Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler
Yıl: 2021 Cilt: 16 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1269 - 1306 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-01-2022
Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler
Öz: Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” öyküsünde soyut bir kavram olan ‘zaman’, ontolojik sorgulama aracı olarak simgeler, imgeler ve arketipler üzerinden görünürlük kazanmaktadır. Öykünün merkezine, bir arkitektonik zaman tasarımı imgesi yerleştirilmiştir. Yazarın zaman kavramına verdiği önemi, öyküye yerleştirilen arkitektonik zaman tasarımının işlevlerini ve özelliklerini belirlemek, zamanın farklı görünümlerini ve türlerini tespit ederek yorumlamak, temel amaçtır. Öyküde zamanla ilgili imgeler, simgeler ve arketipler belirlendikten sonra Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramından yararlanılarak tasnif edilip yorumlanmaktadır. Durand, simgesel imgeleri, reflekslere dayalı bedensel eylemlerden hareketle gündüz ve gece rejimi olmak üzere iki temel kategoride sınıflandırmaktadır. Gece rejiminin, sentetik ve mistik olmak üzere iki ayrı türü bulunmaktadır. Yapılan inceleme sonucunda öyküde hâkim olan rejimin sentetik gece rejimi olduğu tespit edilmiştir. Sentetik gece rejiminin öyküde ortaya çıkmasını sağlayan, öykünün merkezine yerleştirilen, döngüsel zamanla ilişkili, arkitektonik zaman tasarımı imgesidir. İmgesel örüntü ağındaki aşırı yığılımla öykü, bir noktadan sonra, parçalanarak ikiye bölünmekte ve öyküde iki ayrı son ortaya çıkmaktadır. Ruh ve beden, zaman ve mekân arasındaki kopuşu başlatan bu parçalanma, öykünün iki farklı güzergâhta akmasına sebep olmaktadır. Öyküde aşkınla ilişkili kişisel zamanın ve ruhun hareketinin, öykünün genel rejiminin aksine gece rejiminden gündüz rejimine doğru, yükselişi temsil edecek şekilde, olduğu tespit edilmiştir. Eser merkezli olarak gerçekleştirilen okumadan elde edilen verilere dayalı yorumlar, sanatçının biyografisi ve şiirleriyle birlikte yeniden değerlendirilmektedir. Öykü incelemesi neticesinde kuramla ilgili yapılan bazı tespitler ayrı bir başlık halinde sunulmaktadır. Sonuç olarak “Zamanın Mimarîsi” öyküsünde zamanın önemli yeri ve merkezi konumu, Simgesel İmgelem Kuramı kullanılarak ortaya konulmakta, öykünün istisnai özellikleri ve Türk öykücülüğündeki müstesna yeri tespit edilmektedir.
Anahtar Kelime: Hermeneutics of Architectonic Time Design in Necip Fazıl Kısakürek's Story of “Architecture of Time”: Analysing of the Story with Gilbert Durand’s Symbolic Imagination Theory and Some Determinations about the Symbolic Imagination Theory
Öz: In Necip Fazıl Kısakürek's “Architecture of Time” story, ‘time’, which is an abstract concept, gains visibility through symbols, images and archetypes as an ontological questioning tool. An image of an architectonic time design is placed at the center of the story. The main purpose is to determine the importance given by the author to the concept of time, to determine the functions and features of the architectonic time design placed in the story, to identify and interpret different aspects and types of time. After determining the time-related images, symbols and archetypes in the story, they are classified and interpreted using Gilbert Durand's Symbolic Imagination Theory. Durand classifies symbolic images into two basic categories, day and night regime, based on bodily actions based on reflexes. There are two different types of night regime, synthetic and mystical. As a result of the examination, it was determined that the dominant regime in the story was the synthetic night regime. It is the architectonic time design image associated with cyclical time, placed at the center of the story, that allows the synthetic night regime to emerge in the story. With the excessive agglomeration in the imaginary network of patterns, the story is split into two after a point, and two separate endings emerge in the story. This fragmentation, which initiates the break between soul and body, time and space, causes the story to flow on two different routes. In the story, it has been determined that the movement of personal time and soul associated with the transcendental is in a way that represents the ascension from the night regime to the day regime, as opposed to the general regime of the story. The interpretations based on the data obtained from the work-centered reading are re-evaluated together with the artist's biography and poems. As a result of the story analysis, some of the determinations made about the theory are presented under a separate title. As a result, the important place and central position of time in the story “Architecture of Time” is revealed by using Symbolic Imagination Theory, and the exceptional features of the story and its exceptional place in Turkish storytelling are determined.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acun, H. (2008). Saat kulesi. TDV İslâm ansiklopedisi, 35, 325-326. Türkiye Diyanet Vakfı.
- Aktulum, K. (2014). Folklorik imgelem: bir toplumsal imgeler rezervuarı olarak imgelemin epistemolojik temellerine giriş. Milli Folklor, 26(101), 277-290.
- Aktulum, K. (2018). 'İmgelemin antropolojik yapıları' ve folklor: Gilbert Durand'ın arketipsel sınıflandırma modeline giriş. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 19(19), 1-16. http://dx.doi.org/10.26517/ytea.309
- Bachelard, G. (2012). Düşlemenin poetikası. (Çev.) A. Tümertekin. İthaki Yayınları.
- Bahtin, M. (2014). Karnavaldan romana: edebiyat teorisinden dil felsefesine seçme yazılar, (2. basım). Ayrıntı Yayınları.
- Baker, U. (2020). Sanat ve arzu, (5. baskı). (Düz.) T. Açık. İletişim Yayınları.
- Beyaz, Y. (2013). Necip Fazıl Kısakürek'in hikayeleri üzerine bir inceleme. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (7), 161-179.
- Budak, S. (2009). Psikoloji sözlüğü. Bilim Ve Sanat Yayınları.
- Cassirer, E. (2005). Sembolik formlar felsefesi III: bilginin fenomenolojisi. (Çev.) M. Köktürk. Hece Yayınları.
- Cebeci, O. (2019). Metafor ve şiir dilinin yapısal özellikleri, (2. basım). İthaki Yayınları.
- Cevizci, A. (1999). Paradigma felsefe sözlüğü, (3. basım). Paradigma Yayınları.
- Cevizci, A. (2011). Felsefe sözlüğü. Say Yayınları.
- Coşkun, İ. (2015). İslâm sanatının gelişmesini engelleyen kelâmî yorumlar. İslâm ve sanat, 93- 109. Ensar Neşriyat Tic. A.Ş.
- Çüçen, A. K. (2015). Martin Heidegger: varlık ve zaman, (5. baskı). Sentez Yayınları.
- Durand, G. (1960). Les structures anthropologiques de l’imaginaire. Presses Universtaires de France.
- Durand, G. (2017). Sembolik imgelem,(2. baskı). (Çev.) A. Meral. İnsan Yayınları. Durmuş, K. (t.y.). Dünyanın en güzel 10 saat kulesi. Kasım 2020. EDUMAG: https://edumag.net/galeri/dunyanin-en-guzel-10-saat-kulesi/
- Durusoy, A. (2013). Vücûd. TDV İslâm ansiklopedisi, 43, 137-139. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Eliade, M. (1992). İmgeler simgeler. (Çev.) M. A. Kılıçbay. Gece Kitapları.
- Fordham, F. (2011). Jung psikolojisinin ana hatları, (8. baskı). (Çev.) A. Yalçıner. Say Yayınları.
- Güç, A. (2013). Yahudilik, mâbed ve ibadet. TDV İslâm ansiklopedisi, 43, 207-212. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Günaydın, S. (2005). Necip Fazıl'a ve sanatına yöneltilen eleştirilere toplu bakış. Hece: düşünce, tarih ve bir coğrafya tasarımı olarak büyük doğu ve Necip Fazıl Kısakürek özel sayısı (97), 465-478.
- Gündüz, F. (2005). Minare. TDV İslâm ansiklopedisi, 30, 98-101. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Gombrich, E. H. (2015). İmge ve göz: görsel temsil psikolojisi üzerine yeni incelemeler. (Çev.) K. Atakay. YKY.
- Greene, B. (2012). Evrenin dokusu: uzay, zaman ve gerçekliğin dokusu. (Çev.) M. Alev. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları Yayınları.
- Han, B.C. (2018). Zamanın kokusu: bulunma sanatı üzerine felsefi bir deneme. (Çev.) Ş. Öztürk. Metis Yayınları.
- Hasol, D. (1979). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü, (2. baskı). Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
- Hisarcıklılar, E. (2018). Necip Fazıl Kısakürek'in "zamanın mimarîsi" adlı hikâyesinde son ve sonsuzluk düşüncesinin zaman kavramı içerisindeki yeri. Türkküm 2018, Türk Kültürü ve Medeniyeti Kongresi Tam Metin Kitabı, 274-282.
- İlgürel, M. (2016). Julio Cortazar'ın öykülerinin sembolik imgelemi. Yeni İnsan Yayınları.
- Jung, C. (1994). Bilinç ve bilinçaltının işlevi, (2. basım). (Çev.) E. Büyükinal. Say Yayınları.
- Jung, C. G. (2012). Dört arketip, (3. basım). (Çev.) Z. A. Yılmazer. Metis Yayınları.
- Jung, C. G. (2016). İnsan ve sembolleri. (Çev.) H. M. İlgün. Kabalcı Yayıncılık.
- Kısakürek, N. F. (2013). O ve ben, (32. basım). Büyük Doğu Yayınları.
- Kısakürek, N. F. (2014b). Bâbıâli, (18. basım). Büyük Doğu Yayınları.
- Kısakürek, N. F. (2014a). Hikâyelerim, (23. basım). Büyük Doğu Yayınları.
- Kısakürek, N. F. (2015). Çile, (82. basım). Büyük Doğu Yayınları.
- Kahraman, Â. (2015). Modern Türk hikâyesi: kavram, gelişim seyri, tematik ve karşılaştırmalı okumalar. Büyüyenay Yayınları.
- Karatani, K. (2017). Metafor olarak mimari: dil, sayı, para, (4. basım). (Çev.) B. Yıldırım. Metis Yayınları.
- Kaygın, S. (2019). Orta Çağ İslam düşünce dünyası'nın Roger Bacon'un varlık anlayışına etkileri. Erdem, (77), 127-150. http://dx.doi.org/10.32704/erdem.656916
- Kern, S. (2013). Zaman ve uzam kültürü (1880-1918). (Çev.) A. Selman. İletişim Yayınları.
- Kipmen, S. (2020). "Vasalisa" masalında arketipler ve semboller. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (64), 21-31.
- Kutluer, İ. (2003). Mekân. TDV İslâm ansiklopedisi, 28, 550-552. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kutluer, İ. (2013). Zaman. TDV İslâm ansiklopedisi, 44, 111-114. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar: hayat, anlam ve dil, (2. baskı). (Çev.) G. Y. Demir. İthaki Yayınları.
- Mavil, H. Y. (2015). Kelâmî bir problem olarak fiilî sıfatlar. dergiabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(5), 175-193.
- Peters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü. (Çev.) H. Hünler. Paradigma Yayınları.
- Poe, E. A. (2013). Kızıl ölümün maskesi. Bütün hikâyeleri, (7. baskı). (Çev.) D. Körpe. İthaki Yayınları.
- Su, H. (2005, Ocak). Kendini arayan ben'in öyküleri. Hece: düşünce, tarih ve bir coğrafya tasarımı olarak Büyük Doğu ve Necip Fazıl Kısakürek özel sayısı (97), 440-445.
- Şiray, M. (2020). Jacques Ranciére'in imge felsefesi: estetik imgenin diyalektiği. Cogito (97), 81- 96.
- Türk Dil Kurumu. (1988). Türkçe sözlük, (8. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Topakkaya, A. (2012). Zaman kavramı bağlamında Platon-Aristoteles karşılaştırması. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), (13), 219-232.
- Topaloğlu, B. (2008). Sâat. TDV İslâm ansiklopedisi, 35, 322. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Toprak, M. (2003). Hemeneutik ve edebiyat. Dergâh Yayınları.
- Tuyun, V. U. (2017). Jose de Espronceda'nın iki şiirindeki imgelerin sembolik imgelem kuramına göre incelenmesi. Litera, 26(2), 45-62.
- Ulağlı, S. (2006). İmgebilim: "öteki"nin bilimine giriş. Sinemis Yayınları.
- Uludağ, S. (2007). Nûr. TDV İslâm ansiklopedisi, 33, 244-245. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Wittman, M. (2018). Hissedilen zaman: zamanı nasıl deneyimleriz?, (2. basım). (Çev.) Ö. D. Gürkan. Metis Yayınları.
- Zeyd, N. H. (2014). Hermenötik ve metin yorumu. (Çev.) M. Coşkun. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46(46), 237-266. http://dx.doi.org/10.15370/muifd.07141
| APA | Nakıboğlu G (2021). Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. , 1269 - 1306. |
| Chicago | Nakıboğlu Gülsün Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. (2021): 1269 - 1306. |
| MLA | Nakıboğlu Gülsün Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. , 2021, ss.1269 - 1306. |
| AMA | Nakıboğlu G Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. . 2021; 1269 - 1306. |
| Vancouver | Nakıboğlu G Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. . 2021; 1269 - 1306. |
| IEEE | Nakıboğlu G "Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler." , ss.1269 - 1306, 2021. |
| ISNAD | Nakıboğlu, Gülsün. "Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler". (2021), 1269-1306. |
| APA | Nakıboğlu G (2021). Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. Turkish Studies - Language and Literature, 16(2), 1269 - 1306. |
| Chicago | Nakıboğlu Gülsün Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. Turkish Studies - Language and Literature 16, no.2 (2021): 1269 - 1306. |
| MLA | Nakıboğlu Gülsün Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. Turkish Studies - Language and Literature, vol.16, no.2, 2021, ss.1269 - 1306. |
| AMA | Nakıboğlu G Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. Turkish Studies - Language and Literature. 2021; 16(2): 1269 - 1306. |
| Vancouver | Nakıboğlu G Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler. Turkish Studies - Language and Literature. 2021; 16(2): 1269 - 1306. |
| IEEE | Nakıboğlu G "Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler." Turkish Studies - Language and Literature, 16, ss.1269 - 1306, 2021. |
| ISNAD | Nakıboğlu, Gülsün. "Necip Fazıl Kısakürek’in “Zamanın Mimarîsi” Öyküsünde Arkitektonik Zaman Tasarımının Hermenötiği: Öykünün Gilbert Durand’ın Simgesel İmgelem Kuramıyla İncelenmesi ve Simgesel İmgelem Kuramı Hakkında Bazı Tespitler". Turkish Studies - Language and Literature 16/2 (2021), 1269-1306. |
