Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 469 - 496 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.11616/asbi.955230. İndeks Tarihi: 27-12-2021

TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ

Öz:
Tarihsel sürece bakıldığında, birçok ekonomik balonun ortaya çıktığı ve bunların çeşitli ortak özelliklerinin olduğu görülmektedir. Ekonomik balonların oluşum ve gelişim süreci boyunca; ekonomik birimler genellikle bunun bir balon olduğu kanaatini taşımamaktadırlar. Kripto para piyasasında da bir balon oluşumunun mevcut olup olmadığı ciddi bir tartışma konusudur. Bu çalışmanın amacı; ilk olarak tarihteki ekonomik balonları inceleyerek kripto paraların önceki ekonomik balonlar ile benzer ve farklı yönlerini ortaya koymak; buna koşut olarak da balonların oluşum aşamalarındaki ortak özellikleri ve yatırımcı davranışları çerçevesinde kripto paraları balon oluşumu açısından incelemektir. Sonuç olarak, kripto paralardaki fiyat hareketlerinin; birçok açıdan (yatırımcı davranışları, geçirilen aşamalar) geçmiş balonlarla benzerlikler taşıdığı, buna karşın; söz konusu varlıkların ciddi bir teknolojik altyapı gerektirmesi, bazılarında arzın sınırlı olması, temel değerlerinin tam olarak bilinmemesi gibi önemli farklılıkları da olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ekonomik Balonlar, Kripto Paralar, Spekülasyon.
Anahtar Kelime:

AN OVERVIEW OF CRYPTO COINS IN THE LIGHT OF ECONOMIC BUBBLES IN HISTORY

Öz:
Looking at the historical process, it is seen that many economic bubbles have emerged and they have various common features. During the formation and development process of economic bubbles; economic agents generally do not think that this is a bubble. Whether there is a bubble formation in the cryptocurrency market is a matter of serious debate. The aim of this study; first by examining the economic bubbles in history, to reveal the similar and different aspects of cryptocurrencies with previous economic bubbles; Parallel to this, it is to examine cryptocurrencies in terms of bubble formation with in the framework of the common characteristics of bubbles and investor behaviors. As a result, it has been concluded that cryptocurrencies have similarities with past bubbles in many respects (investor behavior, stages passed), however; these assets have important differences such as requiring a serious technological infrastructure, limited supply in some of them, and not knowing their basic values exactly.Keywords: Economic Bubbles, Crypto Coins, Speculation.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akıncı, M., Akıncı, G.Y. ve Yılmaz, Ö. (2014), Lale Çılgınlığı'ndan Mortgage Krizi’ne Spekülatif Balonlar, Tarih Okulu Dergisi, 7(9), s.719-749.
  • Alantar, D. (2008), Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, Maliye Finans Yazıları, 1, 81.
  • Balaam D. N. ve Dillman, B. (2018), Uluslararası Ekonomi Politiğe Giriş, (Çev.: N. Uslu), Ankara: Adres Yayınları.
  • Bbc.com (2021), China Declares All Crypto-Currency Transactions Illegal, https://www.bbc.com/news/technology-58678907 (Erişim Tarihi: 29.09.2021).
  • Bbc.com, (07.09.2021), Bitcoin: El Salvador, kripto parayı resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke oldu, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58474009, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Blanchard, O. J., ve Watson, M. W. (1982), Bubbles, Rational Expectations, and Financial Markets,. Crisis in the Economic and Financial Structure, (Ed.: P. Wachtel), s.295-315. Lexington, MA.
  • Brunnermeier, M. K. (2008), Bubbles, The New Palgrave Dictionary of Economics, (Ed.: S. Durlaufand ve L. Blume), s.578-582, Mac Millian Publishers Ltd.
  • Brunnermeier, M. K. (2016), Bubbles.BankingCrises: Perspectives from the New Palgrave Dictionary of Economics, (Ed.: G. Jones), s.28- 37, Springer.
  • Buchan, J. (1997), Frozen Desire: An Inquiry into the Meaning of Money, Londra: Picador/Macmillan.
  • Ceylan, F., Tüzün, O., Ekinci, R., ve Kahyaoğlu, H. (2018), Kripto Para Piyasalarında Finansal Balonlar (Bubbles): Bitcoin ve Etherium. İçinde: Bayar, Y. (Ed.), 4th SCF International Conference on Economic and Social Impacts of Globalizationand Future of Turkey-EU Relations Proceedings Book, Uşak.
  • Chancellor E. (1999), Devil Take the Hindmost: A History of Financial Speculation. New York: Farrar, Straus and Giroux.
  • Cicioğlu, Ş. ve Yıldız, A. (2018), Lale Krizinden Günümüze Ekonomik Krizler: Temel Yaklaşımlar ve Ortak Özellikler, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(9), s.25-38.
  • Cohn, M., (25.02.2021), Companies investing in crypto may be in for a rude accounting surprise, https://www.accountingtoday.com/news/companies-investing-incrypto-may-be-in-for-a-rude-accounting-surprise, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Coinmarketmap, (2021), Today's Cryptocurrency Pricesby Market Cap, https://www.coinmarketcap.com, (Erişim Tarihi: 28.05.2021).
  • Delikanlı, İ. U., ve Vogiazas, S. (2018), Testing for the presence of speculative price bubbles in Bitcoin. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), s.511-523.
  • DeLong, J. B., Shleifer, A., Summers, L. H. ve Waldmann, R. J. (1990), Noise Trader Risk in Financial Markets. Journal of Political Economy, 98, s.703–38.
  • Dillén, H., ve Sellin, P. (2003), Financial Bubbles and Monetary Policy, Sveriges Riksbank Economic Review, s.119-144.
  • Dowd, K. (2014), New Private Monies: A Bit-Part Player?, Londra: Institute of Economic Affairs.
  • Ec.europa.eu, (2021), Financial services – EU regulatory framework for crypto-assets, https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/haveyour-say/initiatives/12089-Financial-services-EU-regulatoryframework-for-crypto-assets_en, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Economictimes.indiatimes.com, (29.05.2021), Extent of Elon Musk's influence on cryptocurrency; where is it headed?, https://economictimes.indiatimes.com/markets/cryptocurrency/exte nt-of-elon-musks-influence-on-cryptocurrency-where-is-itheaded/articleshow/83037268.cms, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Eğilmez, M. (2013), Ekonomide Balon Nedir, https://www.mahfiegilmez.com/2013/08/ekonomide-balonnedir.html, (Erişim Tarihi: 01.05.2021).
  • Elmacı, O. (20.12.2017), Küresel Para İllüzyonu / Her Balon Sönmeye Mahkum,https://portal.dpu.edu.tr/orhan.elmaci/makale_oku/486/ku resel-para-illuzyonu-her-balon-sonmeye-mahkum, (Erişim Tarihi: 05.05.2021).
  • Ersan, İ. (2019), Bitcoin: Gelecek mi, Balon mu?. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, 17(60), s.5-8.
  • Fama, E. F. (1960). Efficient market hypothesis. Diss. PhD Thesis, Ph. D. dissertation. Fama, E. F. (1970). Session topic: stock market price behavior. The Journal of Finance, 25(2), s.383-417.
  • Garber, P. M. (1990), Famous First Bubbles. Journal of Economic Perspectives, 4(2), s.35-54.
  • Garber, P. M. (2000), Famous First Bubbles: The Fundamentals of Early Manias, Cambridge, MA.: MIT Press,
  • Gray, K. R.,Frieder, L. A., ve Clark Jr, G. W. (2007), Financial Bubbles and Business Scandals in History. International Journal of Public Administration, 30(8-9), s.859-888. Grayscale. (2020), Digital Asset Investment Report 2020 Q4,https://grayscale.com/learn/digital-asset-investment-report-q4- 2020/, (Erişim Tarihi: 15.04.2021).
  • Investing.com, (2021), All Cryptocurrencies, https://www.investing.com/crypto/currencies?__cf_chl_jschl_tk__ =pmd_NfWHhD1laDQ6l0Ln2XP5ZVwnI.7YdEPDM9cQ8nGizR Q-1632995255-0-gqNtZGzNAiWjcnBszQpl, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Kahyaoğlu, M. B., Akaytay, A., ve Ülkü, S. (2010), Mınsky Modeli Bağlamında Yüksek Riskli İpotekli Konut Kredisi Krizinin Anatomisi. Akademik Bakış Dergisi, (21).
  • Kamacı, A. ve Özden, M. (2019), Lale Çılgınlığı ve Kripto Para İlişkisi, International Academic Journal, 3(1), s.26-40.
  • Kindleberger, C. P. (1996), Manias, Panics and Crashes: A History of Financial Crises, 3. Baskı, New York: Wiley.
  • Kindleberger, C. P. (2007). Cinnet, Panik ve Çöküş: Mali Krizler Tarihi, (Çev. H. Mutlu), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kindleberger, C. P., ve Aliber R. (2005), Manias, Panics and Crashes: A History of Financial Crises, 3. Baskı, New Jersey: John Wiley & Sons.
  • MacDonell, A. (2014), Popping the Bitcoin Bubble: An Application of Log-Periodic Power Law Modeling to Digital Currency, University of Notre Dame Working Paper,
  • https://economics.nd.edu/assets/134206/mac_donell_popping_the_ biticoin_bubble_an_application_of_log_periodic_power_law_mod eling_to_digital_currency.pdf, (Erişim Tarihi: 28.04.2021).
  • Minsky, H. P. (1992), The Financial Instability Hypothesis, Working Paper 74, The Jerome Levy Economics Institute of Bard College
  • Minsky, H. P. (2008), Stabilizing An Unstable Economy. New York: McGraw-Hill
  • Nakamoto S., (2008), Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System, https://bitcoin.org/bitcoin.pdf, (Erişim Tarihi: 01.05.2021).
  • Nasdaq. (t.y.), Economic Bubble, https://www.nasdaq.com/glossary/e/economic-bubble, (Erişim Tarihi: 28.03.2021).
  • Ofek, E. ve Richardson, M. (2003), Dotcommania: The Rise and Fall of Internet Stock Prices. The Journal of Finance, 58(3), s.1113-1137.
  • Oran, A. (2011), Balonları Daha İyi Tanımaya Çalışmak: Balon Tanımları, Modelleri ve Lale Çılgınlığı Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), s.151-161.
  • Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik, (2021, 16 Nisan), Resmi Gazete (Sayı: 31456), Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210416-4.htm, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Özel, S. (2008), Global Dengesizliklerin Dengesi: Ne Kadar Sürdürülebilir? Nasıl Sonuçlanabilir?, Alfa Yayınları.
  • Polat, M. A. (2018), Küresel Finans Krizinin Nedenleri. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), s.177-195.
  • Quinn, W. ve Turner, J. D. (2020), Boom and Bust: A Global History of Financial Bubbles. Cambridge University Press.
  • Reinicke, C., (2021), 1 in 10 people currently invest in cryptocurrencies, many for ease of trading, CNBC survey finds, https://www.cnbc.com/2021/08/24/1-in-10-people-invest-incryptocurrencies-many-for-ease-of-trading.html, (Erişim Tarihi: 30.09.2021).
  • Songur, M. (2019), Bitcoin Piyasasında Balonlar: Genelleştirilmiş Eküs ADF Testi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), s.187-192
  • Statista, (2021), Bitcoin Price from October 2013 to June 17, 2021, https://www.statista.com/statistics/326707/bitcoin-price-index/, (Erişim Tarihi: 28.05.2021).
  • Şahin, E.E. (2020), Kripto Para Fiyatlarında Balon Varlığının Tespiti: Bitcoin, IOTA ve Ripple Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43): s.62-69
  • Ünal, G. ve Uluyol, Ç. (2020), Blok Zinciri Teknolojisi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(2), s.167-175.
  • Wang, H., Wang, X., Bu, F., Wang, G., ve Pan, Y. (2018), How the Asymmetric Information Creates Bubbles in Stock Market?. Open Journal of Social Sciences, 6(8), s.202-215.
  • Zeren, F. ve Esen, S. (2018). Geleceğin Para Birimi ya da Sadece Bir Balon: Bitcoin, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 39, s.433-448.
APA Evlimoğlu U, GÜDER M (2021). TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. , 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
Chicago Evlimoğlu Umut,GÜDER MUSTAFA TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. (2021): 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
MLA Evlimoğlu Umut,GÜDER MUSTAFA TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. , 2021, ss.469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
AMA Evlimoğlu U,GÜDER M TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. . 2021; 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
Vancouver Evlimoğlu U,GÜDER M TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. . 2021; 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
IEEE Evlimoğlu U,GÜDER M "TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ." , ss.469 - 496, 2021. 10.11616/asbi.955230.
ISNAD Evlimoğlu, Umut - GÜDER, MUSTAFA. "TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ". (2021), 469-496. https://doi.org/10.11616/asbi.955230.
APA Evlimoğlu U, GÜDER M (2021). TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
Chicago Evlimoğlu Umut,GÜDER MUSTAFA TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 21, no.3 (2021): 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
MLA Evlimoğlu Umut,GÜDER MUSTAFA TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, vol.21, no.3, 2021, ss.469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
AMA Evlimoğlu U,GÜDER M TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(3): 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
Vancouver Evlimoğlu U,GÜDER M TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ. Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 21(3): 469 - 496. 10.11616/asbi.955230.
IEEE Evlimoğlu U,GÜDER M "TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ." Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21, ss.469 - 496, 2021. 10.11616/asbi.955230.
ISNAD Evlimoğlu, Umut - GÜDER, MUSTAFA. "TARİHTEKİ EKONOMİK BALONLAR IŞIĞINDA KRİPTO PARALARA GENEL BİR BAKIŞ". Abant Sosyal Bilimler Dergisi 21/3 (2021), 469-496. https://doi.org/10.11616/asbi.955230.