ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER
Yıl: 2019 Cilt: 1 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 209 - 220 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-02-2022
ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER
Öz: Cengiz Han’ın, Harezmşah seferinden dönüşünde ölmesiyle Büyük Moğol İmparatorluğu varisler arasında parçalara ayrılmıştır. Cengiz Han’ın büyük oğlu olan Çağatay, yasaların tatbikçisi sıfatını alarak kendi ismiyle de anılan Çağatay hanlığı tarih sahnesine çıktı. Çağatay hanlığı, gerek yasaların uygulanması konusunda gerekse de Büyük Hanlık seçimlerinde etkin rol oynamıştır. Bu rol Mengü Han dönemine kadar sürmüş ve bu dönemden sonra Çağatay Hanlığı güç ve prestij kaybı yaşamıştır. Kubilay Han, dönemindeki taht mücadelelerinden sonra gücünü toplayarak iktidarı ele geçirdi. Bu dönemde kendisinden yarlıg almadan Çağatay hanlığı tahtına geçen Müslüman Mübarek Şah üzerine Barak’ı gönderdi. Barak, Çağatay hanlığı tahtına geçtikten sonra sınırları kısıtlı topraklarını Kubilay Han, İlhan Abaka ve Ögedeyli Kaydu’ya karşı koruması gerekecekti. 1269 yılında Horasan’da toplanan ve Cuci, Ögedey ve Çağatay uluslarının katılımıyla önemli bir kurultay toplandı. Bu kurultayda alınan önemli kararlardan biri Çağataylı Barak’ın, İlhan Abaka’nın topraklarına saldırmasına izin verildi. Barak, İlhan Abaka ile girişmiş olduğu mücadelelerde başarılı olsa da Ögedeyli Kaydu bu mücadelelerde etkin rol oynadı. Böylece Çağataylı Barak’ın kaderini belirlemesine neden olduBarak Han, bu mücadeleler sonucunda başarılı olamadı. Abaka Han’ın yapmış olduğu savaş stratejileri ile Çağatay hanlığı ile girdiği savaşlarda başarılı oldu. İlhanlılar üzerine saldırarak topraklarını genişletme stratejisi başarılı olamadı. Savaşı kaybeden Barak, geri çekildi ve ölümüne kadar İlhanlılar üzerine saldırı gerçekleştirmedi. Bu durumdan faydalanmak isteyen Kaydu, Barak Han üzerine ilerleyerek Çağatay hanlığı üzerinde hakimiyet kurdu. Böylece Çağatay hanlığı artık tam anlamıyla Ögedeyli Kaydu’nun hakimiyetine geçti. Barak Han, ölmeden önce İslamiyetiİslamiyet’i kabul ederek Gıyased-Din ismini aldı. Bu durum Çağatay Hanlığı içerisinde İslami faaliyetlerin devam ettiğini göstermektedir. Bu faaliyetlerin gelişmesinde bölgede bulunan dervişlerin ve şeyhlerin etkisi olmuştur. Ancak bu İslami faaliyetler Barak Han’ın ölümünden sonra durmuştur. Çağatay hanının ölümünden sonra Müslümanlığa geçen kitleler tekrar eski dinlerine geri döndüler. Böylece, Barak Han’ın hem topraklarını genişletme hem de bağımsız bir Çağatay hanlığı kurma düşüncesi yarım kaldı.
Anahtar Kelime: THE STRUGGLES BETWEEN BARAK THE KHAN OF CHAGHATAY KHANETE AND İLKHANETE ABAKA
Öz: Great Mongolian Empire has been broken the pieces, between inheritors with the death of Genghis Khan during in return from Khwarezmid Empire campaign. Chagatai Khanate appeared on the history stage with the name of Genghis Khan’s son Chagatai by taking the title called ruler of the law. Chagatai Khanete played a great role about conducting the laws and khanete election as well, that role countinued until Möngke Khan period and after that period Chagatai Khanate experienced loss of strength and prestige. Having followed the throne battles, Kubilai Khan has secured the rulership by gathering his strength. He has sent Baraq Khan lunging at Muslim Mubarak Shah who seized the Chagatai Khanate without taking ruling exequatur from himself. Having seized the throne of Chagatai Khanate, Baraq Khan would protect his limited lands against Ilkhanate Abaka Khan, Kubilai Khan and Qaydu from Ögedai. A vital council has gathered with the attendance of Ögedai, Chagatai and Cuci Nations in Khorasan in 1269. One of the significant decisions that has been taken in this council is that Baraq Khan from Chagatai Khanate has been allowed to assault on the lands of Ilkhanate Abaka Khan. WhereasBaraq Khan has succeeded in the battles which have been launched against Ilkhanate Abaka, Qaydu from Ögedai has acted in an effective role in these battles. Hence it led to determine the fate of Baraq from Chagatai. Baraq Khan, was not successful as a result of these struggles. Abaqa Khan, was successful in his battles with Chagatai Khanate thanks to his war strategies. Thus the strategy of expanding his territory by attacking Ilkhanids was not successful. Baraq, who losing the battle, withdrew and did not attack the Ilhanids until his own death. Qaydu Khan, who wanted to take advantage of this situation moved on to Baraq Khan and established domination on the Chagatai Khanate. Thus, Chagatai Khanate came under the rule of Qaydu Khan of Ögedai. Baraq Khan, accepted Islam before his death and took the name of Gıyased-Din. This shows that the Islamic activities within the Chagatai Khanate continued. The dervishes and sheikhs in the region effected on the development of these activities. However, these Islamic activities stopped when Baraq Khan died. After the dead of Chagatai Khan (Baraq), the masses who converted to Islam returned to their old religions. Thus, Baraq Khan’s idea of expanding its territory and establishing an independent Chagatai Khanate was undinished.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ALAN, H., “Çağatay Hanlığı”, Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları, ed. H. Alan, İ. Kemaloğlu, Ötüken yay., ss. 68-97.
- ALİCAN, M., Tarihin Kara Yazısı Moğollar, Timaş yay., İstanbul 2017.
- ARSLAN, İ., Moğollar Arasında İslamiyetin Yayılışı, metamorfoz yay., İstanbul 2017.
- BARTHOLD, V. V., “Çağatay ”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi yay., C. III, İstanbul 1979, ss. 266-270.
- _______, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, çev. H. D. Yıldız, Kronik yay., İstanbul 2017.
- BİRAN, M., “Rulers and City Life in Mongol Central Asia (1220-1370)”, Turko-Mongol Rulers, Cities and City Life, ed. David Durand-Guédy, Leiden-Boston 2013, pp. 257-283. /a
- _______, Qaidu And The Rise Of The Independent Mongol State In Central Asia, Richmond, Surrey 1997, p.108. /b
- CAHUN, L., Asya Tarihine Giriş Türkler Ve Moğollar, çev. İ. Kaya, Toplumsal Dönüşüm yay., İstanbul 2013.
- ÇELİK, M. B., “Türkistan’da Cengizoğulları Dönemi”, İnsanlığın Serüveni Dünyanın Oluşumundan Sanayi Devrimine, ed. A. Taşağıl, A. Kar, İstek yay., İstanbul 2018, ss. 391-420.
- D’OHSSON, A., Moğol Tarihi, çev. E. Kalan, IQ Kültür Sanat yay., İstanbul 2014.
- DANUU, A., “İlhanlı Veziri Sahib-i Divan Şemseddin Muhammed Cüveyni”, Türk Moğol Tarihi, ed. Kürşat Yıldırım, Yeditepe yay., İstanbul 2018, ss. 127-149.
- DEVLET, N., “Çağatay Devleti”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ yay., C. IX, İstanbul 1989., ss. 301-310.
- Ebu’l Gazi Bahadır Han, Türk’ün Soyağacı Türk Şeceresi, çev., Y. Yiğit, İlgi Kültür Sanat yay., İstanbul 2009.
- ERDEM, İ., “Olcaytu Han Devrinde Horasan’da İlhanlı-Çağataylı Mücadeleleri”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. III, Pamukkale 1997, ss. 107-112.
- FEREC, E., Tarihu Muhtasari’d-Düvel, çev. Ş.Yaltkaya, TTK yay., Ankara 2011.
- GALSTYAN, A. G., Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar, çev. İ. Kemaloğlu, Yeditep yay., İstanbul 2017.
- GRİGOR, A., Okçu Milletin Tarihi, çev., H. D. Andreasyan, Yeditepe yay., İstanbul 2012.
- GROUSSET, R., Stepler İmparatorluğu Attila, Cengiz Han, Timur, çev., H. İnalcık, TTK yay., Ankara 2011.
- HAMEDANİ, R. F., Camiü’t Tevarih (İlhanlılar Kısmı), çev. İ. Aka, M. Ersan, A. H. Khelejani, TTK yay., Ankara 2013.
- _______, Jami’u’t-Tawarikh: Compendium of Cronicles, çev. W. M. Thackston, C. III, Harward University Department of Near Eastern Languages and Civilizations, London 1999.
- HAYKIRAN, K. R., Moğollar Zamanında Yakın Doğu, Ötüken yay., İstanbul 2016.
- HAYTON, K., Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, çev. A. Özcan, Selenge yay., İstanbul 2015.
- HİZMETLİ, S., “Çağatay Devleti”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 355-358.
- JACKSON, P., The Mongols And The Islamic World, Yale University Press, london 2017.
- KAFALI, M., “Çağatay Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 345-354.
- _______, Çağatay Hanlığı (1227-1345), Berikan yay., Ankara 2005.
- KARAYEV, Ö., Türkler Ve Kağanlıklar, çev. M. Kalkan, Bilge Kültür Sanat yay., İstanbul 2008.
- KİRAGOS, G., Moğol İstilası 1220-1265, çev. M. Kemal, Post yay., İstanbul 2018.
- KİTAPÇI, Z., Türk Moğol Boyları Arasında İslamiyet, Yedi Kubbe yay., Konya 2013.
- ROUX, J. P., Moğol İmparatorluğu Tarihi, çev. A. Kazancıgil, A. Bereket, Kabalcı yay., İstanbul 2001.
- SPULER, B., İran Moğolları, çev. C. Köprülü, TTK yay., Ankara 2011.
- SUBAŞI, Ö., Gürcü Moğol İlişkisi Güney Kafkasya 1220-1346, Kitabevi yay., İstanbul 2015.
- TEMİR, A., “Türk-Moğol İmparatorluğu Ve Devamı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 1, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yay., Ankara 1992, s. 385-399.
- VARDAN, M., Türk Fetihleri Tarihi, çev. H. D. Andreasyan, Post yay., İstanbul 2017.
- VERNADSKY, G., Moğollar Ve Ruslar, çev. E. B. Özbilen, Selenge yay., İstanbul 2015.
- YAKUBOVSKİY, A. Yu., Altın Orda Ve Çöküşü, çev. H. Eren, TTK yay., Ankara 2000.
- YİNGSHENG, L.,“War and Peace between the Yuan Dynasty and the Chaghadaid Khanate (1312–1323)”, Mongols, Turks, And Others Eurasian Nomads and the Sedentary World, ed. R. Amitai And M. Biran, Brill Leiden, Boston 2005, pp. 339-358.
- YUVALI, A., “Çağatay Hanlığı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. VIII, İstanbul 1993, ss. 177-178.
- YUVALI, A., İlhanlı Tarihi, Bilge Kültür Sanat yay., İstanbul 2017.
| APA | DURMAZ S (2019). ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. , 209 - 220. |
| Chicago | DURMAZ SAMET ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. (2019): 209 - 220. |
| MLA | DURMAZ SAMET ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. , 2019, ss.209 - 220. |
| AMA | DURMAZ S ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. . 2019; 209 - 220. |
| Vancouver | DURMAZ S ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. . 2019; 209 - 220. |
| IEEE | DURMAZ S "ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER." , ss.209 - 220, 2019. |
| ISNAD | DURMAZ, SAMET. "ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER". (2019), 209-220. |
| APA | DURMAZ S (2019). ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 209 - 220. |
| Chicago | DURMAZ SAMET ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 1, no.2 (2019): 209 - 220. |
| MLA | DURMAZ SAMET ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, vol.1, no.2, 2019, ss.209 - 220. |
| AMA | DURMAZ S ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2019; 1(2): 209 - 220. |
| Vancouver | DURMAZ S ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2019; 1(2): 209 - 220. |
| IEEE | DURMAZ S "ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER." Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1, ss.209 - 220, 2019. |
| ISNAD | DURMAZ, SAMET. "ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER". Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 1/2 (2019), 209-220. |
