Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi

DİLEK, Remzi; GÜLTEKİN, Fatma; FIRAT ERSOY, Arzu; ERSOY, Hakan

Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi

Fatma GÜLTEKİN, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Remzi DİLEK, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Arzu FIRAT ERSOY, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Hakan ERSOY (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Jeoloji Mühendisliği Dergisi

6 0

Yıl: 2005 Cilt: 29 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 21 - 35 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi

Öz:

Günümüzde sağlığa uygun nitelikli su kaynakları yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle içme ve kullanma suyu kaynakları uluslararası ticari açıdan da önem kazanmıştır. Değirmendere Havzasında çok sayıda mineralli ve tatlı su kaynakları bulunmaktadır. Ayrıca Esiroğlu Arıtma Tesislerinin devreye girmesinden önce Trabzon Kentinin içme ve kullanma suyunun sağlandığı Değirmendere alüvyonları da aynı havzada yer alır. Bu çalışmanın amacı, Değirmendere Havzasındaki tatlı su ve mineralli su kaynaklarının nitelik ve miktar yönünden kullanıma uygunluk durumlarının belirlenmesi ve uygun nitelikte olanlarının ekonomiye kazandırılması için yapılacak yatırımlara bir temel oluşturmasıdır. Değirmendere vadisinde bulunan sular yüzey, yeraltı ve mineralli sular kapsamında incelenerek suların hidrokimyasal özellikleri belirlenmiş, Türk Standartları ve su kirliliği kontrol yönetmeliğine göre niteliklerinin uygun olup olmadığı değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre havzadaki suların hidrokimyasal fasiyesleri yönünden genel olarak "kalsiyum bikarbonatlı" sular sınıfında yer aldığı ve incelenen sulardan yüzey sularının ve mineralli suların bir kısmının dolomit ve kalsite, sadece bir iki kuyu suyunun da kalsit ve aragonite doygunluğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki Yanlıca mineralli suyunda Antimuan (Sb) ve Selenyum (Se), Akoluk mineralli suyunda ise Krom (Cr) ve Kurşun (Pb) değerleri standartlarda verilen limit değerlerin üzerindedir. KTÜ'ye ait kuyu suyu ve Kendirli akiferi suyunda ise Krom (Cr) değerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Değirmendere ve kollarına ait sular pH, TDS, $Cl^{-1}$ ve $SO_4^{-2}$ miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında, ancak $NO_2$ miktarına göre Sümela Deresi yüksek kaliteli su, Meryemana, Maçka ve Galyan Dere suları kirli su, Değirmendere suyu ise çok kirlenmiş su sınıfındadır. Değirmendere vadisindeki yeraltı suları ise pH, TDS, $Cl^{-1}$, $SO_4^{-2}$ , $NO_2$ ve $NO_3$ miktarlarına göre yüksek kaliteli su sınıfında yer alır.

Anahtar Kelime:

Konular: Su Kaynakları Jeokimya ve Jeofizik

Water quality of Lower Değirmendere (Trabzon) Basin

Öz:

In recent years, high quality fresh water source becomes insufficient. Thus, sources of drinking and using water is became international commercial trade value. Many fresh and mineral water springs are located in the Değirmendere basin. Değirmendere alluviums that were provided drinking water of Trabzon before the Esiroğlu cleaning and refining facilities become providing water, also found in the basin. The goal of current study is determination of quality, and quantity of fresh and mineral water sources, and development basic knowledge about appropriate sources for later investment.Surface, groundwaters and mineral waters of the Değirmendere basin have been investigated and hydrochemical properties have been determined. They were evaluated according to Turkish Standartsfor water and the Polluted Water Control Statement. According to hydrochemical properties of streams, spring and mineral waters in the Değirmendere basin, the dominant ions in waters are $Ca^{+2}$ and $HCO_3$ and all waters are classified as "calcium bicarbonate water". Mineral saturation index of the waters are calculated, and they are generally classified as unsaturated waters. However, mineral spring waters are saturated with calcite and dolomite. Groundwaters are notsaturatedexcept afew wellwater saturatedwith calcite andaragonite. Representative water samples of the Basin were analyzed for some inorganic elements. Obtained data indicated that Sb and Se contents of the Yanlıca mineral water, and Cr and Pb contents the Akoluk mineral water are above the limits of standard drinkable values. Hence, Cr content of the KTÜ well water representing the Değirmendere aquifer and the Kendirli aquifer's water is also above the limits. According to pH, TDS, $Cl^{-1}$ and $SO_4^{-2}$ value, surface waters are high quality. But according to $N0_2$ value Sümela stream water is high quality, Meryemana, Maçka and Galyan streams waters are contaminated water, Değirmendere water is higly contaminated water quality. According to pH, TDS, CT, $SO_4^{-2}$ , $NO_2$ and $NO_2$ values groundwater of the Değirmendere basins are classified as high quality water.

Anahtar Kelime:

Konular: Su Kaynakları Jeokimya ve Jeofizik

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1.Akkaş, M., 1990, Trabzon İklim Etüdü, TC Başbakanlık Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
2.Aydın, R, 2003, Değirmendere Vadisi (Trabzon-Esiroğlu, KD Türkiye) volkanitlerinin mineral kimyası, petrolojisi ve petrojenezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayınlanmamış), 232 p.
3.Aydoğan, B., 1987, Değirmendere (Hacımehmet-Çağlayan) Vadisi hidrojeolojik incelemesi, KTÜ, Jeoloji Müh. Böl. Bitirme Çalışması (yayınlanmamış).
4.Ball J. W. ve Nordstrom, D.K., 1991, User's manual for WATEQ4F, with revised thermodynamic data base and test cases for calculating speciation of major, trace and redox elements in natural waters: U.S.Geological Survey Open- File Report 91-183,189p. (Revised and reprinted August 1992)
5.Dilek, R., 1979, Trabzon- Hopa kıyı şeridinin yer altı suyu olanakları, KTÜ Yayın No: 99,Trabzon,103s.
6.Domenico, P.A. ve Schwartz, F.W., 1990, Physical and chemical hydrogeology, John Wiley & Sons, New York, 824 p.
7.Erguvanlı, K. ve Yüzer, E., 1987, Yer altı suları jeolojisi, 3. Baskı, İTÜ Maden Fakültesi, Yayın No: 23, İstanbul, 339 s.
8.Fetter, C.W, 1980, Applied Hydrogeology, Bell and Howel Company, Colombus, Ohio, 488 p.
9.Freeze, R.A ve Cheery, J.A.,1979, Groundwater, Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 604 p.
10.Gültekin, F. ve Dilek, R., 2001, Trabzon yakın çevresindeki mineralli su kaynaklarının hidrokimyası, Yeraltı Suları ve Çevre Sempozyumu, 331-338, İzmir.
11.Güven, İ.H., 1993 Doğu Pontidlerin 1/25.000 ölçekli jeolojisi ve komplikasyonu, MTA, Ankara, (Yayınlanmamış).
12.Güven, İ.H., Nalbantoğlu, A.K. ve Takaoğlu, S., 1993 MTA Genel Müdürlüğü, 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeolojisi haritaları serisi, Trabzon F43 ve G43 paftaları, Ankara, (Yayınlanmamış).
13.Korkmaz,S.,1993, Tonya-Düzköy (GB Trabzon) yöresinin stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 36,151-158.
14.Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, 1988, Resmi Gazate Sayı: 19919.
15.TS 266, 1997, Sular-İçme ve Kullanma Suları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 27s.
16.TS 9130, 2003, Doğal Maden Suyu ve Maden Suyu Sodası- İçilebilir, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 13 s.

APA	GÜLTEKİN F, DİLEK R, FIRAT ERSOY A, ERSOY H (2005). Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. , 21 - 35.
Chicago	GÜLTEKİN Fatma,DİLEK Remzi,FIRAT ERSOY Arzu,ERSOY Hakan Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. (2005): 21 - 35.
MLA	GÜLTEKİN Fatma,DİLEK Remzi,FIRAT ERSOY Arzu,ERSOY Hakan Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. , 2005, ss.21 - 35.
AMA	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. . 2005; 21 - 35.
Vancouver	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. . 2005; 21 - 35.
IEEE	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H "Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi." , ss.21 - 35, 2005.
ISNAD	GÜLTEKİN, Fatma vd. "Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi". (2005), 21-35.

APA	GÜLTEKİN F, DİLEK R, FIRAT ERSOY A, ERSOY H (2005). Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 29(1), 21 - 35.
Chicago	GÜLTEKİN Fatma,DİLEK Remzi,FIRAT ERSOY Arzu,ERSOY Hakan Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29, no.1 (2005): 21 - 35.
MLA	GÜLTEKİN Fatma,DİLEK Remzi,FIRAT ERSOY Arzu,ERSOY Hakan Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, vol.29, no.1, 2005, ss.21 - 35.
AMA	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi. 2005; 29(1): 21 - 35.
Vancouver	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi. 2005; 29(1): 21 - 35.
IEEE	GÜLTEKİN F,DİLEK R,FIRAT ERSOY A,ERSOY H "Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi." Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 29, ss.21 - 35, 2005.
ISNAD	GÜLTEKİN, Fatma vd. "Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki suların kalitesi". Jeoloji Mühendisliği Dergisi 29/1 (2005), 21-35.