TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE
Yıl: 2019 Cilt: 17 Sayı: 67 Sayfa Aralığı: 89 - 121 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-11-2021
TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE
Öz: Bu makalenin konusu ve amacı, Türkiye’de kamusal alanlarda Kürtçe konuşan herhangi birKürdün, sırf Kürtçe konuştuğu için sivil kişilerden fiziki ve sözel şiddet görmesinin ardındakiyapısal nedenleri ortaya çıkarmaktır. Çalışmada Kürtçe konuşmanın, bireysel düzeyde gündelikyaşamda şiddet ile karşılık bulmasının ve kriminalleştirilmesinin ardında, münferit nedenlerdeğil, yapısal etkenler olduğu ileri sürülmektedir. Bu yapısal etkenler, öncelikle politik vehukukidir. Buna göre Cumhuriyet döneminin başından bu yana izlenen ayrımcı ve asimilasyoncuresmi dil politikaları ve mekanizmaları, bütünleştirici değil, dışlayıcı ve ötekileştirici birkarakter taşımaktadır. Bu politikaları besleyen önyargılar, zaman zaman şiddete dönüşmekteve şiddet de, maddi ve sembolik boyutlarıyla Kürtçe konuşanlar üzerinde başta travma olmaküzere birçok soruna yol açmaktadır. Makale, Kürtçe’nin, gerek resmi mekânlarda gerekse dekamusal alanda bir insan hakkı olarak temsil edilebilmesi için anadilinde eğitim gibi kurumsalpolitikaların yanı sıra bir “yaşam alanı” olarak da zemin bulması gerektiğini ileri sürmektedir.
Anahtar Kelime: Being a Human Speaking Kurdish in Turkey-Kurdish Language as a “Living Space”
Öz: The topic and aim of this article is to reveal the structural causes behind the physical and verbal violence by civilians in Turkey to any Kurdish ones only for speaking Kurdish at the public spaces in Turkey. The study claims that there are not individual reasons but structural factors behind the violence and criminalization in terms of speaking Kurdish. These structural factors firstly are political and legal. Accordingly, discriminatory and assimilative formal language policies and mechanisms that have been pursued since the beginning of the Republican period in Turkey had an exclusionary and otherizing character, not integrative. Prejudices that feed these policies sometimes turn into violence that lead to many problems such as trauma amongKurdish speakers with material and symbolic dimensions. The article argues that in order to represent Kurdish language as a human right both in official places and in the public spheres, it should find a democratic “living space”, in addition to institutional policies like the right to education in mother tongue
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aslan, Ş. (2015). Türkiye’nin Etnik Coğrafyası, 1927-1965, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
- Ay, O. (2012). Ghost Bodies in Uncanny Spaces: The Tensions in Kurdish Children’s Encounters with Education in Mersin, Unpublished Master Thesis, Boğazici University, İstanbul.
- Ayan Ceyhan, M. ve Koçbaş, D. (2009). Çiftdillilik ve Eğitim, İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
- Ayan Ceyhan, M. ve Koçbaş, D. (2011). Göç ve Çokdillilik Bağlamında Okullarda Okuryazarlık Edinimi, LAS Projesi Türkiye Raporu, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi.
- Bayrak, M. (2009). Kürtler’e Vurulan Kelepçe Şark Islahat Planı, Ankara: ÖZ-GE yay. Beltekin, N. (2014), Okul ve Öteki Yurttaşlar. Kürt Politik Aktörlerin Eğitimsel Deneyimleri, İstanbul: Vate Yayınevi.
- Betül Çelik, A. (2013). “Kürt Meselesinde Algılar ve Barış Sürecinin Önündeki Sosyo-Psikolojik Engeller”, İçinde: N. Boztekin (ed.). Kürt Meselesinin Çözümüne İlişkin Algılar, Aktörler ve Süreç, Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği ve DİSA, ss.45-54.
- BirGün, “74 yaşındaki Ekrem Yaşlı, Kürtçe konuştuğu için saldırıya uğradı”, (16.10.2019). Kaynak: https://www.birgun.net/haber/74-yasindaki-ekremyasli-kurtce-konustugu-icin-saldiriya-ugradi-272670 [Erişim: 22.03.2020]
- Brizič, K. (2006). “The Secret Life of languages. Origin-specifc differences in L1/L2 acquisition by immigrant children”, International Journal of Applied Linguistics, 16 (3): 339-362.
- Bruinessen, M. v. (2012). Kürdolojinin Bahçesinde. Kürdologlar ve Kürdoloji Üzerine Söyleşi ve Makaleler, çev. M. Topal, İstanbul: İletişim yay. Bulut, F. (2006). Kürt Dilinin Tarihçesi, İstanbul: Berfin, 2. Baskı.
- Can, B., Gök, F. ve Şimşek, S. (2013). Toplumsal Barışın İnşasında Öğretmenlerin Rolü. Kürt Meselesi Okula Nasıl Yansıyor? : İstanbul: Helsinki Yurttaşlar Derneği.
- Ceylan, F. (2013). “Kürtçe öksürmek bile yasaktı” İçinde: M. Gözoğlu (Yay. Haz.), Biz O Konuyu Daha Görmedik. Eğitim Sistemi ve Temsiliyet, İstanbul: Ermeni Kültürü ve Dayanışma Derneği, ss. 106-114.
- Coşkun, V., Derince, M. Ş., ve Uçarlar, N. (2010). Dil Yarası. Türkiye’de eğitimde anadilinin kullanılması sorunu ve Kürt öğrencilerin deneyimleri, Diyarbakır: DİSA.
- Çiçek, C. (2010). “Bireysel haklar Kürtçeyi kurtarmaya yeter mi? Bireysel haklar, kolektif haklar ve dil kaybı”, Birikim 253:16-23.
- Derince, M. Ş. (2010). The Role of First Language (Kurdish) Development in Acquisition of a Second (Turkish) and A Third Language (English), Unpublished Master Thesis, Boğaziçi University, İstanbul.
- DİSA (Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü), (2011). Önce Anadili. Önce Anadili Broşürleri Dizisi, Diyarbakır: DİSA.
- DİSA (2012a). Dilsel ve Kültürel Farklılıklar Açısından Öğretmen Yetiştirme, Diyarbakır: DİSA.
- DİSA (2012b). Çokdilliliğe Siyaset Penceresinden Bakmak, Diyarbakır: DİSA.
- DİSA (2012c). Tekdilliliği Yeniden Düşünmek ve Çokdilliliğin Geleceği, Diyarbakır: DİSA.
- “Doğunu fedakâr öğretmenleri”, 23.11.2012, https://www.haberler.com/ dogunun-fedakar-ogretmenleri-zorluklari-sevgi-4113432-haberi/ [Erişim: 21.03.2020]
- Dorian, N. C. (1977). “The Problem of the Semi-Speaker in Language Death”, Journal of the Sociology of Language 12: 23-32.
- Eğitim Sen (2010). Anadili Araştırması Türkiye Taraması, Ankara: Eğitim Sen yayınları
- Eğitim Sen (2011). Eğitimde Anadilinin Kullanımı ve Çiftdilli Eğitim. Halkın Tutum ve Görüşleri Taraması 21 Şubat 2011, Ankara: Eğitim Sen yayınları.
- Elçi, G. (2013). “İlk defa denizi görmüştüm…” İçinde: M. Gözoğlu (Yay. Haz.), Biz O Konuyu Daha Görmedik. Eğitim Sistemi ve Temsiliyet, İstanbul: Ermeni Kültürü ve Dayanışma Derneği, ss. 10-25.
- ERG (2010). Türkiye’de Çiftdillilik ve Eğitim. Sürdürülebilir Çözümler İçin Atılması Gereken Adımlar, İstanbul: ERG.
- Faroqhi, S. (1997). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam. Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, çev. E. Kılıç, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Emlik, S. (2016). “Kürtçe Bir Dil(!) Midir?”, https://www.geornalist.com/ post/12639/kuertce-bir-dil-midir [Erişim: 07.09.2019]
- Garcia, O. (2013). “21. Yüzyılda Eğitim, Çokdillilik ve Aktarımlı İletişim”, çev. B. Yalçınkaya, İçinde: T. Skutnabb-Kangas, R. Phillipson, A. K. Mohanty ve M. Panda (ed.) Çokdilli Eğitim Yoluyla Toplumsal Adalet, F. Gök ve Ş. Derince (Türkçe Yayına Hazırlayanlar), Ankara: Eğitim Sen yayınları, ss. 206-227.
- Gözoğlu, M. (Yay. Haz.) (2013). Biz O Konuyu Daha Görmedik. Eğitim Sistemi ve Temsiliyet, İstanbul: Ermeni Kültürü ve Dayanışma Derneği.
- Gültekin, M. B. (2012). Kürtçe Eğitim Sorunu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Gümüş, P. (2013). “Kürt’üm, yanlışım!”, İçinde: M. Gözoğlu (Yay. Haz.), Biz O Konuyu Daha Görmedik. Eğitim Sistemi ve Temsiliyet, İstanbul: Ermeni Kültürü ve Dayanışma Derneği, ss. 56-63.
- Güzel, H.C. (2009). “Bir Kürtçe Tartışması”, Radikal, http://www.radikal. com.tr/yazarlar/hasan-celal-guzel/bir-kurtce-tartismasi-954212/ [Erişim: 21.03.2020]
- Güzel, H.C. (2012). “Yeni Anayasa ve anadilde eğitim”, Sabah Gazetesi, http://www.sabah.com.tr/yazarlar/guzel/2012/07/21/yeni-anayasa-veanadilde-egitim [Erişim: 13.12.2017]
- Güzel, H.C. (2013). “Ana dilde eğitimin demokratikleşmeyle ilgisi yoktur”, Sabah Gazetesi, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/guzel/2013/09/22/ ana-dilde-egitimin-demokratiklesmeyle-ilgisi-yoktur [Erişim Tarihi: 13.12.2017]
- Hough, D. A., R. B. T Magar ve A. Yonjan-Tamang (2013), “Yerli Bilgisine Öncelik Verilmesi: Nepal’de Çokdilli Eğitimin Güçlendirilmesi”, çev. B. Yalçınkaya, İçinde: T. Skutnabb-Kangas, R. Phillipson, A. K. Mohanty ve M. Panda (eds.) Çokdilli Eğitim Yoluyla Toplumsal Adalet, F. Gök ve Ş. Derince (Türkçe Yayına Hazırlayanlar), Ankara: Eğitim Sen yayınları, ss. 228-248.
- İnal, K. (2008). Eğitim ve İdeoloji, İstanbul: Kalkedon
- İnal, K. (2010a). “Boykot, anadilinde eğitim ve çiftdillilik”, Radikal, 21 Eylül 2010.
- İnal, K. (2010b). “İki dilden bir evlilik çıkar elbet”, Radikal, 22 Aralık 2010.
- İnal, K. (2012). “Kürt Sorununun Önemli Bir Boyutu Olarak Dil. AKP Döneminde Kürtçenin Kamusallaşması”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 37: 76-112.
- İnal, K. (2018). “AKP Döneminde Kürt Dili Politikaları”, Eğitim, Bilim, Toplum, 61: 97-151.
- İnal, K. ve Nohl, A-M. (2018). “The Asylum issue and poitical mass education in Turkey: How the government imposed the acceptance of Syrian refugees on Turkish citizens?” Eurasian Journal of Anthropology, 9(1):1-17.
- İHD (insan Hakları Derneği) (2003). Ocak-Aralık 2002 Türkiye İnsan Hakları Raporu, Ankara.
- İlerihaber, “Seçmeli Kürtçe dersi fiilen seçilemiyor”, https://ilerihaber.org/ icerik/secmeli-kurtce-dersi-fiilen-secilemiyor-103231.html [Erişim: 09.09.2019] Kafkas Dernekleri Federasyonu, Yok Olma Tehlikesi Altındaki Diller ve AdıgeAbhaz Dillerinin Konumu, Konferans Metinleri, 1 Temmuz 206-Ankara.
- Kart, A. (2013). “Kürt Sorunu ve Demokrasi İlişkisi…” İçinde: N. Boztekin (ed.). Kürt Meselesinin Çözümüne İlişkin Algılar, Aktörler ve Süreç, Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği ve DİSA, ss. 67-72.
- Kaya, N. (2007). Unutmak mı Asimilasyon mu? Türkiye’nin Eğitim Sisteminde Azınlıklar, İstanbul: Uluslar arası Azınlık Hakları Grubu.
- Kaya, N. (2015). Türkiye Eğitim Sisteminde Renk, Etnik Köken, Dil, Din ve İnanç Temelli Ayrımcılık, İstanbul: Tarih Vakfı, Uluslar arası Azınlık Hakları Grubu (MRG).
- Kayacan, Z. (2019). Yeni Türkiye Sinemasında Kürtlerin ve Kürt Sorununun Temsili, Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- KONDA (2006). Toplumsal Yapı Araştırması 2006. Biz Kimiz? http://konda. com.tr/wp-content/uploads/2017/02/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi. pdf [Erişim: 17.09.2019]
- “Kürtçe isim yasağına çift ‘v’li çözüm”, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ kurtce-isim-yasagina-cift-vli-cozum-509063 [Erişim: 19.03.2020]
- Ladson-Billings, G. (1995). “Toward a theory of culturally relevant pedagogy”, American Educational Reserach Journal 32: 465-491.
- Malmisanij (2006). The Past and the Present of Book Publishing in Kurdish Language in Turkey, s. 57 [Kürtçe ve İngilizce elektronik kitap]: http:// www.npage.org/IMG/pdf/Turkey.pdf (Mayıs 2009).
- McCarty, T. L. “Yerli Halkların Dillerinin Güçlendirilmesi. Amerikan Yerlilerinin Deneyimlerinden Hangi Dersler Çıkarılabilir?”, çev. Z. İnanç, İçinde: T. Skutnabb-Kangas, R. Phillipson, A. K. Mohanty ve M. Panda (ed.) Çokdilli Eğitim Yoluyla Toplumsal Adalet, F. Gök ve Ş. Derince (Türkçe Yayına Hazırlayanlar), Ankara: Eğitim Sen yayınları, ss.187-205.
- Mohanty, Ajit K., Smaranika Panda ve Babban Mishra (1999), “Language socialization in a multilingual society” In: T.S. Saraswathi (ed.), Culture, Socialization and Human Development, New Delhi: Sage, 125-144.
- Mohanty, Ajit K. (2013). “Çokdilli Eğitim: Çok mu Uzakta Bir Köprü?”, çev. B. Yalçınkaya, İçinde: T. Skutnabb-Kangas, R. Phillipson, A. K. Mohanty ve M. Panda (ed.) Çokdilli Eğitim Yoluyla Toplumsal Adalet, , çev. B.
- Yalçınkaya, F. Gök ve Ş. Derince (Türkçe Yayına Hazırlayanlar), Ankara: Eğitim Sen yayınları, ss. 39-55.
- Ogbu, J. V. (1992). “Understanding cultural diversity and learning”, Educational Researcher 21: 5-14.
- Onursal, B. (Kord.) (2012). Barış Kültürü ve Eğitim Çalıştayı (11 Mayıs 2012, İstanbul Boğaziçi Üniversitesi), İstanbul: 21. Yüzyıl Eğitim ve Kültür Vakfı.
- Öpengin, E. (2009). La situation sociolinguistique de la langue kurde en Turquie, Yayımlanmamış master tezi, Université de Rouen.
- Öpengin, E. (2010). “Türkiye’de Kürtçenin durumuna toplumbilimsel bir bakış”, Birikim 253: 28-36.
- Sadoğlu, H. (2010). Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları, 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Saraçoğlu, C. (2011). Şehir, Orta Sınıf ve Kürtler. İnkar’dan “Tanıyarak Dışlama’ya, İstanbul: İletişim.
- Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin, çev. O. Yener, İstanbul: İletişim.
- Şen, S. (2019). Gemideki Hayalet. Türk Sinemasında Kürtlüğün ve Türklüğün Kuruluşu, İstanbul: Metis.
- Tan, E. (2013). “En acılı şey tarih dersleri…” İçinde: M. Gözoğlu (Yay. Haz.), Biz O Konuyu Daha Görmedik. Eğitim Sistemi ve Temsiliyet, İstanbul: Ermeni Kültürü ve Dayanışma Derneği, ss. 32-44.
- “TBMM’nin Dünya Anadil Günü’yle imtihanı; Lazca ve Kürtçe tutanaklara ‘x’ olarak geçti!” https://t24.com.tr/haber/tbmmnin-dunya-anadil-gunuyleimtihani-lazca-ve-kurtce-tutanaklara-x-olarak-gecti,390229 [Erişim: 19.03.2020]
- Tulgar, A. (2010). “Diller, çehreler, barış”, Birikim 253: 11-15.
- Turgul, Y. (yön.) (2005). Gönül Yarası, Sinema Filmi, Yapımcı: Ö. Vargı, M. Oğuz, M. Vargı. “Türkiye’de Kürtlere yönelik ırkçı saldırılar artıyor mu?”, 18.10.2019 https:// www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiyede-k%C3%BCrtlere-y%C3%B6nelik- %C4%B1rk%C3%A7%C4%B1-sald%C4%B1r%C4%B1larart%C4%B1yor-mu/a-50893080 [Erişim: 21.03.2020]
- Uçar İlbuğa, E. ve Sepetçi, T. (2018), “İlköğretimde Dil Irkçılığına “İki Dil Bir Bavul” Filmi Örneği ile Farklı bir Yaklaşım”, İ. Dirim, J. Köck, B. Springsits (der.) (D. Pokitsch işbirliği ile), Dil Irkçılığı, Linguizismus, Linguicism, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, ss. 156-184.
- “Valilik, Kürt Tiyatro Günleri’ni Yasakladı”, https://t24.com.tr/haber/valilikkurt-tiyatro-gunleri-ni-yasakladi,807685 [Erişim: 19.03.2020]
- Yeğen, M. (2003). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu, İstanbul: İletişim. Yeğen, M. (2016) Son Kürt İsyanı, İstanbul: İletişim, 3. Baskı.
- Yılmaz, Ö. (Haz.) (2011). Kapsayıcı, Önyargısız Eğitim İçin Liderler. Öğretmen ve Gençlik Çalışmaları için Barış Eğitim Rehberi, çev. A. Işık, Kadından Yaşama Destek Derneği (KAYAD).
- Yücel, M. (2008). Türk Sinemasında Kürtler, İstanbul: Agora Kitaplığı. Zürcher, E. J. (2019). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, çev. Y. Saner, 2. Baskı, İstanbul: İletişim.
| APA | İNAL K (2019). TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. , 89 - 121. |
| Chicago | İNAL Kemal TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. (2019): 89 - 121. |
| MLA | İNAL Kemal TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. , 2019, ss.89 - 121. |
| AMA | İNAL K TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. . 2019; 89 - 121. |
| Vancouver | İNAL K TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. . 2019; 89 - 121. |
| IEEE | İNAL K "TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE." , ss.89 - 121, 2019. |
| ISNAD | İNAL, Kemal. "TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE". (2019), 89-121. |
| APA | İNAL K (2019). TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. Eğitim Bilim Toplum, 17(67), 89 - 121. |
| Chicago | İNAL Kemal TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. Eğitim Bilim Toplum 17, no.67 (2019): 89 - 121. |
| MLA | İNAL Kemal TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. Eğitim Bilim Toplum, vol.17, no.67, 2019, ss.89 - 121. |
| AMA | İNAL K TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. Eğitim Bilim Toplum. 2019; 17(67): 89 - 121. |
| Vancouver | İNAL K TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE. Eğitim Bilim Toplum. 2019; 17(67): 89 - 121. |
| IEEE | İNAL K "TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE." Eğitim Bilim Toplum, 17, ss.89 - 121, 2019. |
| ISNAD | İNAL, Kemal. "TÜRKİYE’DE KÜRTÇE KONUŞAN İNSAN OLMAK-BİR “YAŞAM ALANI” OLARAK KÜRTÇE". Eğitim Bilim Toplum 17/67 (2019), 89-121. |
