TY  - JOUR
TI  - İLHANLI DÖNEMİNDEN BİR KAYA OYMA YAPISI: SULTANİYE TAŞKESEN
AB  - İran’da Zencan bölgesinde, Sultaniye şehrinin merkezine 15 km. uzaklıkta yeralan Taşkesen (Daşkesen), Sefid Dağı’na ve aşağıdaki düzlüklere doğru bakan bir tepeninyamacındaki kayalık alanda inşa edilmiştir. Kayaya oyularak inşa edilmiş yapının anıtsalbir görünüme sahip olduğu; kare planlı bir avlu ve dikdörtgen planlı bir bölümden oluştuğu,yan duvarlarında eyvanlar ve mukarnas kavsaralı nişler bulunduğu görülmektedir. Bunlarınyanı sıra doğu, batı ve güney duvarlarda yer alan nişlerde mukarnaslı düzenlemeler, irive kabarık palmetlerden ve lotuslardan oluşan süslemeler yer almaktadır. Yapıda dikkatiçeken unsurlardan bir diğeri doğu ve batı duvarlarda yer alan büyük ejder kabartmalarıdır.Çin üslubunda olduğu görülen ejder kabartmalarının, Taht-ı Süleyman’da bulunançinilerdeki ejder betimleriyle benzer olması da ilginçtir. Yapıda 1970’li yıllardan itibarenbazı araştırmalar gerçekleştirilmiştir. 1990’lı yıllara kadar yapının zemini muhtemelenduvarlardan düşen kaya parçaları ve toprak ile örtülü kalmış, sonrasındaki temizlemeçalışmalarında ise, günümüzde yapıya ulaşan yol üzerinde görülebilen sütun başlıkları,sütun parçaları gibi mimari parçalar da tespit edilmiştir. Taşkesen’deki bu örnektenbaşka, Meraga yakınlarında Rasathane Mağaraları ve İmamzade Masum Mağarası olarakadlandırılan iki örnek daha, kayaya oyularak meydana getirilmeleri bakımından karşımızaçıkmaktadır. Özellikle İmamzade Masum’un bir bölümünün, İslami döneme ait bir türbebarındırması, öncesinde başka işlev ve amaçlar için yapılmış yapının İlhanlılar’ın İslamiyetikabulünden sonra bu işlevi kazanmış olması yönünde değerlendirilmektedir. Taşkesen’dekiyapının tarihi ve işlevi konusunda görüşler ileri sürmek mümkündür. Özellikle XIII. ve XIV.yüzyıllarda bölgede hâkim olan Moğol yönetiminin çeşitli kültürler ve dinler arasındakifikir ve uygulamaların etkileşiminde rol oynadıkları görülmektedir. Taşkesen’in bulunduğubölgede İlhanlıların ve bahşilerin katıldığı Budist ayinlerin yapıldığı ve Taşkesen’dekiyapının, kaynaklarda bahsedilen yer olabileceği düşünülmektedir. Sultaniye Taşkesen örneğimimari olarak Meraga örneklerinden farklı ve anıtsal özelliklerdedir. Yapıdaki mukarnaslıdüzenlemeler ve bitkisel süslemeler ise yapının İlhanlıların İslami dönemiyle ilgili izlerolarak görülmektedir. Çalışmamızda, bazı tespitler yapılmış olan Taşkesen örneği özelinde,mimari ve süsleme özeliklerinin tanıtılması ve değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca,İlhanlı yöneticiler, dinlere bakışları ve yöneticilerin mensup oldukları dinlere bağlı olarakgelişen imar faaliyetleri de yapının tarihi ve işlevi ile ilgili değerlendirilmiştir.
AU  - Denknalbant Çobanoğlu, Ayşe
DO  - 10.29135/std.887731
PY  - 2021
JO  - Sanat Tarihi Dergisi
VL  - 30
IS  - 1
SN  - 1300-5707
SP  - 741
EP  - 785
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/460575
ER  -