Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri

TECER, LOKMAN HAKAN

Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri

Lokman Hakan TECER (Balıkesir Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Balıkesir, Türkiye)

Mühendislik Bilimleri Dergisi

1 0

Yıl: 2005 Cilt: 11 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 231 - 237 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri

Öz:

Her türlü enerji üretimi için fosil yakıt kullanımı sonucu atmosfere atılan kirletici emisyonlar, diğer çevresel problemlerin yanısıra yapı malzemeleri bozunmasına sebep olmaktadır. Özellikle $SO_2$ ve $NO_x$'ler dünyanın her yerinde karbonatlı kayaçlardan inşa edilmiş tarihi yapıları olumsuz etkilemektedir. Bu etkiler, kirleticilerin karbonatlı yapı malzemelerinin kimyasını değiştirerek bozunmasına sebep olmaları şeklinde görülmektedir. Bu çalışma, ana bileşeni $CaCO_3$ olan yapı malzemelerinin hava kirleticileri etkisiyle bozunumunu inceleyen çalışmaların sonuçlarını içermektedir. Kentsel bölgelerdeki tarihi binalar, malzeme karakteristiklerine bağlı olarak hava kirleticilerin ve meteorolojik koşulların etkisiyle tahrip olmaktadırlar. Söz konusu tahriplerin en önemli göstergesi taş malzeme yüzeyinden daha derinlere doğru ilerleyebilen jips oluşumlarıdır. Bunu takiben taş gözeneklerinde çevrimsel kristalizasyon ve erime, mikroçatlamalar ve malzeme kaybı meydana gelmektedir. Bu olumsuz etkiler artan kirlilik düzeyleriyle daha da ciddi boyutlara ulaşmaktadır.

Anahtar Kelime:

The effects of the air pollutants on carbonated building stone

Öz:

The pollutant emissions that are thrown into the atmosphere as a result of the fossile fuel usage for either energy production, cause deterioration of the building stones in addition other environmental problems. Especially, $SO_2$ and $NO_x$ have negative effects on the historical buildings in all over the world which are made of carbonate stones. These effects can be observed as the deterioration of the carbonate building stones by with the change of their chemical structures. This study presents the result of surveys which analyse the deterioration mechanism of $CaCO_3$ major-constituent building stones by air pollutants. The buildings in urban areas are destroyed by air pollutants and meteorological conditions depending on their material characteristics. The main sign of the mentioned destroy is the gypsum formation that can go from the surface of the stone to inner parts. In the following pores of the stones cyclic crystallizations and melting, micro cracks and a loss of material are formed. These deterioration effects become more serious with the increasing pollution levels.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1.Arıkan, M. 1968. Mermer ve Mermercilik, Ankara Basım ve Cilt Evi, Ankara.
2.Aygen, T. 1959. Speleoloji, Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü Neşriyat, Sayı 88, Ankara, s. 29.
3.Bernard, E. 1976. Tortul Kayaçlar Terimleri Sözlüğü ve Atlası: Çev: Yüksel, S., KTÜ., Yayın No. 76, Kurtuluş Mat., İstanbul, 115 s.
4.Bielke, S., Gravenhorst, G. 1978. Heterogeneous SO2-Oxidation in the Droplet Phase. Atmospheric Environment V.12, 231-239.
5.Böke, H., Caner, S. E., Göktürk, H. 1992. Gypsum Formation on Travertines in Polluted Atmosphere, 7th International Conpress on Deteriatiation and conservation of Stone. V. 1, 237-246. Lisbon, Portugal.
6.Caner, E. N., Seeley, N. J. 1979. 'Dissolution and Precipitation of Limestone, 3rd International Congress on the Deterioration and Preservation of Stone, Venice, 107-129.
7.Chafetz, H. S. and Folk R. L. 1984. Travertines: Depositional Morphology and the Bacterially constructed Constituents", Journal of Sedimentary Petrology, V. 54, No.l, 289-316.
8.Cheng, R. and Castillo, R. 1984. Investigation of Marble Deterionation at City Hall of Schenectady, New York, Journal of the Air Pollution Control Association, V. 34, No. 1, 14-19.
9.Cheng, R.J., Ru Hwu, J. T., Show-Mei Lev, 1987. Deterioration of Marble Structures: The Role of Acid Rain Analytical Chemistry, V. 59. No 2, 104A-106A.
10.Çakır, S. 1988. Hava Kirliliğinden Kaynaklanan Asit Depolanması ve Çevrede Yaratacağı Olumsuz Etkileri, Çevre, 5, s. 35-44.
11.Çetintürk, N., 1985. Yapılarda Kullanılan Taşların Bozulmasında Atmosferik Olayların Etkisi, Meteroloji Dergisi, Sayı 21, s. 36-47.
12.Eggleton, A. E. J. and Cox, R. A. 1978. Homogeneous Oxidation of Sulphur Compounds in the Atmospfere, Atmospheric Environment V. 12, 221-230. 13.Garland, J. A. 1978. Dry and Wet Removal of Sulphur From the Atmosphere, Atmospheric Environ, V.12, 349-362.
14.Gavri, K. and Holdren, G. 1981. Pollutant Effects on Stone Monuments, Enviromental Science and Technology, V. 15, No. 9, 386-390.
15.Gavri, K. and Gwinn, J. 1982/1983. Deterioration of Marble in Air Containing 5-10 ppm SO2 and NO2 ,Durability of Building Materials, V. 1, 217-223.
16.Genç, S. 1987. Mineraller, Kayaçlar Jeolojik yapılar ve Saha Jeolojisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi, yay.no. 118, Trabzon s.34-40.
17.Grossi, M.C., Lewry, J.A., Butlin, N. R., Esbest, M. R. 1994. Labortory Studies on the Interaction between SO2 Polluted Atmospheres and Dolamitic Building Stone, III. Internetional Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediteranean Basin, Edited by V. Fassina, Ott, H., Zezza, F., Venice. 22-25 June 1994. 227-232.
18.Guidobaldi, F., and Santariga, G. 1976. Weathered Stones: Proposals for the Standardization of Surface Sample Taking and Analysis , the Conservaion of Stone I. Ed. R. Rossi-Maneresi, Bologna, 777-789.
19.Guidobaidi F. and Mecci, A. M. 1993. Corrosion of Ancient Marble Monuments by Rain:Evaluation of Pre-Industrial Recession Rates by Labarotary Simulations, Atmos Environ V. 27B, 339-351.
20.Güney, E. 1994. Jeoloji Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No. 6, Diyarbakır, 498 s.
21.Gürpınar, T. 1986. Ormanları Kim Öldürüyor", Çevre ve İnsan Sayı 1,s.23-27.
22.Hales, J. M. 1978. Wet Removal of Sulphur Compounds from the Atmosphere, Atmospheric Environ. V. 12, s, 389-399.
23.Haynes, J. M. 1986. Advances in Scientific Methodology for Preservation of Ancient Monuments: Conservation Versus Conservatism", The Science of the Total Environment. V. 55, 365-377.
24.Hegg, D. A., Hobbs, P. V. 1978. Oxidation of Sulfur Dioxide in Aqueous Systems with Particular Reference to the Atmosphere. Atmos. Environ. V. 12, 241-253.
25.Keppens, E., Roeken, E., and Grieken, R.V. 1985. Effect of Pollution on Sandy Limestone of a Historical in Belgium, International Congress on Deterioration and Conservation of Stone 25-27.9.1985. V.I, 499-507.
26.Kuleli, Ö. 1985. Çocuklarımıza Nasıl Bir Dünya Bırakacağız, Kimya Müh. 14 (5-6),l 14-115, s. 3-5.
27.Livingston, R. A. 1985. The Role of Nitrogen Oxidesint the Deterioration of Carbonate Stone, Vm International Congress on Deterioration and Conservation of Stone. V. 1. Lausanne, 509-516.
28.Pomerol, C, Fouet, R. 1975. Tortul Kayaçlar; Çev. Yüksel, S., KTÜ. Yayın no. 75, Kurtuluş Mat., istanbul, 91 s.
29.Reddy, M. M.,Sherwod, S. and Doe, B. 1985. Limeston and Marble Dissalutıon by Acid Rain", Vth' International Congress on Deteioretion and Conservation of Stone, Lusanne, V. 1, 517-526.
30.Riganti, V., Specchiarello, M., Rosetti, R., Tortelli, M., Veniale, F. Zezza, U. 1993. Air Pullution and Microklimate Influences on Stone decay of Monuments in Urban and Extra-Urban Areas (Pavia, Lombordy-Itaiy), Conservation of Stone and Other Materials, Edited by M.J. Thile. RILEM, London, V. 1, 196-203.
31.Sikiotis, D. and Kirkitsos, P. 1994. The Adverse Effects of Gaseous Nitric Acid on stone Monuments. The conservation of Monuments in the Mediterranean Basin, Proceedings of the 3rd. International Syposium Venezia, 203-211. 32.Spiker, E. C., Comer, V. J., Hosker, R. P., Sherwood, S. I. 1992. Dry Deposition of SO2 on Limestone and Morble: Role of Humidity, International Congress on Deterioration and Conservation of Stone, Lausanne, V. 1, 15-18 June, 397-406.
33.Steiger, M., Wolf, F., Dannecker, W. 1993. Deposition and Enrichment of Atmospheric Pollutonts on Building Stones as Determined by Field Exposure Experiments, Conservation of Stone and Other Materials, Proceedings of The Internetional Congress, RILEM/UNESCO Paris V. 2, 35-42.
34.Vasillacos, G., and Salta, A. 1993. Synergistic Effects of SO2 and NOX in their Action on Marbles Studied by Reserved Flow Gas Choromatograpy, Conservation of Stone and Other Materials, Edited by M.-J.T., RILEM, London, V. 1, 99-106.
35.Weber, J. 1985. Natural and Artificial of Austrain Building Stones Due to Air Pollution", Vth. International Conpress on Deterioration and Conservation of Stone. V. 1, 527-533.
36.Wittenburg, C, Dannacker, W. 1994. Salt Enrichment in Building Stones by Deposition of Sulphur and Nitrogen Containg Species from Urban Atmospheres, III. International Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin Edited by. V.Fassina. H. Venice, 22-25 June.
37.Yılmaz,T. 1988. Hava Kirliliği ve Kültürel Eserler,Çevre ve İnsan, Yıl. 3.Sayı 8. s. 20-27.

APA	TECER L (2005). Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. , 231 - 237.
Chicago	TECER LOKMAN HAKAN Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. (2005): 231 - 237.
MLA	TECER LOKMAN HAKAN Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. , 2005, ss.231 - 237.
AMA	TECER L Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. . 2005; 231 - 237.
Vancouver	TECER L Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. . 2005; 231 - 237.
IEEE	TECER L "Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri." , ss.231 - 237, 2005.
ISNAD	TECER, LOKMAN HAKAN. "Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri". (2005), 231-237.

APA	TECER L (2005). Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. Mühendislik Bilimleri Dergisi, 11(2), 231 - 237.
Chicago	TECER LOKMAN HAKAN Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. Mühendislik Bilimleri Dergisi 11, no.2 (2005): 231 - 237.
MLA	TECER LOKMAN HAKAN Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. Mühendislik Bilimleri Dergisi, vol.11, no.2, 2005, ss.231 - 237.
AMA	TECER L Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. Mühendislik Bilimleri Dergisi. 2005; 11(2): 231 - 237.
Vancouver	TECER L Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri. Mühendislik Bilimleri Dergisi. 2005; 11(2): 231 - 237.
IEEE	TECER L "Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri." Mühendislik Bilimleri Dergisi, 11, ss.231 - 237, 2005.
ISNAD	TECER, LOKMAN HAKAN. "Hava kirleticilerin karbonatlı yapı malzemeleri üzerine etkileri". Mühendislik Bilimleri Dergisi 11/2 (2005), 231-237.