Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması

Egamberdiyev, Mirzahan; OMARBEKOV, Talas; KILINÇKAYA, M. Derviş

Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması

M. Derviş KILINÇKAYA, (Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü)

Talas OMARBEKOV, (Al Farabi Kazakh National University, Department of History of Kazakhstan)

Mirzahan EGAMBERDİYEV (Al Farabi Kazakh National University, Faculty of Oriental Studies, TURKSOY Departmen)

Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi

6 1

Yıl: 2019 Cilt: 15 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 1 - 27 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 19-11-2021

Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması

Öz:

KILINÇKAYA, Derviş M.; OMARBEKOV, Talas; EGAMBERDİYEV, Mirzahan, Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması, CTAD, Yıl 15, Sayı 30 (Güz 2019), s. 1-27. Çarlık Rusya’sının Türkistan’ı işgalinden sonra geliştirdiği politikalar bir taraftan kendi egemenliğini yerleştirmeye yönelirken diğer taraftan da bölgede ciddi ayaklanmalara yol açmıştır. Buna bir de gelişmekte olan Türk aydın hareketi eklendiğinde Türkistan coğrafyasının 19. Yüzyılın son çeyreği ve 20. Yüzyıldaki siyasal ve toplumsal hikâyesi tarihçiler için ilginç bir çalışma alanı oluşturmaktadır. Rusya’nın Bolşevik devrimi ile rejim değişikliği yaşadığı bu devrede içeride devam eden “iktidar çatışması” sırasında “milliyetler meselesi” kritik bir faktör olarak öne çıktı. 19. Yüzyılın sonlarına doğru Çarlık rejiminin sürüklenmekte olduğu buhran sürecinde Türkistan aydınları “istiklâl” odaklı düşünceler geliştirdiler. 20. yüzyılın 20-30’lu yıllarında SSCB bünyesinde yer alan cumhuriyetlerin hemen tamamında “milliyetçi” aydınlar üzerinde Stalinist “sürekli suçlama ve sürgün” uygulamalarının sürdürülmüş olduğu artık çok iyi bilinmektedir. Söz konusu dönem SSCB’nin dağılmasından sonra gerek Avrupa ve gerekse bağımsız yeni cumhuriyetlerin tarih yazıcılığında pek çok açıdan ele alınıp incelenmiştir. Ancak bu yıldırma, baskı ve sürgün politikalarının uygulanmasına gerekçe olarak gösterilen “Türkçülük”, “milliyetçi bozgunculuk” suçlamalarını ele alan çalışma hemen hemen yoktur. Bu sebeple söz konusu “suçlamanın” hem kavramlaştırma hem de uygulama sürecinin incelenmesi güncelliğini hala korumaktadır Bunların bir kısmı samimiyetle komünizm ideallerine bağlanırken, bir kısmı doğrudan bağımsızlık için mücadele etmeyi tercih etti. Ancak bu bağımsızlık hareketinin öncü aktörlerinin tamamı 1917-1937 yılları arasındaki gelişmelerin bir sonucu olarak Rusya’nın siyaset sahnesinden silindiler. Yurt dışına gidebilenler hayatlarını kurtarsa da Türkistan’da kalanlar Stalin tarafından “Pantürkist, Panislamist ve Turancı” suçlamalarıyla yok edildiler. Rus kültürel ve siyasal egemenliği karşısında “ideolojik” tavır takınsalar bile Türkistanlı komünist veya “Alaşçı” liderler, yaşadıkları hayal kırıklıkları ile kalmayıp “halk düşmanı” ilân edildikten sonra kurşuna dizildiler. Bu makale, sistemin, komünizme samimiyetle inanan parti üyelerinin tasfiyesi sırasında geliştirdiği ideolojik söylemin nasıl bir baskı unsuruna dönüştüğü ve kullanıldığı üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelime:

Accusation of "Turkism" as a Element of the Intimidation Policy in the Soviet Union Era

Öz:

KILINÇKAYA, Derviş M.; OMARBEKOV, Talas; EGAMBERDIYEV, Mirzahan, The Crime of “Turkism” as a Component of the Intimidation Policy During the Soviet Era, CTAD, Year 15, Issue 30 (Fall 2019), pp. 1-27. The policies developed to deepen its influence by the Tsarist Russia after the invasion of Turkestan led to serious upheavals. When the emerging Turkish intellectual movement is added to this, the political and social story of Turkestan geography in the last quarter of the 19th century and the 20th century constitutes an interesting field of study for historians. During the period of Russia's Bolshevik revolution and regime change, “the question of nationalities” came to the fore as a critical factor. Towards the end of the nineteenth century, during the crisis of the tsarist regime, Turkestan intellectuals developed “independence” thoughts. It is well known that Stalinist practices of constant “blame and exile” have continued on “nationalist” intellectuals in almost all republics within the USSR during the 20-30s of the 20th century. After the dissolution of the USSR, the period was examined in many respects in the historiography of both Europe and the new independent republics. However, there is almost no study dealing with the accusations of “Turkism” and “nationalist disorder”, which are given as the reason for the implementation of these intimidation, oppression and exile policies. Therefore, both the conceptualization and the examination of the implementation process of the accusation in question is still current. Some of the intellectuals sincerely adhered to the ideals of communism, while others chose to fight for direct independence. However, all of the leading actors of this independence movement were erased from the political scene of Russia as a result of the developments between 1917-1937. Although those who could go abroad saved their lives, those in Turkestan were destroyed by Stalin on charges of “Panturkist, Panislamist and Panturanist”. Even if they adopted an ideological attitude towards Russian cultural and political sovereignty, the communist or “Alashist” leaders of Turkestan were not only left disappointed with their frustrations but executed by shootings after being declared an “enemy of the people”. This paper focuses on how the ideological discourse for the liquidation of party members who sincerely believed in communism turned into a repressive element and implemented.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Fon 139, Sıra 1, D. 280, s.13.
Kazakistan Cumhuriyeti Merkezi Devlet Arşivi, 811. Fon, 20. Sıra, Dosya 568, s.46-48.
KC CA, F. 141, 1. S., D. 479 A, s. 1-2.
KC Ulttık Kaupsizdik Komitetinin Arkhivi, F.1, Arkhiv No.: 010224, C.I, s. 7-11.
KC Ulttık Kaupsizdik Komitetinin Arkhivi, F.1, Arkhiv No.: 010224, C.II, s. 286.
KC Ulttık Kaupsizdik Komitetinin Arkhivi, F.158, Arkhiv No.: 1, D.49, s.173-174.
KC Ulttık Kaupsizdik Komitetinin Arkhivi, F.11, Arkhiv No.: 112, s.17.
Tsentr Sohraneniya i İssledovaniya Dokumentov Sovremennoy İstorii Rossii, (Rusyanın Şimdiki Zaman Tarihi Belgelerini Koruma ve Araştırma Merkezi), 5. Fon, 3.Sıra, s. 23-26.
Tsentr Sohraneniya i İssledovaniya Dokumentov Sovremennoy İstorii Rossii, 94. F., 2.S., 10.D, s.118, 123.
Mirsait Sultangaliyev, Statii, Vıstupleniya, Dokumentı, Kazan, 1992, s. 359, 382-383.
O Tak Nazıvayemoy “Sultan-Galiyevskoy Kontrrevolutsionnoy Organizatsii”. İzvestiya TSK KPSS (Sultan-Galiyev’in Karşı Devrim Organizasyonuna Dair. Komünist Partisinin Merkezi Komitesine Dair Haberler), 1990, No, 10, s.82.
Mambet Koygeldiyev, Stalinizm i Repressii v Kazakhstane 1920-1940 Godov, Almaty, 2009.
Obyedinonnoye Gosudarstvennoye Politiçeskoye Upravleniye: Birleşik Devlet Siyasi Yönetimi.
İzvestiya SK KPCC, S.9, 1990.s.79. (Sentralni Komitet Kommunistiçeskoi Partii Sovietskogo Soyuza) Sistematiçeskoye Sobraniye Zakonov Kazakhskoy Avtonomnoy Sovetskoy Sotsialistiçeskoy Respubliki, Deystvuyuşih na 10 Yanvarya 1930 Goda, Alma-Ata, 1930, s. 91.
İzvestiya SK KPCC, S.9, 1990.s.73. (Sentralni Komitet Kommunistiçeskoi Partii Sovietskogo Soyuza) ARMAOĞLU Fahir H. (1962) Bolşevik İhtilali ve Self Determination Prensibi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, CXVII, No. 2, Ankara, s.211-250.
GOODMAN Elliot R. (1961) The Soviet Design for a World State, New York.
GÖKALP Ziya (1975) Türkçülüğün Esasları, İstanbul. KUUSK Johan (1962) Communist Views on National Self-Determination, Studies on the Soviet Union, Vol. I, No.2. Oçerki Kommunistiçeskoy Partii Turkestana Almatı, 1964.
OMARBEKOV Talas (Kasım 1991) Katelesken Lenin be Jok Elde Kazak Ziyalıları ma?, Egemen Kazakstan, Almaty.
PIPES Richard (1997) The Formation of the Soviet Union (Communism and Nationalism, 1917-1923), Cambridge, Harvard University Press, (6), 1st Ed. Russian Research Center Studies, No. 13.
SHAPIRO Leonard (1960) The Communist Party of the Soviet Union, London.
STALIN J. V. (1953) Works, Vol. III, Foreign Languages Publishing House, Moscow.
TOGAN A. Zeki Velidi (2019) Hatıralar, Ankara. TOWSTER Julian (1955) Political Power in the U.S.S.R., 1917-1947, New York.
V. I. LENİN (1938) Selected Works, Vol. IV, Moscow. WOLFE Bertram D. (1959) Three who Made a Revolution, (5), Boston.

APA	KILINÇKAYA M, OMARBEKOV T, Egamberdiyev M (2019). Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. , 1 - 27.
Chicago	KILINÇKAYA M. Derviş,OMARBEKOV Talas,Egamberdiyev Mirzahan Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. (2019): 1 - 27.
MLA	KILINÇKAYA M. Derviş,OMARBEKOV Talas,Egamberdiyev Mirzahan Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. , 2019, ss.1 - 27.
AMA	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. . 2019; 1 - 27.
Vancouver	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. . 2019; 1 - 27.
IEEE	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M "Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması." , ss.1 - 27, 2019.
ISNAD	KILINÇKAYA, M. Derviş vd. "Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması". (2019), 1-27.

APA	KILINÇKAYA M, OMARBEKOV T, Egamberdiyev M (2019). Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(30), 1 - 27.
Chicago	KILINÇKAYA M. Derviş,OMARBEKOV Talas,Egamberdiyev Mirzahan Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 15, no.30 (2019): 1 - 27.
MLA	KILINÇKAYA M. Derviş,OMARBEKOV Talas,Egamberdiyev Mirzahan Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, vol.15, no.30, 2019, ss.1 - 27.
AMA	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2019; 15(30): 1 - 27.
Vancouver	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2019; 15(30): 1 - 27.
IEEE	KILINÇKAYA M,OMARBEKOV T,Egamberdiyev M "Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması." Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15, ss.1 - 27, 2019.
ISNAD	KILINÇKAYA, M. Derviş vd. "Sovyetler Birliği Döneminde Yıldırma Politikasının Bir Unsuru Olarak “Türkçülük” Suçlaması". Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 15/30 (2019), 1-27.