Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 259 - 290 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/sty.2021.843150 İndeks Tarihi: 15-11-2021

Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri

Öz:
Birçok kadim uygarlığa ev sahipliği yapan Diyarbakır, Hıristiyanlığın Romaİmparatorluğu tarafından resmi din olarak kabul edilmesiyle beraber, birçokmabedin yapıldığı önemli bir merkeze dönüşmüştür. Burada, Hıristiyanlığıilk benimseyen halklar arasında Süryanilerinde olduğu belirtilmektedir.Diyarbakır’da erken tarihli mabetler arasında yer alan Meryem Ana Kilisesi’nin,farklı dönemlerde Süryani patriklik merkezi olması, Süryaniler için tarihselanlamda önem taşımaktadır. Kilisede bulunan özgün litürjik unsurlar, Süryanicemaatinin Meryem Ana Kilisesi ile köklü dinsel ve kültürel bağlarının birgöstergesi olarak dikkat çekmektedir. Bu litürjik unsurlar arasında, kiliseninapsis bölümünde bulunan ana kduşkudşin örneği göze çarpmaktadır. Süryanice“Kutsalların Kutsalı” anlamına gelen kduşkudşin, işlevsel açıdan Hıristiyanmimarisinde kiborium formunu karşılamaktadır. Makale çalışması kapsamındaincelenen levha örnekleri kduşkudşinin sunak masası üzerinde yer almaktadır.Söz konusu levha örneklerinin konusu; İsa’nın doğumu, çarmıha gerilişi veİsa’ya ağıt sahnesi olmak üzere İsa’nın hayatına dair üç ana betimlemedenoluşmaktadır. Kronolojik düzende sıralanan sahneler, Hıristiyan sanatınınikonografik anlatım dilini yansıtan bir düzenleme halinde ele alınmıştır.Kduşkudşin üzerinde bulunan bu levha örnekleri kduşkudşinin sembolik anlamıile örtüşen, kutsiyetini somutlaştıran betimlemeler sunmaktadır. Levhalarınoluşturduğu kompozisyonun benzerine Süryani ve Hırıstiyan maden sanatıörnekleri arasında henüz rastlanmamıştır. Bu açıdan özgünlük taşıyan madenilevhalar; malzeme, teknik, üslupsal ve ikonografik açıdan tanımlanarak, Süryanive Hıristiyan sanatı açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır
Anahtar Kelime:

Metal Sheets in Kdushkudshin, the Church of the Virgin Mary of Diyarbakir

Öz:
Diyarbakır, home of many ancient civilizations, with the acceptance of Christianity as the official religion by the Roman Empire, it became an important centre where many temples were built. It is stated that Syrians were among the first peoples to adopt Christianity here. The fact that the Church of the Virgin Mary, which is among the early temples in Diyarbakır and the Syriac’s patriarchate centre in different periods, is historically important for Syriacs. The original liturgical elements in the church draw attention as an indicator of the deep-rooted religious and cultural ties of the Syriac community with the Virgin Mary Church. Among these liturgical elements, the example of the main kdushkudshin in the apse of the church stands out. Kdushkudshin, which means “Holy of the Holies” on Syriac, corresponds to the form of kiboriom in Christian architecture from a functional perspective. The plate samples, examined within the scope of the article study, are located on the altar table of the kdushkudshin. The subject of the plate samples in question; consists of three main depictions: Jesus' life, namely the nativity, his crucifixion, and the scene of lamentation for Jesus. The scenes listed in chronological order are handled in an arrangement that reflects the iconographic expression language of Christian art. Examples of these plates, found in kdushkudshin, present descriptions that coincide with the symbolic meaning of kdushkudshin and embody its holines. The composition of the plates has not yet been encountered among Syriac and Christian metal art examples. For this reason, authentic metal plates have been tried to be evaluated in terms of Syriac and Christian art by defining in terms of material, technique, stylistic and iconography.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acara, Meryem. “Bizans Maden Sanatı Dini Törenler Sırasında Kullanılan Liturjik Eserler”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1997.
  • Acara, Meryem, “Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (1998):183-201.
  • Akyüz, Gabriyel. Diyarbakır’daki Meryem Ana Kilisesi’nin Tarihçesi. İstanbul: Resim Matbaacılık, İstanbul, 1999.
  • Akyüz, Gabriyel Mort (Azize) Şmuni Kilisesi’nin Tarihçesi (M.S.6. yy). İnancın Simgesi Mort Şimuni ve Oğulları. Mardin: Mega Basım, 2005.
  • Aydın, Ayşe (2010). Tapureli A Kilisesi Altar Kaidesi Işığında Kilikya ve İsaurya Bölgesi Kiliselerinde Görülen Altar Çeşitleri. OLBA, (XVIII), 347-370.
  • Beysanoğlu, Şevket. Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Başlangıçtan Akkoyunlular’a Kadar. Diyarbakır: Kültür ve Sanat Yayınları, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi. 1. Cilt. 2003.
  • Bilge, Yakup. 600 Yıllık Gelenek Mor Gabriel Manastırı. İstanbul: Gerçeğe Doğru Kitapları, Anadolu Ofset, 2011.
  • Coşkuner, Buket. “XI. Yüzyıl Kapadokya Bölgesindeki İsa’nın Doğumu ve Çarmıha Gerilmesi Sahneleri”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2009.
  • Demir, Zeki. Süryani Ortodoks Kilisesi Gelenekleri ve Yedi Gizi. İstanbul: Anadolu Ofset. Süryani Ortodoks Metropolitliği, 2015.
  • Doğan, Sema. ve Ünser Şükran. “Bizans Sanatında Kherub ve Seraph İmgeleri”, Ankara: Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim, Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan, 2011.
  • Durak, Nihat. Süryani Ortodoks Kilisesi’nde İbadet, İstanbul: Rağbet Yayınları. 2011
  • Erginsoy, Ülker. İslam Maden Sanatının Gelişmesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978.
  • Ersoy, Necmettin. Semboller ve Yorumları. İstanbul: Zafer Matbaası, Birinci Baskı, 2000.
  • Frazer, Margeret. “Byzantine Enamels And Goldsmith Work Precious Metalwork With Enamel”. The Treasury of San Marco Venice, The Metropolitan Museum Of Art. Edited by David Buckton with the help of Christopher Enstwistle and Rowena Prior, (İtaly: Olivetti, Milan Puhlished by Olivetti Printed and bound in İtaly. 1984. Erişim. 01.12. 2018. https://www.metmuseum.org.
  • Hıllez, Semra ve Sonay Arslanboğa. “Diyarbakır Kiliseleri”, Diyarbakır Mimarisi. Editör İrfan Yıldız, Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Yayınları, Birinci Baskı 2011.
  • Hollerweger, Hans. Turabdin- Canlı Kültür Mirası. Çev: Sevil Gülçur, Avusturya, 1999.
  • Işık Şen, Vildan, “Bizans İkonalarından Günümüze Sanatta Meryem ve Çocuk Motifi”, İdil Dergisi, 6/32, (2017):1359-1358.
  • Kitab-ı Mukaddes, (Tevrat, Zebur, İncil), Yeni Çeviri, İstanbul: Yeni yaşam Yayınları, Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Haziran 2013.
  • Kırbay, Ayça. “Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Koleksiyonunda Bulunan Dini Bir Tuvalin İkona İmajında Yorumlanması”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
  • Koch, Guntram. Erken Hıristiyan Sanatı, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Çeviren Ayşe Aydın, 2015.
  • Küçük, Mehmet Alpaslan. “İsa’nın Doğumu-İkonografisi Üzerine”. Dini Araştırmalar. 22/55 (2019):181-212.
  • Osmanoğlu, Özlem. “İstanbul Rum Ortodoks Kiliselerinde Epitafion İşlemeleri ve İkonografileri”, Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, 2018.
  • Öztekin, Selma. “Dinlerde Hayat Ağacı”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2008.
  • Öztokat, Nedret ve Yüzgüller Arsal, Serap. “Gıotto’nun Ağıt Freskinin İkonografik ve Göstergebilimsel Okuması”, Sanat Tarihi Yıllığı. 23. (2014):109-133.
  • Pekak, Mustafa Sacit ve Gür Durmuş. “İsa’nın Doğumu”. Sanat Tarihi Dergisi. 24/2 (2015):175-226.
  • Pitarakis, Brigitte ve Christos Merantzas. A Treasured Memory Ecclesias Silver From The Ottoman İstanbul in The Sevgi Gönül Collection, Vehbi Koç Foundation Sadberk Hanım Museum (2006).
  • Sahilli, Sabah. “14. Yüzyıl Bizans Dönemine Ait Minyatürlü Bir El Yazmasının İkonografi ve Üslup Açısından Değerlendirilmesi (Oxford University, Bodleian Library, MS. Gr. Th. f 1)”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 /33, (2016): 364-383.
  • Sözen, Metin ve Tanyeli Uğur. “Litürji” Maddesi, Sanat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul:Remzi Kitabevi, 2016.
  • Şimşek, Mehmet, Diyarbakır ve Süryaniler. İstanbul: Kent Yayınları, İkinci Baskı, 2006. Tuncer, Orhan Cezmi, Diyarbakır Kiliseleri. Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, 2015.
  • Wilkinson, Kathryn., Kökenleri ve Anlamlarıyla Semboller İşaretler Binlerce Yıllık Görsel Bir Yolculuk. Çeviren Seda Toksoy. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018.
  • Erişim: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/468348 * 21.10.2020.
APA TELLİ E, top m (2021). Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. , 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
Chicago TELLİ EVİN,top mehmet Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. (2021): 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
MLA TELLİ EVİN,top mehmet Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. , 2021, ss.259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
AMA TELLİ E,top m Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. . 2021; 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
Vancouver TELLİ E,top m Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. . 2021; 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
IEEE TELLİ E,top m "Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri." , ss.259 - 290, 2021. 10.26650/sty.2021.843150
ISNAD TELLİ, EVİN - top, mehmet. "Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri". (2021), 259-290. https://doi.org/10.26650/sty.2021.843150
APA TELLİ E, top m (2021). Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. Sanat Tarihi Yıllığı, 0(30), 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
Chicago TELLİ EVİN,top mehmet Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. Sanat Tarihi Yıllığı 0, no.30 (2021): 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
MLA TELLİ EVİN,top mehmet Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. Sanat Tarihi Yıllığı, vol.0, no.30, 2021, ss.259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
AMA TELLİ E,top m Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. Sanat Tarihi Yıllığı. 2021; 0(30): 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
Vancouver TELLİ E,top m Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri. Sanat Tarihi Yıllığı. 2021; 0(30): 259 - 290. 10.26650/sty.2021.843150
IEEE TELLİ E,top m "Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri." Sanat Tarihi Yıllığı, 0, ss.259 - 290, 2021. 10.26650/sty.2021.843150
ISNAD TELLİ, EVİN - top, mehmet. "Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri". Sanat Tarihi Yıllığı 30 (2021), 259-290. https://doi.org/10.26650/sty.2021.843150