Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 17 Sayfa Aralığı: 415 - 436 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.957104 İndeks Tarihi: 22-01-2022
Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?
Öz: Bazı akademisyenler norm dışı hareket eden bütün derviş gruplarını Kalenderî olaraknitelendirirlerken diğer akademisyenler bu tür toptancı bir yaklaşıma karşı çıkmaktadırlar. Yanı sıra, çoğu akademisyen derviş gruplarını Ortodoks (Sünni) veya Heterodoks(Gayr-i Sünni) şeklinde tasnif etmekte ve derviş topluluklarını Sünnilik açısından değerlendirmektedir. Bu makalede, farklı yaşam tarzları olan ve farklı mistik tecrübe yaşayanderviş topluluklarını yek pare bir grup olarak ele almanın problematiği üzerinde duracağız. Ayrıca, Ortaçağ döneminde kural dışı hareket eden derviş topluluklarıyla Ortodoksolarak anılan Sûfî gruplar arasında derin bir ilişki ağı bulunduğundan dolayı, derviş topluluklarını Sünni veya Gayr-i Sünni olarak sınıflandırmanın zorluğunu vurgulayacağız.
Anahtar Kelime: How to Conceptualize Dervish Communities in the Middle Ages?
Öz: While some scholars describe all antinomian dervish groups as Qalandari, otherscholars oppose this perspective because of its essentialist characteristics. Also, mostscholars classify dervish groups as Orthodox (Sunni) or Heterodox (Non-Sunni) and analyze dervish communities in terms of Sunnism. In this article, I will argue that treatingdervish communities as a single group is problematic since there had been dervish communities with different lifestyles and different mystical experiences. Also, classifyingdervish communities as Sunni or non-Sunni was not substantial since interaction andexchanges existed between antinomian dervish communities and Orthodox Sufi groupsin the Middle Ages.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdurrahman Câmî, Tercüme-i Nefahâtü’l-Üns, çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul, 1872.
- Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul, Kabalcı Yayıncılık, 2011.
- Bedrüddîn el-Aynî, İkdu’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân, tah. Dr. Muhammed Muhammed Emin, Kahire, Matbaatü Dâri’l-Kutub ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2009.
- el-Birzâlî, el-Muktefî alê Kitâbi’r-Ravzateyn, tah. Ömer Abdüsselam Tedmurî, Beyrut, el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006.
- Ebû Şâme el-Makdisî, Zeyl ale’r-Ravzateyn, tah. İbrahim Şemseddin, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.
- el-Gazzî, el-Kevâkibu’s-Sâire bi-A’yânî’l-Mieti’l-Âşire, tah. Halil el-Mansur, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
- İbn Battûta, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. A. Sait Aykut, İstanbul, YKY, 2019.
- İbnü’l-Cezerî, Târîhu İbni’l-Cezerî, tah. Ömer Abdüsselam Tedmurî, Beyrut, el-Mektebetü’l-Asriyye, 1998.
- İbn Ferhûn, Nasîhatü’l-Müşâvir ve Ta’ziyetü’l-Mücâvir, tah. Hüseyin Muhammed Ali Şükrî, Beyrut, Dâru’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1996.
- İbnü’l-Hâcc el-Abderî, el-Medhal, Kahire, Mektebetü Dâri’t-Türâs.
- İbn Hacer el-Askalânî, ed-Düreru’l-Kâmine fî A’yâni’l-Mieti’s-Sâmine, Beyrut, Dâru’l-Cîl, 1993.
- İbn Haldûn, Mukaddimetu İbn-i Haldûn, tah. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Şam, Dâru’l-Belhî, 2004.
- İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-A’yân, tah. Dr. İhsan Abbas, Beyrut, Dâru Sâdır, 1978.
- İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, Mektebetü’l-Ma’ârif, 1998.
- İbnü’s-Serrâc, Tuffâhu’l-Ervâh ve Miftâhu’l-İrbâh: Ruhların Meyvesi ve Kazancın Anahtarı, haz. Nejdet Gürkan vd., İstanbul, Kitap Yayınevi, 2015.
- İbn Teymiyye, Mecmû’u-Fetâvâ, haz. Abdurrahman Muhammed b. Kasım, Medine, Mücemme’ el-Melik Fahd, 2004.
- İbnü’l-Verdî, Târîhu İbni’l-Verdî, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1996.
- el-Makrîzî, el-Hitatu’l-Makrîziyye, haz. Halîl el-Mansûr, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- en-Nuaymî, ed-Dâris fî Târîhi’l-Medâris, haz. İbrahim Şemseddin, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
- Radiyyüddîn ibnü’l-Hanbelî, Durru’l-Habeb fî Târîhi A’yâni Haleb, tah. Mahmud Hamid el-Fâhûrî - Yahya Zekeriyya Abbâra, Şam, Vizâratü’s-Segâfe, 1972.
- Sıbt ibnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yan, tah. İbrahim ez-Zeybek, Beyrut, er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2013.
- el-Uleymî, el-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kudsi ve’l-Halîl, tah. Mahmud Avde el-Keâbine, Amman, Mektebetü Dandis, 1999.
- ez-Zehebî, Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm, haz. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2003.
- ez-Zehebî, Zeylü Târîhi’l-İslâm, haz. Mâzin b. Sâlim Bâvezîr, Riyad, Dâru’l-Muğnî, 2008.
- Gümüşoğlu, H. Dursun, Tâcü’l-Ârifîn es-Seyyid Ebu’l-Vefâ Menâkıb-Nâmesi: Yaşamı ve Tasavvufî Görüşleri, İstanbul, Can Yayınları, 2019.
- Karakaya-Stump, Ayfer, Vefailik, Bektaşilik, Kızılbaşlık: Alevi Kaynaklarını, Tarihini ve Tarihyazımını Yeniden Düşünmek, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
- Karamustafa, Ahmet T., “Yesevîlik, Melâmetîlik, Kalenderîlik, Vefâilik ve Anadolu Tasavvufunun Kökenleri Sorunu”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, ed. Ahmet Y. Ocak, Ankara, TTK Yayınları, 2005.
- Karamustafa, Ahmet T., Tanrının Kuraltanımaz Kulları: İslâm Dünyasında Derviş Toplulukları (1200-1550), İstanbul, YKY, 2016.
- Kedkenî, Muhammed Rıza Şefî’î, Kalenderiyye der Târih: Degerdîsîhây-i Yek İdeolojî, Tahran, İntişârât-i Sohen, 2008.
- Köprülü, M. Fuad, Influence du Chamanisme Turco-Mongol sur les Ordres Mystiques Musulmans, İstanbul, İstanbul Darülfünunu Türkiyat Enstitüsü, 1929.
- Köprülü, M. Fuad, Anadolu’da İslamiyet, İstanbul, Alfa Yayınları, 2017.
- el-Kûnevî, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Abdullah, es-Sûfiyyetü’l-Kalenderiyye, Beyrut, 2002.
- Memon, Muhammed Umar, Ibn Taimiya’s Struggle against Popular Religion, The Hague, Mouton, 1976.
- Meri, J. W., The Cult of Saints among Muslims and Jews in Medieval Syria, Oxford, Oxford University Press, 2002.
- Muṣṭafavī, Muharram, 13. Yüzyılın Büyük Mutasavvıfı Evhadeddin-i Kirmani ve Anadolu Tasavvufundaki Yeri, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2016.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Ortaçağ Anadolusu’nda İki Büyük Yerleşimci/Kolonizatör Derviş: Dede Garkın ve Emirci Sultan-Vefâiyye ve Yeseviyye Gerçeği, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2014.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler -XIV-XVII. Yüzyıllar-, İstanbul, Timaş Yayınları, 2016.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı: Alevîliğin Tarihsel Altyapısı, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2020.
- Öztürk, Eyüp, Velilik ile Delilik Arasında: İbnu’s-Serrâc’ın Gözünden Muvelleh Dervişler, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2013.
- Pouzet, L. Damas au VIIème/XIIIème siècle: Vie et structures religieuses d’une metropole islamique, Beyrut, Dâru’l-Meşrık, 1991.
- Şahin, Haşim, “Vefâiyye”, DİA, XLII, 2012.
- Tahralı, Mustafa, “Rifâiyye”, DİA, XXXV, 2008.
- Yazıcı, Tahsin, “Haydariyye”, DİA, XVII, 1998.
- Yıldırım, Rıza, Aleviliğin Doğuşu: Kızılbaş Sufiliğinin Toplumsal ve Siyasal Temelleri (1300-1501), İstanbul, İletişim Yayınları, 2017.
| APA | sen m (2021). Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. , 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| Chicago | sen m. seyyit Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. (2021): 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| MLA | sen m. seyyit Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. , 2021, ss.415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| AMA | sen m Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. . 2021; 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| Vancouver | sen m Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. . 2021; 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| IEEE | sen m "Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?." , ss.415 - 436, 2021. 10.16947/fsmia.957104 |
| ISNAD | sen, m. seyyit. "Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?". (2021), 415-436. https://doi.org/10.16947/fsmia.957104 |
| APA | sen m (2021). Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(17), 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| Chicago | sen m. seyyit Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.17 (2021): 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| MLA | sen m. seyyit Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.17, 2021, ss.415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| AMA | sen m Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2021; 0(17): 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| Vancouver | sen m Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2021; 0(17): 415 - 436. 10.16947/fsmia.957104 |
| IEEE | sen m "Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.415 - 436, 2021. 10.16947/fsmia.957104 |
| ISNAD | sen, m. seyyit. "Ortaçağ Dönemi Derviş TopluluklarınıNasıl Kavramsallaştırmalı?". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 17 (2021), 415-436. https://doi.org/10.16947/fsmia.957104 |
