Yıl: 2021 Cilt: 19 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 185 - 212 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.46953/askeritarih.877309 İndeks Tarihi: 29-07-2022

İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ

Öz:
İtilaf devletleri, Mondros Mütarekesi’nden sonra ülke topraklarını yer yer işgal etmeye başladılar. Bu işgallere karşı Anadolu’da önce güneyde, daha sonra da batıda olmak üzere halkın başlattığı bölgesel direniş hareketleri gözlendi. Bu durum, İtilaf devletlerini tedirgin etmişti. Ancak onları asıl tedirgin eden gelişmeler, Mustafa Kemal Paşa’nın 9’uncu Ordu Kıtaatı Müfettişi olarak Samsun’a gönderilmesinden sonra başlayacaktı. Mustafa Kemal Paşa, Anadolu’ya geçtikten sonra silah arkadaşlarıyla birlikte ülkeyi işgalden kurtaracak tek yol olan Millî Mücadele’yi başlattı. Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde yürütülen Millî Mücadele, büyük bir mukavemet ve engellemeyle karşılaştı. İtilaf devletleri, bu teşebbüsü engellemek için her türlü vasıtayı etkili bir şekilde kullanmaya başladılar. Onların Millî Mücadele’yi engellemek için uyguladıkları siyasetin farklı farklı türevleri olmuştu. Kendilerine mensup resmî görevli kimselerin faaliyetleri, bunlardan biriydi. Ülke içerisinden elde ettikleri kimseler ile yerli ya da yabancı casusların yaydıkları karalama propagandaları, bu politikalardan bir diğeriydi ve çok etkiliydi. Ülkede isyanlar çıkararak iç savaşa sebebiyet vermek, söz konusu bu politikalardan bir başkasıydı. Bu çalışma; İtilaf devletlerinin Millî Mücadele’yi engellemek için uyguladıkları birtakım strateji, plan ve propaganda faaliyetlerini ne derece etkili şekilde kullandıklarını ortaya koymayı amaçlamıştır.
Anahtar Kelime: Milli Mücadele İttilaf devletleri Karalama Propagandaları,

THE ACTIVITIES OF THE ENTENTE POWERS AIMING TO PREVENT TURKISH WAR OF INDEPENDENCE

Öz:
After the Armistice of Mudros, the Entente Powers began to occupy the territory of the Turkish country partially. The regional resistance movements initiated by the people against these invasions first in the south and then in the west of the Anatolia were observed. Such an unexpected situation made the Entente Powers uneasy. However, the real developments making them worried would begin after Mustafa Kemal Pasha was sent to Samsun as the Inspector General of the 9th Army troops. Having crossed into Anatolia, Mustafa Kemal Pasha, together with his comrades in arms, started the Turkish War of Independence, which was the only way to save the country from occupation. The Turkish War of Independence, led by Mustafa Kemal Pasha, encountered a great resistance and obstruction. The Entente Powers began to use all kinds of means effectively to prevent this attempt. There were different derivatives of the policies they followed to prevent the Turkish War of Independence. The activities of the officials aligned with them was one of these policies. The smear campaigns carried out by local or foreign agents and the people with whom they arranged from within the country was another policy, which was very effective. To cause a civil war by provoking riots in the country was another one of these aforementioned policies. This study aims to reveal how effectively the Entente Powers used certain strategies, plans and propagandist activities they implemented to prevent the Turkish War of Independence.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi; İstiklal Harbi Kataloğu (İSH), Kutu: 944, Gömlek: 126, Belge No: 126-1.
  • İSH; Kutu: 980, Gömlek: 24, Belge No: 24-1.
  • İSH; Kutu: 1169, Gömlek: 141, Belge No: 141-2.
  • TBMM Zabıt Ceridesi (1981); 1. Devre, 1. İçtima Senesi, Cilt: 4, Ankara: TBMM Basımevi.
  • TBMM Zabıt Ceridesi (1944); 1. Devre, 1. İçtima Senesi, Cilt: 7, Ankara: TBMM Matbaası.
  • Eskişehir İstiklal Mahkemesi (2015); Cilt: 4, Ankara: TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları.
  • Açık Söz
  • Hâkimiyet-i Milliye
  • AKŞİN, Sina; İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele, Cilt: I, Mutlakıyete Dönüş (1918-1919), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
  • AKŞİN, Sina; İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele, Cilt: II, Son Meşrutiyet (1919-1920), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
  • AKŞİN, Sina; İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele, Cilt: III, İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
  • ATATÜRK, Kemal; Nutuk (1919-1927), Haz.: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009.
  • AVCIOĞLU, Doğan; Millî Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, 3. Kitap, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1991.
  • AYBARS, Ergün; Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, 1, (Kuruluş), Zeus Kitabevi, İzmir, 2007.
  • AYBARS, Ergün; İstiklal Mahkemeleri 1920-1923/1923-1927, Zeus Kitabevi, İzmir, 2006.
  • BALCIOĞLU, Mustafa; Belgelerle Millî Mücadele Sırasında Anadolu’da Ayaklanmalar ve Merkez Ordusu, Yükseköğretim Kurulu Matbaası, Ankara, 1991.
  • BELEN, Fahri; Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1973.
  • CEBESOY, Ali Fuat; Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul, 2010.
  • ÇAVDAR, Tevfik; Millî Mücadele Başlarken Sayılarla “…Vaziyet ve Manzara-î Umumiye”, Milliyet Yayınları, Basım Yeri Yok, 1971.
  • CRISS, Bilge; İşgal Altında İstanbul 1918-1923, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
  • ERTUNA, Hamdi; Türk İstiklal Harbi, VI’ncı Cilt, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, Ankara, 1974.
  • ESENGİN, Kenan; Millî Mücadele’de İç Ayaklanmalar, Ağrı Yayınları, İstanbul, 1975.
  • GÖKBİLGİN, M. Tayyib; Millî Mücadele Başlarken Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisinin Açılmasına, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
  • JAESCHKE, Gotthard; Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
  • JAESCHKE, Gotthard; Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
  • KARABEKİR, Kâzım; İstiklal Harbimiz, Cilt: 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2019.
  • KINROSS, Lord; Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2011
  • KOCATÜRK, Utkan; Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2007.
  • KÖSTÜKLÜ, Nuri; Milli Mücadele’de Manisa-Uşak-AfyonkarahisarKonya Hattı (8. Fırka ve Akşehir Kalem Riyasetleri 1920 Yılı Şifre-i Mevrude Defteri), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009.
  • KUTAY, Cemal; Çerkez Ethem Dosyası, Cilt: 2, Boğaziçi Yayınları, Basım Yeri Yok. Basım Yılı Yok.
  • OKUR, Mehmet, KÜÇÜKUĞURLU, Murat; İngiliz Yüksek Komiserlerinin Gözüyle Millî Mücadele 1918-1920, Serander Yayınları, Trabzon, 2006.
  • ÖNALP, Kâmil; Türk İstiklal Harbi, II’nci Cilt, Batı Cephesi, 4’ncü Kısım, Kütahya, Eskişehir Muharebeleri (15 Mayıs 1921-25 Temmuz 1921) Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, Ankara, 1974.
  • ÖNALP, Kâmil; Türk İstiklal Harbi, II’nci Cilt, Batı Cephesi, 5’nci Kısım, 1’nci Kitap, Sakarya Meydan Muharebesinin Başlangıç Dönemindeki Olaylar ve Harekât (25 Temmuz-22 Ağustos 1921), Düzenleyen: Özden Çalhan, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, Ankara, 1995.
  • ÖZDEMİR, Yavuz; İngiliz Yarbayı Rawlinson’un Erzurum’daki Faaliyetleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 1990.
  • SARIHAN, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: I, (Açıklamalı Kronoloji), Mondros’tan Erzurum Kongresi’ne (30 Ekim 1918-22 Temmuz 1919), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
  • SARIHAN, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: II, (Açıklamalı Kronoloji), Erzurum Kongresi’nden TBMM’ye (23 Temmuz 1919-22 Nisan 1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
  • SELEK, Sabahattin; Anadolu İhtilali Mondros Mütarekesi’nden Türkiye Cumhuriyeti’nin Doğuşuna Kadar Ulusal Savaşımızın Belgeseli, Cilt: 1, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2010.
  • ŞİMŞİR, Bilâl N.; İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt: I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
  • TANSEL, Selâhattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: I, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
  • TANSEL, Selâhattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: II, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
  • TANSEL, Selâhattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: III, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
  • TANSEL, Selâhattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: IV, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991
  • BAŞAK, Tolga; “Erzurum Kongresi Günlerinde Mustafa Kemal Paşa ve Kongre ile İlgili İngiliz Belgeleri”, Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’de Erzurum, Cilt: II, (Edit. Yavuz Aslan-Tolga Başak), Er-vak Kültür Yayınları, Erzurum, 2019, s. 809-867.
  • ÇAYKIRAN, Güzin; “Millî Mücadele’ye Karşı Rum-Ermeni Ortak Hareketi ve Yunanistan’a Destek Faaliyetleri (1918-1922)” Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi (ATAD), Yıl: 2020, Sayı: 32, s. 95-120.
  • KILIÇ, Selami; “Tam Bağımsızlık/Milli Birlik ve Beraberlik Sürecinde Erzurum ve Erzurum Kongresi”, Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’de Erzurum, Cilt: II, (Edit. Yavuz Aslan-Tolga Başak), Er-vak Kültür Yayınları, Erzurum, 2019, s. 599-628.
  • KILIÇ, Selami; “Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Nitelikleri (1920-1923)”, Çayeli’nden Erzurum’a Yrd. Doç. Dr. Cemil Kutlu Armağan Kitap, (Edit. Selami Kılıç-Ahmet Safa Yıldırım), Erzurum, 2016, s. 73-128.
  • ÖZALP, Kâzım; “Kâzım Özalp Anlatıyor”, Yakın Tarihimiz, Cilt: II, Sayı: 21, İstanbul, (19 Temmuz 1962), s. 231-232.
  • SELVİ, Haluk; “Erzurum Kongresi’nin İngiltere Üzerindeki Etkileri”, Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele’de Erzurum, Cilt: II, (Edit. Yavuz Aslan-Tolga Başak), Er-vak Kültür Yayınları, Erzurum, 2019, s. 801-808.
APA TOSUN U (2021). İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. , 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
Chicago TOSUN ULVİ UFUK İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. (2021): 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
MLA TOSUN ULVİ UFUK İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. , 2021, ss.185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
AMA TOSUN U İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. . 2021; 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
Vancouver TOSUN U İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. . 2021; 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
IEEE TOSUN U "İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ." , ss.185 - 212, 2021. 10.46953/askeritarih.877309
ISNAD TOSUN, ULVİ UFUK. "İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ". (2021), 185-212. https://doi.org/10.46953/askeritarih.877309
APA TOSUN U (2021). İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 19(33), 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
Chicago TOSUN ULVİ UFUK İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 19, no.33 (2021): 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
MLA TOSUN ULVİ UFUK İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, vol.19, no.33, 2021, ss.185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
AMA TOSUN U İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi. 2021; 19(33): 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
Vancouver TOSUN U İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi. 2021; 19(33): 185 - 212. 10.46953/askeritarih.877309
IEEE TOSUN U "İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ." Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 19, ss.185 - 212, 2021. 10.46953/askeritarih.877309
ISNAD TOSUN, ULVİ UFUK. "İTİLAF DEVLETLERİNİN MİLLÎ MÜCADELE’Yİ ENGELLEME FAALİYETLERİ". Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 19/33 (2021), 185-212. https://doi.org/10.46953/askeritarih.877309