Yıl: 2021 Cilt: 61 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 123 - 149 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/TUDED2020-813828 İndeks Tarihi: 10-02-2022

Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi

Öz:
Kılık-kıyafet kişinin mensup olduğu medeniyetin, kimliğinin, siyasi tercihlerinin,mevkiinin veya ekonomik durumunun göstergesi de olabilecek sembolik bir değereve anlama sahiptir. Küreselleşmeyle birlikte kılık-kıyafette nispi bir tek tipleşmeyedoğru gidildiğinden bu belirleyicilik kimi zaman yanıltıcı olsa da, medeniyetlerinkeskin çizgilerle birbirlerinden ayrıldıkları dönemlerde ve ülkelerde, denilebilirki, en keskin ayrım kılık-kıyafet üzerinden görülür. Özellikle gelenekçi, değişimedirenen toplumlarda giyim, tabu olarak sembolik değer ve anlamını korur. Sembolikbir anlam ve değer taşıyan, en azından bu makalenin konu edindiği 19. yüzyıl sonuile 20. yüzyılın başlarında, en önemli giysi ise şüphesiz ki başlıklardır. Başlıklarındeğiştirilme girişimleri aslında radikal değişimlerin birer sembolü ve iktidara itaatingöstergesi olarak görülmüştür. Kimliğin, zihniyetin, statünün ve dinin sembolü olarakgörülen başlıklar zihniyet değişiminin hem en sancılı süreci olmuş; hem de en belirgingöstergesi olarak toplumsal yaşama ve edebi eserlere yansımıştır. Bu makalede, edebi yapıtlardan hareketle medreselilerin ve mutasavvıfların sardığısarık, Müslüman Osmanlı halk topluluğunun başlığı olan fes, Kuvâ-yı Milliyetaraftarlarının kullandığı kalpak ve Batı’dan alınan şapkanın Türk toplumundaki algısı,anlam ve değerleri belirlenmeye çalışılacaktır. Makale, festen şapkaya geçişi yaşayanedebiyatçıların eserleriyle sınırlandırılmış, ele alınan yazarların bu değişimin izlerinitaşıyan değerlendirmeleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Makalenin amacı edebiyatsosyolojisi yönteminden hareketle toplumun şapka karşısındaki reaksiyonlarınınnedenlerini belirleyebilmektir.
Anahtar Kelime:

The Fez–Hat Struggle in the Context of Symbolic Values in the Turkish Novel

Öz:
Dress has a symbolic value and meaning that can be an indicator of the civilization,identity, political preferences, position or economic status of the person. Although thisdecisiveness is sometimes misleading as there is a relative uniformization of dress clothing with globalization, it can be said that the sharpest distinction is seen throughdress-clothing in periods and countries where civilizations are separated from eachother by sharp lines. Especially in traditionalist societies that resist change, clothingpreserves its symbolic value and meaning as a taboo. The most important garments thatcarry a symbolic meaning and value, at least in the late 19th and early 20th centuries thatthis article is about, are undoubtedly the headdresses. Attempts to change the headlineswere actually seen as symbols of radical changes and a sign of obedience to power. In this article, we will try to determine the perception, meaning and values of theturban worn by the madrasians and Sufists, the fez, the headdress of the MuslimOttoman community, the kalpak used by the supporters of the Kuvveyi Milliye, andthe hat taken from the West in the Turkish society based on literary works.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abalı, N. (2009). Geleneksellik ve Modernizm Açısından Kılık Kıyafet. İstanbul: İlke.
  • Adıvar, H. E. (2006). Zeyno’nun Oğlu. İstanbul: Özgür.
  • Adıvar, H. E. (2009). Tatarcık. İstanbul: Can.
  • Adıvar, H. E. (2013). Sinekli Bakkal. İstanbul: Can.
  • Atay, F. R. (2009). Çankaya. İstanbul: Pozitif.
  • Aysal, N. (2011). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 10(22), 3-32. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/25243/266919
  • Elmacı, M. E. (1997). Fes-Kalpak Mücadelesi. Toplumsal Tarih, 42.
  • Erduğan, T. (2019). Türkiye’nin Modernleşme Sürecinde Bir Simge: Şapka İnkılâbı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erkuş, G. (2013). 17.Yüzyıldan 20.Yüzyıl Sonuna Kadar Avrupa’da Toplumsal Süreçlerin Şapka Biçimlerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güntekin, R. N. (2008). Ateş Gecesi. İstanbul: İnkılâp.
  • Güntekin, R. N. (2015). Yeşil Gece. İstanbul: İnkılâp.
  • Güntekin, R. N. (2016). Gizli El. İstanbul: İnkılâp.
  • Hür, A. (2013). Öteki Tarih 2. İstanbul: Profil.
  • Karaosmanoğlu, Y. K. (1966). Sodom ve Gomore. Ankara: Bilgi.
  • Karaosmanoğlu, Y. K. (1969). Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. Ankara: Bilgi.
  • Karaosmanoğlu, Y. K. (1983). Panorama, İstanbul: İletişim.
  • Karaosmanoğlu, Y. K. (1990). Bir Serencam. İstanbul: İletişim.
  • Karaosmanoğlu, Y. K. (1996). Kiralık Konak. İstanbul: İletişim.
  • Karay, R. H. (2009a). Yezidin Kızı. İstanbul: İnkılâp.
  • Karay, R. H. (2009b). Bu, Bizim Hayatımız. İstanbul: İnkılâp.
  • Karay, R. H. (2014a). Bugünün Saraylısı. İstanbul: İnkılâp.
  • Karay, R. H. (2014b). Deli. İstanbul: İnkılâp.
  • Lord K. (1994). Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu. İstanbul: Altın Kitaplar.
  • Moran, B. (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim.
  • Özdemir, K. (2007). Cumhuriyet Döneminde Şapka Devrimi ve Tepkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
  • Safa, P. (1996). Mahşer. İstanbul: Ötüken.
  • Safa, P. (1998). Bir Tereddüdün Romanı. İstanbul: Ötüken.
  • Safa, P. (2010). Türk İnkılabına Bakışlar. İstanbul: Ötüken.
  • Safa, P. (2016). Sözde Kızlar. İstanbul: Ötüken.
  • Sarı, E. (2016). Karacaoğlan, Antalya: Nokta.
  • Tahir, K. (2005a). Esir Şehrin İnsanları. İstanbul: İthaki.
  • Tahir, K. (2005b). Yorgun Savaşçı. İstanbul: İthaki.
  • Tahir, K. (2007). Sağırdere. İstanbul: İthaki.
  • Tahir, K. (2008). Kurt Kanunu. İstanbul: İthaki.
  • Tahir, K. (2010a). Hür Şehrin İnsanları. İstanbul: İthaki.
  • Tahir, K. (2010b). Yol Ayrımı. İstanbul: İthaki.
APA doğan m (2021). Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. , 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
Chicago doğan mehmet Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. (2021): 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
MLA doğan mehmet Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. , 2021, ss.123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
AMA doğan m Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. . 2021; 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
Vancouver doğan m Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. . 2021; 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
IEEE doğan m "Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi." , ss.123 - 149, 2021. 10.26650/TUDED2020-813828
ISNAD doğan, mehmet. "Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi". (2021), 123-149. https://doi.org/10.26650/TUDED2020-813828
APA doğan m (2021). Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 61(1), 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
Chicago doğan mehmet Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 61, no.1 (2021): 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
MLA doğan mehmet Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, vol.61, no.1, 2021, ss.123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
AMA doğan m Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 2021; 61(1): 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
Vancouver doğan m Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 2021; 61(1): 123 - 149. 10.26650/TUDED2020-813828
IEEE doğan m "Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi." İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 61, ss.123 - 149, 2021. 10.26650/TUDED2020-813828
ISNAD doğan, mehmet. "Türk Romanında Sembolik Değerleri Bağlamında Fes-Şapka Mücadelesi". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 61/1 (2021), 123-149. https://doi.org/10.26650/TUDED2020-813828