Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 138 Sayfa Aralığı: 27 - 35 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 19-11-2021

YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ

Öz:
Son yıllarda yapılan çalışmalar, küresel atmosferik olayların iklim parametreleri üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Bu sebeple Kuzey Atlantik Salınımı (NAO), Arktik Salınım (AO) gibi küresel atmosferik salınımlar ve hidrolojik değişkenler (akım, yağış, sıcaklık gibi) arasındaki ilişkinin belirlenmesi, su kaynakları yönetimi açısından çok önemlidir. Bununla birlikte çeşitli büyük ölçekli salınımların ve akarsu debilerinin arasındaki tüm ilişkilerin değerlendirildiği çalışmalar literatürde çok nadirdir. Bu çalışmada, 5 tanesi Kızılırmak Havzası’ nda, 4 tanesi Yeşilırmak Havzası’ nda olmak üzere seçilen akım gözlem istasyonlarında, 1970-2015 yılları arasında ölçülen yıllık ve mevsimlik ortalama akımlar ile Kuzey Atlantik Salınımı ve Arktik Salınım indeksleri arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bu ilişki belirlenirken Pearson Korelasyon Katsayıları Yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca yağışın, belirli bir süre geçtikten sonraki etkisinin belirlenmesi için mevsim ötelemeli korelasyon analizi yapılmıştır. Bu korelasyon katsayılarının istatistiksel bakımdan anlamlılığı Student’s t- testi kullanılarak α=0,01, α=0,05 ve α=0,1 anlam seviyesinde test edilerek değerlendirilmiştir. Böylece atmosferik indekslerin negatif ve pozitif fazlarının etkisi altındaki akım değerleri arasındaki farklar belirlenmiştir. Bu bağlamda, NAO ve AO indeksleri ile yıllık ve mevsimsel akımlar arasındaki ilişki belirlenmiştir. Sonuç olarak, NAO indeksi ile akım arasında negatif korelasyonun olduğu, bu durumun Kızılırmak Havzasında baskın olduğu bulunmuştur. AO indeksinin benzer şekilde akım ile negatif bir ilişkisi olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak özellikle Yeşilırmak Havzası’ nın bir bölümünde pozitif korelasyonda görülmüştür.
Anahtar Kelime:

DETERMINATION OF THE IMPACTS OF NORTH ATLANTIC OSCILLATION AND ARCTIC OSCILLATION ON YEŞİLIRMAK AND KIZILIRMAK BASIN FLOWS

Öz:
Recent studies show that global atmospheric circulations are efficient on climate parameters. Soinvestigating connections between the global atmospheric oscillations such as North Atlantic Oscillation(NAO), Arctic Oscillation (AO) and hydrological variables is very important for water resourcesmanagers. However, the studies which investigate the relationship between large-scale atmosphericcirculations and basin streamflow is rare in the literature. This paper examines the relationship betweenthe annually-seasonal average flows in Yeşilırmak River (4 stations) and Kızılırmak River (5 stations)basin of Turkey from 1970 to 2015 years and NAO and AO index. The Pearson Correlation Coefficientsmethod was used to determine this relation. In addition, season-shift correlation analysis was conductedto determine the effect of precipitation after a certain period of time. Besides, the differences betweenthe average flows values under the influence of negative and positive phases of the atmospheric indiceswere determined. In this context, the correlation between the NAO, AO and annual-seasonal averageflows was determined by correlation analysis. As a result, it was found that there was a negativecorrelation between the NAO index and the flow, which was dominant in the Kızılırmak Basin. It wasalso concluded that AO index has a negative relationship with annual-seasonal flows. However, it wasfound to have positive correlation in some part of Yeşilırmak Basin.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Bayazıt, M. ve Yeğen Oğuz, E. B., Mühendisler İçin İstatistik, Birsen Yayınevi, 166-168, İstanbul, Çağlayan, 2005
  • Bozyurt, O., “Güneş aktivitelerinin Kuzey Atlantik Salınımı ve Arktik Salınım üzerindeki etkileri ile bunların yağış ve sıcaklık değerleri bakımından Türkiye’ den örnekler ile değerlendirilmesi”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010
  • Climate Prediction Center, National Weather Service, NOAA, 2019 http://www.cpc.ncep.noaa.gov
  • Cullen, H.M. ve deMenocal, P.B., “North Atlantic Influence On Tigris- Euphrates Streamflow”, International Journal Of Climatology, 20: 853- 863.,2000
  • Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, DSİ Akım gözlem yıllıkları, http://www.dsi.gov.tr/faaliyetler/akim-gozlemyilliklari, 2019
  • Erlat, E., ”Türkiye’ de Yağış Anomalileri Ve Kuzey Atlantik Salınımı Arasındaki İlişkiler”, Klimatoloji Çalıştayı, Ege Üniversitesi, İzmir, 2002
  • Iqbal, M.A., Penas, A., Cano-Ortiz, A., Kersebaum, K., Herrero, L., del Río, S., ”Analysis of Recent Changes in Maximum And Minimum Temperatures in Pakistan”, Atmospheric Research, 168, 234-249., 2016
  • Kahya, E., Vazifehkhah, S., Erdem, H., ” Impacts of extreme phases of North Atlantic Oscillation on streamflow in Western Turkey”, 12. International Congress on Advances in Civil Engineering, 2016
  • Kutiel, H. and Benaroch, Y., North Sea-Caspian Pattern (NCP)–an upper level atmospheric teleconnection affecting the Eastern Mediterranean: Identification and definition. Theoretical and Applied , 2002.Climatology, 71(1). 17-28. doi. https://doi.org/10.1007/s704-002-8205-x
  • Sezen, C., “Küresel Atmosferik İndislerin Türkiye’ deki sıcaklık ve yağış verilerine olan etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Ondokuzmayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2018
  • Trigo, R.M., Osborn, T.J., Corte-Real, J., “The North Atlantic Oscillation influence on Europe: climate impacts and associated physical mechanisms”, Climate Research, 20, 9-17, 2002
  • Türkes, M. ve Erlat, E., “Precipitation Changes and Variability in Turkey Linked To The North Atlantic Oscillation During The Period 1930- 2000”, International Journal of Climatology, 23: 1771-1796,2003
  • Türkeş, M. ve Erlat E., ”Influence of the Arctic Oscillation on the variability of winter mean temperatures in Turkey” , Theoretical and Applied Climatology, 92 (1-2).75-85, 2008
  • Vicente-Serrano, S.M., Beguería, S., LópezMoreno J.I., El Kenawy A.M., Angulo, M., ” Daily atmospheric circulation events and extreme precipitation risk in Northeast Spain: the role of the North Atlantic Oscillation, Western Mediterranean Oscillation and Mediterranean Oscillation”, Journal of Geophysical Research, 114, 1-19, 2009
  • Ward, P.J., Kummu, M., Lall, U., “Flood frequencies and durations and their response to El Niño Southern Oscillation: Global analysis”, Journal of Hydrology, 539, 358- 378, 2016
  • Yarbaşı, G.E. ve Martı, A.İ., ” Güneyli Salınımın Yeşilırmak havzası üzerindeki etkileri”, Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(3): 112-121, 2019
  • Yetmen, H., “GAP alanında Kuzey Atlantik Salınımı’ na bağlı yağış ve akım değişmeleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2006
APA KEBAPCIOĞLU E, Partal T (2021). YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. , 27 - 35.
Chicago KEBAPCIOĞLU EMRE,Partal Turgay YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. (2021): 27 - 35.
MLA KEBAPCIOĞLU EMRE,Partal Turgay YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. , 2021, ss.27 - 35.
AMA KEBAPCIOĞLU E,Partal T YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. . 2021; 27 - 35.
Vancouver KEBAPCIOĞLU E,Partal T YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. . 2021; 27 - 35.
IEEE KEBAPCIOĞLU E,Partal T "YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ." , ss.27 - 35, 2021.
ISNAD KEBAPCIOĞLU, EMRE - Partal, Turgay. "YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ". (2021), 27-35.
APA KEBAPCIOĞLU E, Partal T (2021). YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. DSİ Teknik Bülteni, 0(138), 27 - 35.
Chicago KEBAPCIOĞLU EMRE,Partal Turgay YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. DSİ Teknik Bülteni 0, no.138 (2021): 27 - 35.
MLA KEBAPCIOĞLU EMRE,Partal Turgay YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. DSİ Teknik Bülteni, vol.0, no.138, 2021, ss.27 - 35.
AMA KEBAPCIOĞLU E,Partal T YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. DSİ Teknik Bülteni. 2021; 0(138): 27 - 35.
Vancouver KEBAPCIOĞLU E,Partal T YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. DSİ Teknik Bülteni. 2021; 0(138): 27 - 35.
IEEE KEBAPCIOĞLU E,Partal T "YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ." DSİ Teknik Bülteni, 0, ss.27 - 35, 2021.
ISNAD KEBAPCIOĞLU, EMRE - Partal, Turgay. "YEŞİLIRMAK VE KIZILIRMAK HAVZALARI AKIMLARI ÜZERİNDE KUZEYATLANTİK SALINIMI VE ARKTİK SALINIMININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ". DSİ Teknik Bülteni 138 (2021), 27-35.