Yıl: 2021 Cilt: 11 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 653 - 675 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.53092/duiibfd.984781 İndeks Tarihi: 29-07-2022

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019)

Öz:
Ekonomik büyüme ile dış ticaretin yakın bir etkileşim içerisinde olduğu görüşü, uygulamalı literatürde son yıllarda sıkça ele alınan konulardan biridir. Yapılan çalışmalarda ekonomik büyüme ile dış ticaret (ihracat, ithalat) ilişkisi farklı boyutlarda araştırma konusu olmuştur. Bu çalışmanın amacı Gümrük Birliği sonrasında Türkiye’de dış ticaret ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisinin belirlenmesidir. Bu amaçla; dış ticareti temsilen ihracat ve ithalat değişkenlerine ait veriler, ekonomik büyümeyi temsilen ise GSYİH değişkenine ait veriler 1996-2019 dönemini kapsayacak şekilde yıllık olarak ele alınmıştır. Ekonomik büyüme, ithalat ve ihracat değişkenlerinin artış miktarları ele alınarak eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi incelenmiştir. Elde edilen sonuç ihracata dayalı büyüme varsayımını destekler niteliktedir. Birim kök testleri uygulanan seriler seviye değerinde durağan değilken I(1) düzeyinde durağan hale gelmiş ve Johansen eşbütünleşme testi ile incelenmiştir. Seriler arasında uzun dönemde bir eşbütünleşme ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Granger ikili nedensellik testi sonucunda ise ihracattan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik bulunduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime: Granger Nedensellik Testi İhracat Johansen Eşbütünleşme Testi İthalat Ekonomik Büyüme

THE CAUSAL RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN TRADE AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY AFTER THE CUSTOMS UNION (1996-2019)

Öz:
The view that economic growth and foreign trade are in close interaction is one of the topics that has been frequently discussed in the applied literature in recent years. With the studies carried out, the relationship between economic growth and foreign trade (export, import) has been the subject of research in different dimensions. The aim of this study is to determine the causality relationship between foreign trade and economic growth in Turkey after the Customs Union. For this purpose; the data of the export and import variables representing foreign trade and the data of the GDP variable representing economic growth are handled annually, covering the period 1996-2019. Co-integration and causality relationship was examined by considering the increase in amounts of economic growth, import and export variables. The result obtained supports the assumption of growth supported by export-led growth. While the series that were applied unit root tests were not stationary at the level value, they became stationary at the I(1) level and were examined with the Johansen cointegration test. It has been determined that there is a long-term cointegration relationship between the series. As a result of the Granger dual causality test, it was determined that there is unidirectional causality from exports to economic growth.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar, Y. (2008). İktisadi büyüme ve büyüme teorileri. Dora Yayıncılık.
  • Acet, H., Erdoğan, S., & Köksal, M. (2016). İthalat, ihracat ve büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye uygulaması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16, 145-161.
  • Ağayev, S. (2011). İhracat ve ekonomik büyüme ilişkisi:12 Geçiş ekonomisi örneğinde panel eşbütünleşme ve panel nedensellik analizleri. Ege Akademik Bakış, 11, 241-254.
  • Aktaş, C. (2009). Türkiye’nin ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 35-47.
  • Alagöz, M., & Topallı, N. (2015). Gelişmekte olan ülkelerde ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel eşbütünleşme ve panel nedensellik. International Journal of Social and Economic Sciences, 2, 122-126.
  • Alavinasab, S. M. (2013). Foreign trade and economic growth in Iran: an empirical study. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 3, 508- 519.
  • Altıntaş, H., & Çetintaş, H. (2011). Türkiye'de ekonomik büyüme, beşeri sermaye ve ihracat arasındaki ilişkilerin ekonometrik analizi: 1970-2005. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (36), 33-56.
  • Awokuse, T. O. (2008). Trade openness and economic growth: ıs growth export-led or ımportled?. Applied Economics, 40, 161-173.
  • Ay, A., Erdoğan, S., & Mucuk, M. (2003). İhracatın ekonomik büyüme üzerinde etkisi: türkiye örneği (1969-2002). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 6, 117-125.
  • Aydınonat, E. (2007). Modern uluslararası iktisat teorisinin kökenleri. Siyasal Yayınevi.
  • Aytaç, A., & Akduğan, U. (2012). Dış ticaret ve ekonomik büyüme üzerine bir nedensellik analizi: 2001-2011 Türkiye örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 55- 70.
  • Bahmani-Oskooee, M., & Oyolola, M. (2007). Export growth and output growth: an application of bounds testing approach. Journal of Economics and Finance, 31, 1-11.
  • Balassa, B. (1985). Exports, policy choies, and economic growth in developing countries after the 1973 oil shock. Journal of Development Economics, 18, 23-35.
  • Berg, H. V. D. (1997). The Relationship between international trade and economic growth in Mexico. The North American Journal of Economics and Finance, 8, 1-21.
  • Bilgin, C. & Şahbaz, A. (2009). Türkiye’de büyüme ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkileri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,1, 177-198.
  • Bozkurt, H. (2007). Zaman serileri analizi. Ekin Kitabevi.
  • Çakmur Yıldırtan, D. (2010). Ewiews uygulamalı temel ekonometri. Türkmen Kitabevi. Çelik, K. (2009). Makro iktisada giriş. Murathan Yayınevi.
  • Çütçü, İ., & Yaşar, M. (2019). Ekonomik büyüme ve dış ticaret politikaları arasındaki ilişki: yapısal kırılmalı testler ile ekonometrik bir analiz. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, 266-282.
  • Demirhan, E. (2005). Büyüme ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 4, 75-88.
  • Dereli, D. D. (2018). Türkiye’de ekonomik büyüme ile dış ticaret arasındaki nedensellik ilişkisi (1969-2016). Yönetim ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 279-289.
  • Doğanlar, M., Bal, M. & Özmen, M. (2003). Uluslararası ticaret ve Türkiye'nin ihracat fonksiyonu. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 83-109.
  • Doğru, Y. & Şiriner, İ. (2005). Türkiye ekonomisinin büyüme dinamikleri üzerine bir değerlendirme. Journal of Administrative Sciences, 3(2), 164.
  • Egeli, H.A., & Sağlam, Y. (2015). İhracata dayalı büyüme hipotezi: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 515-527
  • Ekanayake, E. M. (1999). Export and economic growth in Asian developing countries: cointegration and error-correction models. Journal of Economic Development, 2, 43-56.
  • Erdoğan, S. (2006). Türkiye’nin ihracat yapısındaki değişme ve büyüme ilişkisi: koentegrasyon ve nedensellik testi uygulaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı. Doktora Tezi.
  • Guan, J.L., & Hong, Y. (2012). An empirical analiysis on U.S. foreign trade and economic growth. AASRI Conference on Power and Energy Systems, 2, 39-43.
  • Gujarati, D. (2012). Temel Ekonometri. (Çev. Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen). Literatür Yayıncılık.
  • Gujarati, D. (2016). Örneklerle Ekonometri. (Çev. Nasip Bolatoğlu). BB101 Yayınları.
  • Gül, E., & Kamacı, A. (2012). Dış ticaretin büyüme üzerine etkileri: bir panel veri analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4, 81-91.
  • İzgi, B. B., & Yılmaz, H. (2018). Türkiye’de ekonomik büyüme, ihracat ve ithalat: nedensellik ilişkisi (1992-2016). İktisadi Yenilik Dergisi, 5, 54-74.
  • Johansen S. (1988). Statistical analysis of cointegrating vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231-254.
  • Kızıldere, C. (2020). Dış ticaret-ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneğinde bir nedensellik analizi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 45, 318-331.
  • Kormaz, S., & Aydın, A. (2015). Türkiye’de dış ticaret - ekonomik büyüme ilişkisi: nedensellik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10, 47-76.
  • Li, Y., Chen, Z., & San, C. (2010). Research on the relationship between foreign trade and the GDP growth of East China-empirical analysis based on causality. Modern Economy, 1, 118-124.
  • Narayan, P.K., & Smyth, R. (2004). Temporal causality and the dynamics of exports,human capital and real ıncome in China. Journal of Applied Economics, 1, 24-45.
  • Ogbokor, C.A., & Meyer, D.F. (2017). An assessment of the relatıonshıp between foreıgn trade and economıc performance: empırıcal evıdence from South Africa. International Journal of Economics and Finance Studies, 9, 161-176.
  • Özcan, B., & Özçelebi, O. (2013). İhracata dayalı büyüme hipotezi Türkiye için geçerli mi?. Yönetim ve Ekonomi, 1, 1-14.
  • Özel, H. A. (2012). Ekonomik büyümenin teorik temelleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 1, 63-72.
  • Özer, M., & Erdoğan, L. (2006). Türkiye'de ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkilerin zaman serisi analizi. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 17, 93-110.
  • Ramos, F. F. R. (2001). Export, ımports and economic growth In Portugal: evidence from causality and cointegration Analysis. Economic Modelling, 18, 613-623.
  • Samad, A. (2019). Does export lead economic growth? or other way? vec-granger causality evidence from nine South-East Asian countries. Applied Business and Economics, 21, 117-128.
  • Saraç, T. B. (2013). İhracat ve ithalatın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Ege Akademik Bakış, 13, 181-194.
  • Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası iktisat, teori, politika ve uygulama. Güzem Can Yayınları, 590.
  • Soyyiğit, S. (2010). Türkiye'de ihracata dayalı sanayileşme stratejisi uygulamaları ve imalat sanayii üzerinde etkinliği: nedensellik analizi (1990-2008). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 2, 135-156.
  • Şahin, D., & Durmuş, S. (2018). Türkiye’de dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisinin analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 1114-1122.
  • Şen, F. (2007). Büyüme ve dış ticaret ilişkisi: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. RD
  • Şentürk, C. (2007). Dış ticaret - büyüme ilişkisi üzerine bir inceleme: Türkiye ve gelişmekte olan ülkelerde ihracata dayalı büyüme hipotezinin testi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
  • Şerefli, M. (2016). Dış ticaretin ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi, 13, 136-143.
  • Şimşek, M. (2003). İhracata dayalı-büyüme hipotezinin Türkiye ekonomisi verileri ile analizi: 1960–2002. DEÜ İİBF Dergisi, 2, 43-63.
  • Şiriner, İ., & Doğru, Y. (2005). Türkiye ekonomisi’nin büyüme dinamikleri üzerine bir değerlendirme. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2, 162-182.
  • Tang, C.F., Lai, Y.W., & Öztürk, İ. (2015). How stable is the export-led growth hypothesis? Evidence from Asia's Four Little Dragons. Economic Modelling, 44, 229-235.
  • Tang, T-C. (2006). Export led growth ın Hong Kong: empirical evidence from the components of exports. International Journal Of Business and Society, 7, 30-52.
  • Taştan, H. (2010). Türkiye’de İhracat, ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkilerinin spektral analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 1, 87-98.
  • Temel, Ü. C. (2016). Ekonomik büyüme ve dış ticaret ilişkisi. Paradigma, 1, 3.
  • Temiz, D. & Gökmen, A. (2010). An analysis of the export and economic growth ın Turkey over the period of 1950-2009. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 5, 123- 141.
  • Tıraşoğlu, M. (2013). Türkiye ekonomisi’nde ihracata dayalı büyüme hipotezinin yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme testleri ile incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62, 373-396.
  • Tuncer, İ. (2002). Türkiye'de ihracat, ithalat ve büyüme: toda-yamamoto yöntemiyle granger nedensellik analizleri (1980-2000). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 89-117.
  • Turan, T. (2008). İktisadi büyüme teorisine giriş. Yalın Yayıncılık, 11.
  • Turgan, E. (2017). Dış ticaret ve büyüme teorileri, granger nedensellik testi ile dış ticaretin büyüme üzerindeki etkisi. The Journal of Academic Social Science, 40, 449.
  • Türker, T. (2009). İçsel büyüme teorilerinde içsel büyümenin kaynağı ve uluslararası ticaret olgusuyla ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25,87.
  • Uçan, O. & Koçak, E. (2014). Türkiye'de dış ticaret ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7, 51-60.
  • Ülgen, G. (2002). İktisat bilimine giriş. Der Yayınları, 293.
  • Yiğidim, A. & Köse, N. (1997). İhracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki, ithalatın rolü: Türkiye örneği (1980-1996). Ekonomik Yaklaşım, 26, 71-85
APA KARAKAŞ M, BURTAN DOĞAN B (2021). GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). , 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
Chicago KARAKAŞ MUZAFFER,BURTAN DOĞAN BAHAR GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). (2021): 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
MLA KARAKAŞ MUZAFFER,BURTAN DOĞAN BAHAR GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). , 2021, ss.653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
AMA KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). . 2021; 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
Vancouver KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). . 2021; 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
IEEE KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B "GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019)." , ss.653 - 675, 2021. 10.53092/duiibfd.984781
ISNAD KARAKAŞ, MUZAFFER - BURTAN DOĞAN, BAHAR. "GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019)". (2021), 653-675. https://doi.org/10.53092/duiibfd.984781
APA KARAKAŞ M, BURTAN DOĞAN B (2021). GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
Chicago KARAKAŞ MUZAFFER,BURTAN DOĞAN BAHAR GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11, no.22 (2021): 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
MLA KARAKAŞ MUZAFFER,BURTAN DOĞAN BAHAR GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.11, no.22, 2021, ss.653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
AMA KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2021; 11(22): 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
Vancouver KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019). Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2021; 11(22): 653 - 675. 10.53092/duiibfd.984781
IEEE KARAKAŞ M,BURTAN DOĞAN B "GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019)." Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11, ss.653 - 675, 2021. 10.53092/duiibfd.984781
ISNAD KARAKAŞ, MUZAFFER - BURTAN DOĞAN, BAHAR. "GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASINDA TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ (1996-2019)". Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11/22 (2021), 653-675. https://doi.org/10.53092/duiibfd.984781