Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 45 Sayfa Aralığı: 379 - 426 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.952124 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar

Öz:
Geçmişten günümüze ilettikleri izlerle sürekliliği sağlayan anıtsal yapılar taşıdıkları sosyal, kültürel, dini, ekonomik, tarihsel değerler ve sembolik anlamlar nedeniyle özenle korunarak gelecek nesillere aktarılmayı hak etmektedir. Türkiye’nin zengin kültürel mirasının önemli bir kolunu oluşturan Selçuklu Dönemi Anıtsal Yapıları, güçlü yer ve bağlam duygusu barındıran, kentsel algı ve kent kimliğinin belirleyicisi olan ve hafıza noktaları oluşturarak röper niteliği taşıyan konumlarıyla korunması gereken önemli yapı gruplarındandır. Türkiye anıtsal mimari miras açısından çok zengin bir konumda olmakla birlikte, bu yapıların özgün değerleri ile korunarak yaşatılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması konusu yeterince gündeme gelmemektedir. Yapıların süreç içinde yapılan eklemeler ve onarımlar sonrasında kazandığı tüm tarihsel katmanlar ile birlikte bir bütün olarak korunması gerekmektedir. Çalışmada Kayseri’de Selçuklu Dönemi’ne ait ilk külliye olan Hunat Hatun Külliyesi’nin en önemli yapılarından olan Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan günümüze farklı dönemlerde geçirdiği onarım süreçleri ele alınacaktır. Bu kapsamda, ilk olarak külliyenin tarih içindeki yapım süreci, gelişim ve değişimi, mimari özellikleri kısaca anlatılmaktadır. Caminin koruma ve onarım süreç değerlendirmesi amacıyla detaylı kaynak taraması yapılmış, tespit edilen veriler ışığında, yapının geçirdiği bakım ve onarım çalışmaları kronolojik sırayla aktarılmıştır. Anıtsal yapıların onarım ve restorasyonu konusunda ülkedeki koruma anlayışı ve bu doğrultuda gerçekleştirilen koruma faaliyetleri tartışılmakta, koruma alanında farklı dönemlerde yaşanılan önemli gelişmelerin Hunat Hatun Cami’nin değişim ve dönüşümüne etkisi tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bir anlamda onarım tarihi araştırması olarak değerlendirilebilecek çalışmanın sonuç bölümünde ise yapının geçirdiği koruma, onarım uygulamaları ve müdahaleler sonrasında güncel durumdaki özgünlük değeri sorgulanacak, benzer nitelikteki kültürel mirasımız için koruma yaklaşımı önerisi getirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelime: Hunat Hatun Camii Koruma Türk İslam Sanatları Selçuklu Mimarisi

Repairs to Hunat Hatun Mosque from the Ottoman Period to the Present

Öz:
Monumental structures that achieve continuity through traces from the past to the present should be carefully preserved and handed down to future generations because of their social, cultural, religious, economic, and historical values and symbolic meanings. The monumental buildings of the Seljuk Period, which constitute a significant part of Turkey's rich cultural heritage, are important landmarks that deserve to be preserved for their strong sense of place and context, as determinants of urban perception and urban identity, and as memorials. Although Turkey has an abundant monumental architectural heritage, the issue of preserving these structures with their original values and ensuring their sustainability is not the main topic of conversation often enough. The buildings should be preserved as a whole, together with all the historical layers gained after the additions and repairs.In this study, the restoration processes of Hunat Hatun Mosque, an important structure of Hunat Hatun Complex, which is the first complex in the Seljuk Period in Kayseri, are discussed based on different periods from the Ottoman period to the present. In this context, first, the construction, development and change, and architectural features of the Complex are briefly explained. To evaluate the preservation and repair process of the mosque, a detailed literature review was made, and based on the data obtained, the maintenance and repair works of the building were noted chronologically. The understanding of preservation in Turkey regarding the repair and restoration of monumental structures, as well as the preservation activities are discussed, and the effect of important developments in the field of preservation on the change and transformation of Hunat Hatun Mosque is determined. In the conclusion section, which can be considered research on the history of restoration, the originality value of the building after the preservation, restoration practices and interventions is questioned. This study discussing a conservation approach to be implemented for similar cultural assets is expected to be a guide for further studies.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AHMET NAZİF EFENDİ. (1987). Mir’at-i Kayseriyye (M. Palamutluoğlu, Çev.). Kayseri Özel İdare Müdürlüğü ve Kayseri Belediyesi Birliği.
  • AKGÜNDÜZ, A. (1994). Eski Hukukumuzda Vakıf Malların Tamiri ve Muhafazası. Vakıf Haftası Dergisi, 11, 155-122.
  • AKOK, M. (1967). Kayseri Hunad Mimari Külliyesinin Rölövesi. Türk Arkeoloji Dergisi, XVI-I, 5-44.
  • AKOZAN, F. (1969). Türk Külliyeleri. Vakıflar Dergisi, VIII, 303-308.
  • ASLANAPA, O. (1991). Anadolu’da ilk Türk Mimarı̂si: Başlangıcı ve Gelişmesi. Atatürk Kültür Dil, ve Tarih Yüksek Kurumu.
  • ASÜA. (1955a). Anadolu Abidelerinin Onarımı Hakkında Rapor (Sy TASUDOC0062004). Ali Saim Ülgen Arşivi (ASÜA). https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/85529
  • ASÜA. (1955b). Sivas, Akşehir, Diyarbakır, Niksar, Kayseri, Konya, Tokat, Kastomunu, Amasya Ve Niğde’de Bulunan Camii Ve Medreseler Hakkında Notlar. (Sy TASUDOC1146010). Ali Saim Ülgen Arşivi (ASÜA). https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/76905
  • AYDIN, R. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda Onarım Faaliyetleri: Kayseri Örneği [Doktora Tezi]. Erciyes üniversitesi.
  • AYDIN, R. (2014). Huvand Hatun Camisi’ne Osmanlı Dönemindeki Müdahaleler. XVI. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Sivas.
  • BAKIRER, Ö. (1973). Vakfiyelerde Binaların Tamiratı İle İlgili Şartlar ve Bunlara Uyulması. Vakıflar Dergisi, X, 113-126.
  • BCA., 030.10., Kutu:213, Gömlek:445, Sıra: 12. (t.y.).
  • BİNAN, C. (1994). Türkiye’de Koruma Konusundaki Temel Çelişkiler ve Toplumsal Yansımaları Üzerine Saptamaları. Ulusal Koruma Planlaması Semineri II, İstanbul.
  • BİNAN, D. (2007). Kültür Varlıklarının Koruma ve Onarımlarına Mimar Sinan Dönemi Bağlamında Bakış. Uluslararası Mimar Sinan’ı Anma GünleriMimar Sinan Konferansları, Kayseri.
  • BOA., Fon Kodu: DH. MKT., Dosya: 2316, Gömlek: 60. (t.y.).
  • BOA., Fon Kodu: İ. MVL., Dosya: 119, Gömlek 2942-1. (t.y.).
  • BOA., Fon Kodu: İ. MVL., Dosya: 119, Gömlek 2942-2. (t.y.).
  • BOA., Fon Kodu: İ. MVL., Dosya: 119, Gömlek 2942-3. (t.y.).
  • BOA., Fon Kodu: İ. MVL., Dosya: 119, Gömlek 2942-4. (t.y.).
  • BOA., Fon Kodu: İ. MVL., Dosya: 119, Gömlek 2942-5. (t.y.).
  • Cumhuriyetimizin 50. Yılında Vakıflar. (1973). Cumhuriyetimizin 50. Yılında Vakıflar. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
  • ÇAYIRDAĞ, M. (2013). Hunat (Huvand/Huand) Külliyesi. İçinde Kayseri Ansiklopedisi (C. 3).
  • DURUKAN, İ. (2004). Türkiye’de Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Sonrası Kültür Mirası Korumasının Gelişimi ve Uygulama Sorunları [Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • DÜNDAR, A. (2001). Osmanlılarda Tamir Süreci, Çeşitleri ve Bazı Selçuklu Yapılarındaki Uygulamalar. 1, 269-281.
  • ELDEM, H. E. (1334). Kayseriyye şehri. Matbaa-i Orhaniye (Tarih-i Osmanî Encümeni).
  • ELDEM, H. E. (1982). Kayseri şehri(K. Göde, Çev.). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • EVLİYA ÇELEBİ. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul (S. A. Kahraman & Y. Dağlı, Ed.). YKY.
  • Faruk Yaman-Eski Kayseri Fotoğrafları. (t.y.). Otuzsekiz.org. Geliş tarihi 14 Haziran 2021, gönderen https://www.otuzsekiz.org/nostalji/farukyaman-eski-kayseri-fotograflari-95
  • GABRİEL, A. (1954). Kayseri Türk Anıtları (A. A. Tütenk, Çev.). Güneş Maatbası.
  • Gertrude Bell Arşivi. (1909). http://gertrudebell.ncl.ac.uk/photo_details.php?photo_id=3953
  • Havadan Kayseri. (2019). Hunat Hatun Camii ve Külliyesi. http://www.havadankayseri.net/portfolio/hunat-hatun-camii-vekulliyesi/
  • KARAMAĞARALI, H. (1976). Kayseri Hunad Camii Restitüsyonu ve Huand Manzumesinin Kronolojisi Hakkında Bazı Mülâhazalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 199-245.
  • KAYMAZ, N. (2009). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Giyasü’d-Din Keyhüsrev ve Devri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü. (t.y.). Geliş tarihi 18 Haziran 2021, gönderen https://korumakurullari.ktb.gov.tr/TR89400/kurul-gundemleri.html
  • Kayseri Şer’iyye Sicil Defteri (KŞS), 147/79-2. (t.y.).
  • KUBAN, D. (2002). Selçuklu çağında Anadolu Sanatı (1. baskı). YKY.
  • KURAN, A. (1969). Anadolu Medreseleri. O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası, (1983). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf
  • MADRAN, E. (2002). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler: 1800-1950. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
  • MADRAN, E. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Klasik Çağlarında Onarım Alanının Örgütlenmesi. 16.-18. Yüzyıllar. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
  • Nara Özgünlük Belgesi, (1994). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr07566460015369 13861.pdf
  • ÖMER HİLMİ EFENDİ. (1977). İthaf-ül-Ahlâffi Ahkâm-il-Evkaf. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
  • ÖZGEN FİDAN, S. (2007). Kayseri Şer’iyye Sicilleri’nde Adı Geçen Yapılar [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes üniversitesi.
  • SÖNMEZ, F. (2012). Kayseri Barınma Kültüründe Değişim: 1930-1970 [Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • SÖZEN, M. (1970). Anadolu Medreseleri I; Selçuklular ve Beylikler Devri. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. https://www.nadirkitap.com/anadolumedreseleri-cilt-1-selcuklular-ve-beylikler-devri-metin-sozenkitap6462581.html
  • TEXİER, C. (2002). Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi(A. Suat, Çev.). Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
  • Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), Hunat Hatun Külliyesi Genel İdari, Fotoğraf ve Teknik Klasörleri. (t.y.). Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA).
  • Venedik Tüzüğü, (1964). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr02436030015366 81730.pdf.
APA Akşehirlioğlu A, Binan C (2021). Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. , 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
Chicago Akşehirlioğlu Ayşegül,Binan Can Sakir Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. (2021): 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
MLA Akşehirlioğlu Ayşegül,Binan Can Sakir Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. , 2021, ss.379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
AMA Akşehirlioğlu A,Binan C Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. . 2021; 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
Vancouver Akşehirlioğlu A,Binan C Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. . 2021; 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
IEEE Akşehirlioğlu A,Binan C "Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar." , ss.379 - 426, 2021. 10.28949/bilimname.952124
ISNAD Akşehirlioğlu, Ayşegül - Binan, Can Sakir. "Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar". (2021), 379-426. https://doi.org/10.28949/bilimname.952124
APA Akşehirlioğlu A, Binan C (2021). Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. Bilimname, 0(45), 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
Chicago Akşehirlioğlu Ayşegül,Binan Can Sakir Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. Bilimname 0, no.45 (2021): 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
MLA Akşehirlioğlu Ayşegül,Binan Can Sakir Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. Bilimname, vol.0, no.45, 2021, ss.379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
AMA Akşehirlioğlu A,Binan C Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. Bilimname. 2021; 0(45): 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
Vancouver Akşehirlioğlu A,Binan C Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar. Bilimname. 2021; 0(45): 379 - 426. 10.28949/bilimname.952124
IEEE Akşehirlioğlu A,Binan C "Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar." Bilimname, 0, ss.379 - 426, 2021. 10.28949/bilimname.952124
ISNAD Akşehirlioğlu, Ayşegül - Binan, Can Sakir. "Hunat Hatun Cami’nin Osmanlı’dan Günümüze Geçirdiği Onarımlar". Bilimname 45 (2021), 379-426. https://doi.org/10.28949/bilimname.952124