Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği

Topuz, Muhammet; Karabulut, Murat

Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği

Muhammet TOPUZ, (Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Hatay, Türkiye)

Murat KARABULUT (Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Kahramanmaraş, Türkiye)

International journal of geography and geography education (Online)

9 2

Yıl: 2021 Cilt: 26 Sayı: 44 Sayfa Aralığı: 428 - 444 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-11-2021

Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği

Öz:

Çin’in Wuhan kentinde 2019 yılının Aralık ayında görülmeye başlanan Koronavirüs (Covid-19), tüm Dünya’da olduğu gibi Türkiye’dede hayatın sağlık başta olmak üzere eğitim, üretim, ticaret, sosyal vb. pek çok alanını etkilemiştir. Covid-19 kapsamında sokağa çıkmakısıtlaması gibi bazı tedbirler alınmış olup; bunlar da kısmi olarak hava kalitesinde iyileşmeye neden olmuştur. Bu çalışmada amaç;Covid-19 kapsamında alınan tedbirlerin hava kalitesine etkisinin Doğu Akdeniz özelinde incelenmesidir. Çalışmada, TC Çevre veŞehircilik Bakanlığı’nın Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı (UHKİA) internet sayfasından Adana, Mersin, Hatay, Kahramanmaraş veOsmaniye illerinde bulunan toplam 9 adet ölçüm istasyonun 01.01.2019-01.06.2020 tarihleri arasındaki günlük ölçüm verileri alınarakanaliz edilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde; özellikle 2020’nin Mart ayından itibaren 01.06.2020’ye kadar neredeyse tüm istasyonlarınPM 10 ve SO2 başta olmak üzere ölçülen tüm kirletici değerlerinde bir önceki yılın aynı dönemine (Mart-Haziran 2019) göre belirginbir düşüş görülmektedir. Yapılan istatistiksel analizlerin sonuçlarına göre; Kahramanmaraş Merkez, Hatay İskenderun ve Adana Valilikistasyonlarının PM 10 kirleticileri hariç, tüm istasyonların kirletici değerlerinin ortalamalarında 2019 ve 2020 yıllarının Mart-Hazirandönemleri arasında % 99 güven aralığında anlamlı farkların olduğu görülür. Bu durum, günümüzde hızla artan çevre kirliliğine bağlıolarak İnsan-Çevre Geleneği doğrultusunda insan-çevre ilişkisinin yeniden düzenlenmesi gerektiği mesajını vermektedir.

Anahtar Kelime:

OCCURRED CHANGE IN AIR POLLUTION PARAMETERS IN THE PROCESS OF CORONAVIRUS (COVID19) MEASURES: EXAMPLE OF THE EASTERN MEDITERRANEAN

Öz:

The Coronavirus (Covid-19), which started to be seen in Wuhan, China in December 2019, has affected many areas of life such as health, education, production, trade, social etc. Within the scope of Covid-19, some measures such as curfews have been taken, resulting in a partial improvement in air quality. The aim of this study is to examine the effect of the measures taken within the scope of Covid-19 on the air quality in the Eastern Mediterranean. In the study, daily measurement data of 9 measurement stations in Adana, Mersin, Hatay, Kahramanmaraş and Osmaniye provinces between 01.01.2019-01.06.2020 were obtained from the National Air Quality Monitoring Network (UHKIA) website of the Ministry of Environment and Urbanization. According to the results, there is a significant decrease in all pollutant values, especially PM 10 and SO2, of almost all stations from March 2020 until 01.06.2020 compared to the same period of the previous year (March-June 2019). The results of the statistical analyzes show that there are significant differences in the 99% confidence interval between the March-June periods of 2019 and 2020 in the average of the pollutant values of all stations, excluding the PM 10 pollutants of Kahramanmaraş, Hatay İskenderun and Adana stations. This gives the message that the human-environment relationship should be rearranged in line with the Human-Environment Tradition, depending on the rapidly increasing environmental pollution today.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adana Thep, (2014). 22 Ekim 2020 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/adana/webmenu/webmenu13702.pdf, adresinden edinilmiştir.
Altuğ, H., Birsen, H., Örnektekin, S., Döğeroğlu, T. & Van Doorn, W. (2008). İskenderun-Payas bölgesinde halkın hava kirliliği konusunda farkındalık ve bilinç düzeyinin belirlenmesi. Hava Kirliliği ve Kontrolü Ulusal Sempozyumu‐2008, Hatay, 22-25 Ekim 2008.
Baltacı, H., Alemdar, C. S. O. & Akkoyunlu, B. O. (2020). Background atmospheric conditions of high PM10 concentrations in Istanbul, Turkey. Atmospheric Pollution Research, 11(9), 1524-1534.
Becchetti, L., Conzo, G., Conzo, P. & Salustri, F. (2020). Understanding the Heterogeneity of Adverse COVID-19 Outcomes: The Role of Poor Quality of Air and Lockdown Decisions, Carlo Alberto Notebooks 614, Collegio Carlo Alberto.
Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. (16. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
Cao, X. (2020). COVID-19: Immunopathology and its implications for therapy. Nature Reviews. Immunology , 20, 269-270.
Clay, K., Lewis, J. & Severnini, E. (2018). Pollution, infectious disease, and mortality: evidence from the 1918 Spanish influenza pandemic. The Journal of Economic History, 78(4), 1179-1209.
CMO, (2017). 19 Haziran 2020 tarihinde http://cmo.org.tr/resimler/ekler/2145efce8f89f52_ek.pdf, adresinden edinilmiştir.
CMO, (2018). 19 Haziran 2020 tarihinde https://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/9d62b3a2bb620a4_ek.pdf, adresinden edinilmiştir.
Comunian, S., Dongo, D., Milani, C. & Palestini, P. (2020). Air pollution and Covid-19: The role of particulate matter in the spread and increase of Covid-19's morbidity and mortality. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(12), 4487.
Conticini, E., Frediani, B. & Caro, D. (2020). Can atmospheric pollution be considered a co-factor in extremely high level of SARS-CoV2 lethality in Northern Italy? Environmental Pollution , 261, 1-3.
Data Europa, (2020). 15 Haziran 2020 tarihinde https://data.europa.eu/euodp/en/data/dataset/covid-19-coronavirusdata/resource/55e8f966-d5c8-438e-85bc-c7a5a26f4863, adresinden edinilmiştir.
Erbaşlar, T. (2005). Bursa atmosferi’ndeki klasik hava kirletici konsantrasyon seviyeleri ve birbirleri ile ilişkilerinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa).
Erbaşlar, T., Taşdemir, Y. (2005). Bursa’da ölçülen kükürt dioksit (So2) ve partikül madde (PM) seviyelerinin zamana bağlı değişimi. Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 24, 46-55.
Erbaşlar, T., Taşdemir, Y. (2007). Bursa atmosferinde ölçülen klasik hava kirleticilerin birbirleri ile olan ilişkileri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12(2), 9-19.
Finlayson Pitts, B.J., & Pitts., J.N. (1986). Atmospheric Chemistry: Fundamentals and Experimental Techniques. John Wiley & Sons, United States.
Guarnieri, M. & Balmes, J.R. (2014). Outdoor air pollution and asthma. Lancet, 383(9928), 1581-92.
Kaplan, G., Yigit Avdan, Z. (2020). COVID-19: Spaceborne nitrogen dioxide over Turkey. Eskişehir Technical University Journal of Science and Technology A Applied Sciences and Engineering, 21(2), 251-255. DOI: 10.18038/estubtda.724450
Karabulut, M. (2012). Doğu Akdeniz’de ekstrem maksimum ve minimum sıcaklıkların trend analizi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, Özel Sayı, 37-44.
Kyrkilis, G., Chaloulakou, A. & Kassomenos, P. A. (2007). Development of an aggregate air quality index for an urban mediterranean agglomeration: Relation to potential health effects. Environment International, 33(5), 670-676.
Mersin Thep, (2020). 25 Eylül 2020 tarihinde https://www.mersin.bel.tr/upload/dosyalar/THEP-mersin-2020_2024.pdf, adresinden edinilmiştir.
Mevzuat,(2008).16Ocak2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12188&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5, adresinden edinilmiştir.
Morcalı, M. H., Akan, D. S. (2017). Kahramanmaraş hava kirliliği kaynaklarının izlenmesi ve belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(2), 105-115.
Müezzinoğlu, A. (2000). Hava Kirliliği ve Kontrolünün Esasları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
Osmaniye THEP (2016). 14 Eylül 2020 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/osmaniye/editordosya/file/OSMANIYETHEP2016.pdf adresinden edinilmiştir.
Pope, C. A., Dockery, D. W. & Schwartz, J. (1995). Review of epidemiological evidence of health effects of particulate air pollution. Inhalation Toxicology, 7(1), 1-18.
SAHAKK, (2007). 02 Kasım 2020 tarihinde http://www.sahakk.sakarya.edu.tr/documents/hava_kirliligi_ve_kirleticiler_rapor1.pdf, adresinden edinilmiştir.
Selley, L., Schuster, L., Marbach, H. Forsthuber, T., Forbes, B., Gant, T.W., Sanström, T., Camina, T., Athersuch, T., Mudway, I. & Kumar, A. (2020). Brake dust exposure exacerbates inflammation and transiently compromises phagocytosis in macrophages. Metallomics, 12(3), 371-86.
Setti, L., Passarini, F., De Gennaro, G., Barbieri, P., Perrone, M.G., Borelli, M., Palmisani, J., Gilio, A.D., Torboloi, V., Pallavicini, A., Ruscio, M., Piscitelli, P. & Miani, A., (2020). SARS-Cov-2 RNA found on particulate matter of Bergamo in Northern Italy: First preliminary evidence. Environmental Research, 188, 1-5.
Sim, (2020). 17 Ocak 2021 tarihinde https://sim.csb.gov.tr/Home/HKI?baslik=HAVZA%20%C4%B0ZLEME%20S%C4%B0STEM%C4%B0, adresinden edinilmiştir.
Sirkeci, I. & Yucesahin, M. M. (2020). Coronavirus and migration: Analysis of human mobility and the spread of Covid-19. Migration Letters, 17(2), 379-398.
Strak, M., Janssen, N., Beelen, R. Schmitz, O., Vaartjes, I., Karssenberg, D., Brink, C., Bots, M.L., Dijst, M., Brunekreef, B. & Hoek, G., (2017). Long-term exposure to particulate matter, NO(2) and the oxidative potential of particulates and diabetes prevalence in a large national health survey. Environment International, 108, 228-36.
Tırıs M., Kalafatoğlu E. & Okutan H. (1993). Hava kirliliği kaynakları ve kontrolü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Kimya Mühendisliği Araştırma Bölümü, Gebze-Kocaeli, 7-8.
Travaglio, M., Yu, Y., Popovic, R., Selley, L., Leal, N. S. & Martins, L. M. (2020). Links between air pollution and COVID-19 in England. Environmental Pollution, 268(A), 1-10.
Verity, R., Okell, L. C., Dorigatti, I. Winskill, P., Whittaker, C., Imai, N., Dannenburg, G.C., Thompson, H., Walker, P., Fu, H., Dighe, A., Griffin, J., Baguelin, M., Bhatia, S., Boonyasiri, A., Cori, A., Cucunuba, Z., FitzJohn, R., Gaythorpe, K., Green, W., Hamlet, A., Hinsley, W., Laydon, D., Nedjati-Gilani, G., Riley, P.S., Elsland, S., Volz, E., Wang, H., Wang, Y., Xi, X., Donelly, C., Ghani, A., Ferguson, N.M., (2020). Estimates of the severity of Coronavirus disease 2019: A model-based analysis. Lancet Infectious Diseases, (20), 669–77.
WHO, (2020). Coronavirus disease (COVID-19) Situation Report–133. Retrived January 17, 2020, from https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200601-covid-19-sitrep133.pdf?sfvrsn=9a56f2ac_4.
Wong C.M., Thach T.Q., Chau P.Y.K., Chan, E.K.P., Chung, RY-N., Ou, C-Q., Yang, L., Peiris, J.S.M., Thomoas, G.N., Lam, T.H., Wong , TW. & Hedley, A. (2010). Part 4. Interaction between air pollution and respiratory viruses: Time-series study of daily mortality and hospital admissions in Hong Kong. In: Public Health and Air Pollution in Asia (PAPA): Coordinated Studies of Short-Term Exposure to Air Pollution and Daily Mortality in Four Cities. HEI Research Report 154. Health Effects Institute, Boston, MA.(154), 283-362.
Wu, X., Nethery, R. C., Sabath, B. M., Braun, D., Dominici, F. (2020). Exposure to air pollution and COVID-19 mortality in the United States. Science Advances, 6(45), 1-6.
Yavaşlı, D.D. (2020). Spatio-temporal varıations of tropospheric nitrogen dioxide in Turkey based on satellite remote sensing. Geographica Pannonica, 24(3), 168–175.
Yılmaz, B. (2018). Manisa’da partikül madde (PM10) kirliliğinin değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(1), 626-633.
Yılmaz, V., Şimşek, T. (2020). Hava kalitesi ile Covid-19 arasındaki ilişki: G-7 ülkeleri üzerine bir uygulama. Turkish Studies, 15(4), 1353- 1366.
Yongjian, Z., Jingu, X., Fengming, H., & Liqing, C. (2020). Association between short-term exposure to air pollution and COVID-19 infection: Evidence from China. Science of the Total Environment, 727, 1-7.

APA	Topuz M, Karabulut M (2021). Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. , 428 - 444.
Chicago	Topuz Muhammet,Karabulut Murat Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. (2021): 428 - 444.
MLA	Topuz Muhammet,Karabulut Murat Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. , 2021, ss.428 - 444.
AMA	Topuz M,Karabulut M Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. . 2021; 428 - 444.
Vancouver	Topuz M,Karabulut M Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. . 2021; 428 - 444.
IEEE	Topuz M,Karabulut M "Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği." , ss.428 - 444, 2021.
ISNAD	Topuz, Muhammet - Karabulut, Murat. "Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği". (2021), 428-444.

APA	Topuz M, Karabulut M (2021). Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. International journal of geography and geography education (Online), 26(44), 428 - 444.
Chicago	Topuz Muhammet,Karabulut Murat Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. International journal of geography and geography education (Online) 26, no.44 (2021): 428 - 444.
MLA	Topuz Muhammet,Karabulut Murat Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. International journal of geography and geography education (Online), vol.26, no.44, 2021, ss.428 - 444.
AMA	Topuz M,Karabulut M Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. International journal of geography and geography education (Online). 2021; 26(44): 428 - 444.
Vancouver	Topuz M,Karabulut M Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği. International journal of geography and geography education (Online). 2021; 26(44): 428 - 444.
IEEE	Topuz M,Karabulut M "Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği." International journal of geography and geography education (Online), 26, ss.428 - 444, 2021.
ISNAD	Topuz, Muhammet - Karabulut, Murat. "Koronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Sürecinde Hava Kirliliği Parametrelerinde Meydana Gelen Değişimler: Doğu Akdeniz Örneği". International journal of geography and geography education (Online) 26/44 (2021), 428-444.