021. 10.26650/JPLC2021-947393 |
| ISNAD | Şirin, Tolga. "İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunmasıİçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu". Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 9/1 (2021), 1-64. https://doi.org/10.26650/JPLC2021-947393 |
