Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı

Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 177 - 216 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/anar.2021.24.925670 İndeks Tarihi: 31-01-2022

Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı

Öz:
Parion Antik Troas Bölgesi’nin önemli liman kentlerinden biridir. Antik kent bugünkü Çanakkale İli, Biga İlçesi, Kemer Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Çalışmanın konusunu Kemer Köyü’nün girişinde yer alan Parion Antik Kenti GüneyTavşandere Nekropolisi’nde, 2019 yılında bulunmuş M229 nolu mezar ve konteksti oluşturmaktadır. M229’un ölü hediyeleri 18 unguentarium, 1 testi, 1 maşrapa, 1 kâse, 1 kandil, 2 cam yüzük, 5 agat-akik taşı, 1 bronz kaşık, 1 bronz ayna, 1 ahşap sandığa ait metal aksam, 1 ilaç-merhem karıştırma tablası, 1 kemik pyksis, 1 ilaç kutusudur. Çalışmada, buluntular tarihsel, tipolojik ve ikonografik olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda mezarın MS 1. yüzyıl sonu - MS 2 yüzyıl başına ait olduğu anlaşılmaktadır. Mezarda bulunan kemik ilaç kutusu Anadolu’da bugüne kadar ele geçmiş tek örnektir. İlaç kutusu üzerindeki Isis-Fortuna figürü Hygeia ile eşdeğerde tutulmuş bir sağlık tanrıçası olarak verilmiştir. Mezar içerisindeki ahşap sandık içerisinden ele geçen agat-akik taşlar – taş boncuklar da mezar sahibinin sosyal statüsü ve işi anlamında öneriler yapmayı mümkün kılmaktadır. Ahşap tabutun içindeki bronz kaşık ve tabutun kuzey dış kısmındaki pyksis, ilaç-merhem karıştırma taşı-tablası ve ilaç kutusu da basit nitelikli tedavide kullanılmış şifacı aletleri olmalıdır. Mezar kontekstindeki tedavi-sağlık odaklı diğer objeler ve antik kaynaklardan elde edilen bilgilere dayanarak, mezar sahibi bireyin Ophiogen ailesi mensubu bir şifacı olabileceği düşünülmektedir
Anahtar Kelime:

Reading a Grave’s Context from Ancient Sources and Material Culture: Grave of a Healer, a Member of the (Legendary) Ophiogen Dynasty (?) from Parion

Öz:
Parion is one of the important port cities of the ancient Troas region. This ancient city is located within the borders of the modern-day village of Kemer in Biga District in Çanakkale province. This study’s subject is grave M229 and its Context, which were found in 2019 in the southern necropolis of Tavşandere at the entrance of the village of Kemer (i.e., the ancient city of Parion). The gifts for the dead of M229 comprise 18 unguentaria, a jug, a mug, a bowl, a oil lamp, a glass rings, 5 agate stone beads, a bronze spoon, a bronze mirror, metal parts of a wooden crate, a medicine-ointment mixing stone, a pyxis made of bone, and a medicine box. The grave’s Context were evaluated historically, typologically, and iconographically. As a result of these evaluations, the grave appears to date from the end of the first century AD to the beginning of the second century AD. The bone medicine box found in the grave is the only example that was uncovered in Anatolia. The Isis-Fortuna figure on the medicine box is a health goddess equated with Hygeia. The agate beads found in the wooden crate inside the grave provide suggestions regarding the social status and occupation of the grave dweller. The bronze spoon inside the wooden coffin and the pyxis, medicine-ointment mixing stone tray, and medicine box on the northern exterior of the coffin may also be tools healers used in simple treatments. Based on information obtained from ancient sources and the treatment and health-oriented objects in the grave, it is considered that the individual in the the grave may be a healer from the Ophiogen family.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aelian, (1959). On the Characteristics of Animals - On The Nature of Animals, Volume III: Books 12-17. (A. F. Scholfield, Trans), Loeb Classical Library 449. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  • Akçay, T. (2020). Roma Dünyasında Ölüm, İstanbul.
  • Alagöz, U. (2012). Zeugma Antik Kenti Dionysos ve A Evleri Metal Buluntuları, (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Anderson-Stajanović, V. R. (1992). Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery, New Jersey.
  • Aparaschivei, V. ve Vasilaches, D. (2012). Instrumentarul medical şi/sau de cosmetică din Moesia Inferior. PONTICA, 45, 279-310.
  • Atlı-Akbuz L. (2008). Hadrianopolis Roma Dönemi Seramiği, (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İzmir.
  • Aydemir, L. (2020). Eski Yunan ve Roma Dünyasında Şifacı Tanrıçalar ve Şifacı Kadınlar Arasındaki İlişki, Anadolu Araştırmaları / Anatolian Research, Sayı 22, 55-74.
  • Başaran, C. ve Kasapoğlu, B. E. (2014). Parion Güney Nekropolü 2005-2013, H. Kasapoğlu – M. A. Yılmaz (Ed.), Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı – Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 40. Kuruluş Yılı Armağanı, içinde (s. 117-138), Ankara.
  • Bailey, D. M. (1988). A Catalogue of the Lamps in the British Museum III / Roman Provincial Lamps. London.
  • Băjenaru, C. (2013). Contextes céramiques de Tomis. (I). Un ensemble de la fin du IIe ‐ début du IIIe s. ap. J.‐C.. PONTICA, 46, 41-110.
  • Baykan, D. (2009). Allanoi Tıp Aletleri, (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Baykan, D. (2019). Roma İmparatorluk Dönemi Hekim Mezarları, E. Özer (Ed.), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemleri’nde Ölü Gömme Adetleri, içinde (s. 465-486). Ankara.
  • Broneer, O. (1930). Terracotta Lamps, Corinth, Vol. IV, Part 2, Athens.
  • Bucovală, M. (1968), Noi orminte de epocă romană timpurie la Tomis (Nouvelles tombes du début de l’epoque romaine a Tomis, PONTICA, 1, 1968, 269-306.
  • Bucovală, M. (1977). Atestări arheologice ale practicilor medicale în Dobrogea, PONTICA, 10, 91-96.
  • Bujukliev, K. (1986), Тракийският Могилен Некропол При Чаталка, Старозагорски Окръг - Разкопки И Проучвания - Книга XVI / Trakiı̆skiyat Mogilen Nekropol Pri Chatalka, Starozagorski Okrŭg - Razkopki i Prouchvaniya - Kniga XVI, София /Sofiya.
  • Büyükkarakaya, A. M., Alpagut, A., Çubukçu, E. ve Cavalli, F. (2018). Juliopolis (Iuliopolis) Antropolojik Araştırmaları: İlk Çalışmalar / Juliopolis (Iuliopolis) Anthropological Research: Preliminary Results, Ankara Araştırmaları Dergisi / Journal of Ankara Studies, Sayı 6 (2), 111-126.
  • Campagne, F. A. (2007). Charismatic Healers on Iberian Soil: An Autopsy of a Mythical Complex of Early Modern Spain, Folklore, 118 (April 2007), 44-64.
  • Carington-Smith, J. (1982). A Roman Chamber Tomb on the South-East Slopes of Monasteriaki Kephala, Knossos, The Annual of the British School at Athens, 1982 Vol. 77, 255-293.
  • Cassar, P. (1974). Surgical Instruments on a Tomb Slab in Roman Malta, Medical History, Vol 18, 89 – 93.
  • Davidson, G. R. (1952). Davidson, The Minor Objects, Corinth, Vol. 12, New Jersey.
  • Deane, J.B. (1830). The Worship of the Serpent, London.
  • Demirer, Ü. (2013). Kibyra Metal Buluntuları (Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
  • Dusenbery, E. B. (1998). Samothrace: The Necropoleis and Catalogues of Burials, New Jersey.
  • Dürüşken Ç. (2011). Roma’nın Gizem Dinleri, İstanbul.
  • Ekinci, A. L. (2019). Parion Tavşandere Nekropolü Cam Buluntuları (2005-2017) (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
  • Ergürer, H. E. (2012). Parion Roma Dönem Seramiği (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Ergürer, H. E. (2017). Parion Nekropolisi M 143 Mezarı ve Buluntuları, Arkeoloji Dergisi, XXII (2017), 279-291.
  • Ergürer, H. E. (2018). Roman Pottery from Parion Necropolis, D. Katsonopoulou (Ed.), PAROS IV – Paros and It’s Colonies içinde (s.189-198). Athens,
  • Erten-Yağcı, E. (1993). Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar Anadolu’da Cam (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Frisch, P. (1983). Die Inschriften von Parion, Bonn.
  • Furtwängler, A., Gagoshidze, I., Löhr, H. and Ludwig, N. (2008). Iberia and Rome The Excavations of The Palace at Dedoplis Gora and the Roman Influence in The Caucasian Kingdom of Iberia, Langenweißbach / Germany.
  • Gourevitch, D. (2012). How did Gallo-Roman physicians treat their patients? A look into the earliest pharmacopoeias of France, Medicographia, Vol 34, No. 2, 238-249.
  • Günay, G. (1989). İzmir Müzesi’nde Bulunan Unguentariumlar (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Günay-Tuluk, G. (1999). Die Unguentarien im Museum von Izmir, Anatolia Antiqua, Tome 7, 127-166.
  • Güngör, E. (2005). Metropolis Kenti Ada 7 İçerisindeki Konut Seramiği, (Yüksek LisansTezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Gürler, B. (2000). Tire Müzesi Cam Eserleri, Ankara.
  • Hatipoğlu, M. (2017), Agat (akik) Taşı Üzerine Efsaneler ve İnanışlar / Myths and Tales on Agate (akik) gems, V. Uluslararası Halk Kültürü ve Sanat Etkinlikleri Sempozyumu / 5th International Folk Culture and Art Activities Symposium, içinde (1-9) Ankara.
  • Hayes, J. W. (1975), Roman and Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum, Toronto.
  • Hayes, J. W. (2008). Roman Pottery Fine-Ware Imports, Athenian Agora, Vol XXXII, Princeton – New Jersey.
  • Irimia, M. (1987). Consideraţii privind unele morminte tumulare din epoca romană descoperite în Dobrogea, PONTICA, 20, 107-136.
  • Isings, C. (1957). Roman Glass from Dated Finds – Archaeologia Traiectina II, Groningen/Djakarta.
  • Kasapoğlu, H. (2007). Parion Nekropolü Mezar Tipleri”, B. Can – M. Işıklı (Ed.), Doğudan Yükselen Işık – Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı içinde (s. 481-520), İstanbul.
  • Kasapoğlu H. (2015). VII. NECROPOLIS, C. Başaran (Ed.), The Flourished City of Troad: PARION içinde (s. 107-136), İstanbul.
  • Keleş, V. (2012). Giriş, C. Başaran (Ed.), Antik Troas’ın Parlayan Kenti Parion – 1997-2009 Yılları Araştırmaları, Kazı ve Restorasyon Çalışmaları, içinde (s. 19-26), İstanbul.
  • Korkut, T. (2007). “Die kaiserzeitlichen Gebrauchskeramik aus Patara”, S. Lemaitre (Ed.), Les produits et les marches - Céramiques Antiques en Lycie (VIIe S. a.C. – VIIe S. p.C.), Ausonius Editions, Études 16, in (p. 191-224), Paris.
  • Künzl, E. (1982). Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit, Bonner Jahrbücher, Bd. 182, 1-131.
  • Laflı, E. (2003). Studien zu Hellenistischen, Kaiserzeıtlıchen und Spätantik- Frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Südtürkei): Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus Den Örtlichen Museen (Inauguraldissertation zur Erlagung Der Doktorwürde Vorgelegt), Der Philosophischen Fakultät Der Universtät zu Köln, Köln.
  • Leibundgut. A. (1977). Die Römischen Lampen in Der Schweiz, Switzerland.
  • Lightfoot, C. S. (1989). Lightfoot, A Catalogue of Glass Vessels in Afyon. Museum / Afyon Müzesindeki Cam Eserler Kataloğu, Oxford.
  • Lightfoot, C. S. ve Arslan, M. (1992). Anadolu Antik Camları: Yüksel Erimtan Koleksiyonu / Ancient Glass of Asia Minor: The Yüksel Erimtan Collection, Ankara.
  • LIMC, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae.
  • Loeschcke, S. (1919). Lampen aus Vindonissa. Ein Beitrag zur Geschichte von Vindonissa und des antiken Beleuchtungswesens. Zürich.
  • Meral, K. (2012). Kyzikos‘tan Lahit Mezar Buluntuları, Höyük, Sayı 5, 25-44.
  • Meriç, R. (2002). Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos / Forschungen in Ephesos, Band: 9/3, Wien.
  • Müller-Dürr, M. (2015). Medizinische Instrumente der Römerzeit in Baden-Württemberg, Fundberichte aus Baden-Württemberg, Bd. 35 (2015), 22-328.
  • Okunak, M. (2005). Hierapolis Kuzey Nekropolü (159d Nolu Tümülüs) Anıt Mezar ve Buluntuları (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
  • Oliver, A. (1980). Ancient Glass in The Carnagie Museum of Natural History, Pennsylvania.
  • Özkan, T. ve Erkanal, H. (1999). Tahtalı Barajı Kurtarma Kazıları / Tahtalı Dam Araea Salvage Project, İzmir.
  • Perk, H. (2006). Haluk Perk Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Kısım Roma Dönemi Tıp ve Ecza Aletleri Toplu Buluntuları, N. Sarı – A. D Erdemir (Ed.), VIII. Türk Tıp Tarihi Kongresi – Kongreye Sunulan Bildiriler içinde (s. 23-35), İstanbul.
  • Pliny, (1855). The Natural History of Pliny, Vol. II: Books 6-10 (J. Bostock – H. T. Riley, Trans.), London.
  • Pliny, (1856). The Natural History of Pliny, Vol. V: Books 24-31 (J. Bostock – H. T. Riley, Trans.), London.
  • Rădulescu, A. V., Coman, E. ve Stavru, C. (1973). Un sarcofago di età romana scoperto nella necropoli tumulare di Callatis, PONTICA, 46, 247-265.
  • Robinson, H. S. (1959). Pottery of the Roman Period: Choronology, The Athenian Agora, Vol 5, New Jersey.
  • Saltuk S. (2010). Geçmişten Günümüze Ayna - Her Alanda ve Her Anlamda, İstanbul.
  • Strabon, (2000). Geographika – Antik Anadolu Coğrafyası, Book 12-14 (A. Pekman, Çev.), İstanbul.
  • Library. London: Harvard University Press.
  • Süzer, H. (2019). Hellenistik ve Roma Dönemleri Sinop Unguentariumları (Yüksek Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
  • Şahin, F. (2010). Patara Metal Buluntuları (Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
  • Tamsü-Polat, R. (2019). Mezar Eşyalarının Gömü Geleneklerindeki Anlamına Dair Gözlemler”, E. Özer (Ed.), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemleri’nde Ölü Gömme Adetleri içinde (s. 447-464), Ankara,
  • Uzel, İ. (2000). Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletler, Ankara.
  • Vidman, L. (1981). Isis und Sarapis, Die Orientalischen Religionen im Römerreich, Leiden, in (p. 121-156).
  • Yaraş, A. (2018). Terracotta unguentaria from the necropolis hill site of Maymun Sekisi, Mysia, E. Laflı – G. Kan Şahin (Ed.), Unguentarium / A terracotta vessel form and other related vessels in the Hellenistic, Roman and early Byzantine Mediterranean / An international symposium, May 17-18, 2018 / İzmir, Turkey, Abstract Booklet, in (p. 74-75).
  • Yaşar, A. (2010). Yaşar, Milet Müzesi’nde Bulunan Hellenistik ve Roma Dönemi Unguentariumlar (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
  • Yılmaz, Z. (1995). Düğüncülü Höyüktepe Tümülüsü, V. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara.
  • Yılmaz, A. (2012). 2005-2010 Yılları Arasında Bulunan Parion Nekropol Kandilleri (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
APA Kasapoğlu H (2021). Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. , 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
Chicago Kasapoğlu Hasan Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. (2021): 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
MLA Kasapoğlu Hasan Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. , 2021, ss.177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
AMA Kasapoğlu H Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. . 2021; 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
Vancouver Kasapoğlu H Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. . 2021; 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
IEEE Kasapoğlu H "Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı." , ss.177 - 216, 2021. 10.26650/anar.2021.24.925670
ISNAD Kasapoğlu, Hasan. "Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı". (2021), 177-216. https://doi.org/10.26650/anar.2021.24.925670
APA Kasapoğlu H (2021). Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. Anadolu Araştırmaları, 0(24), 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
Chicago Kasapoğlu Hasan Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. Anadolu Araştırmaları 0, no.24 (2021): 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
MLA Kasapoğlu Hasan Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. Anadolu Araştırmaları, vol.0, no.24, 2021, ss.177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
AMA Kasapoğlu H Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. Anadolu Araştırmaları. 2021; 0(24): 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
Vancouver Kasapoğlu H Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı. Anadolu Araştırmaları. 2021; 0(24): 177 - 216. 10.26650/anar.2021.24.925670
IEEE Kasapoğlu H "Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı." Anadolu Araştırmaları, 0, ss.177 - 216, 2021. 10.26650/anar.2021.24.925670
ISNAD Kasapoğlu, Hasan. "Antik Kaynaklar’dan Materyal Kültüre Bir Mezar Kontekstinin Okunması – Parion’dan (Efsanevi) Ophiogen Sülalesi (?) Mensubu Bir Şifacı Mezarı". Anadolu Araştırmaları 24 (2021), 177-216. https://doi.org/10.26650/anar.2021.24.925670